(Эвел — 2023-йисан 45-50-нумрайра, 2024-йисан 2-9, 14-15, 19-20, 22-25 -нумрайра)

ГъвечIи лишанар №№ 46, 47, 48 ва 49

Инсанри зинавал авун, ипек алукIун (итимри), пиянардай хъвадай затIарни му­зыкадин алатар ихтиярар авайбур (гьалал) яз гьисабун

Мусурмандиз чизвайвал, якъиндиз гьарам авунвай затIарик зинавал авун, чехир хъун, музыкадин алатар ва итимри ипек алукIун акатзава. Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) хабар ганвайвал, Къияматдин югъ алукьдай вахтунин вилик квай девирда адан уьмметдай тир дестеди къадагъа алай и затIар вичиз гьалал тирдай кьада. Ихьтин гьал Къияматдин югъ мукьув хьунин лишанрикай сад яз гьисабзава.

Гьарам авунвай и затIарикай инсанри чпиз ихтиярар авайбур авуни кьве кар лишанламишзава. Абуру и гьарам шейэр чпиз гьалал яз гьисабуниз кьве мана ава:

— и затIар Исламдай ихтиярар авайбур яз кьун ва абур гьарам туширдахъ агъун;

— къадагъа авунвай и затIар инсанрин арада, адетдин кардиз элкъвена акьван, гегьенш жеда хьи, мецерини рикIери абур мад айиб (инкар) хъийидач. Гьа вахтунда­ инсанри, гьахьтин крар ийидайла, абур къадагъа авунвай затIар тирди гьисс хъийи­дач.

Абу Амир асгьабди ва я Абу Малик аль-Ашъарий асгьабди (къуй адалай Ал­лагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Пай­гъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана): «Зи уьмметда зина авун, ипек алу­кIун, пиянардай затIар хъун ва музыкадин алатрикай менфят къачун ихтиярар авай крар яз гьисабдай инса­нар пайда жеда. Кьакьан дагъдин къвалав яшайиш кьиле тухудай халкьар жеда. Абурухъ жеда хиперин суьруьяр — юкъуз чIура жедай, йифиз ятахриз хкведай. Абурун патав, игьтияжвал аваз, кесиб къведа ва абуру­ жаваб гуда: «Пака хъша». Аллагьди йифиз абур телефда, кьакьан дагъ абурун кьилел вегьеда ва муькуьбур маймунризни вакIариз элкъуьрда — та Къияматдин йикъалди»1.

Къенин юкъуз хейлин мусурман уьл­квейра зинадинни ичкидин патахъай къайгъусузвалзава. ЧIуру рекьевай ксарин бендергагьар (место сбора), кьацIай крарал машгъул жезвайбур кIватI жезвай маса идараяр къанундин тIварунихъай хуьзва, зина ийизвай чалкечир дишегьлийриз официальный шагьадатнамаяр гузва.

Ичкидикай рахайтIа, чи йикъара ам ачухдиз юкъузни маса гузва, йифизни ва са бязи араб (Исламдин) уьлквейрин базарра пиянардай хъвадай затIарал алвердай ихтиярар ганва.

Абу Малик аль-Ашъарий асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) ха­бар­ гузвайвал, Аллагьдин Расулди (Ал­лагьдин­ салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (ма­на): «Дугъриданни, зи уьмметдай бязи­ инсанри чехир хъвада ва адаз маса тIвар гуда. Абурун кьилихъ музыка­дин алатрал къугъвада ва манидар-ди­шегьлийри манияр лугьуда. Аллагьди абур, чил падна, чилив туькьуьниз тада ва абурукай маймунарни вакIар ийида»2.

Къенин йикъан лап хаталу, гунагь, чпик гзаф инсанар акатнавай — манийрихъ ва музыкадин алатрал къугъвазвай­ макьамрихъ яб акалун. И кар рикIер начагъ хьунин, Аллагь рикIел гъуникай, Къу­ръандихъ яб акалуникай ва адакай менфят къачуникай яргъа авунин кьилин­ себебрикай сад я. Аллагьди лагьана (31-сура, 6-аят, мана): «Инсанрин арада­ «маш­гъулатрин ихтилатар» (маниярни­ макьамар) маса къачузвайбур ава, (адалди масадбур) Аллагьдин рекьелай алудун патал — (вичиз) са чирвал­ни­ авачиз ва ам (Аллагьдин рехъ) ягьа­натдай кьун патал. Ахьтинбуруз алчахардай азаб жеда».

Алимри «машгъулатрин ихтилатар» ибарадин мана манияр ва музыкадин алатар хьиз ачухарнава.

Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) манийрихъ яб акалун зинадивни чехир хъунив гекъигнава. Ада (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана): «Зи уьмметда зина авун, ипек алукIун, пиянардай затIар хъун ва музыкадин алатрикай менфят къачун ихтиярар авай крар яз гьисабдай инсанар пайда жеда».

Манияр, макьамар гегьенш хьунин нетижада чи йикъара экуьнилай няналди анжах манияр, музыкадин клипар къалурзавай спутникдин махсус каналар арадал гъанва. Идалай гъейри, йикъан къене — 24 сятда анжах макьамарни манияр гузвай радиостанциярни кардик акатнава. Анра я малуматриз, я Къуръандиз вахт чара ийизвач. И крар Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) хабар гайи гьаларин гьакъикъивал тестикьарзавай Къи­­­яматдин йикъан лишанрикай я. Мусурман абурувай виридавай яргъа хьана кIан­да…

Абдула ибн Масъуд асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) лагьана: «Гьа­­­къикъатда, гьикI ци набататар чIехи ийизватIа (битмишарзаватIа), гьакI маний­ри рикIера мунафикьвал арадал гъизва».

ГъвечIи лишан №50

Инсанриз рекьидай мурад хьун

Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) хабар ганвайвал, гзаф кьадар гьахъсузвилер, бедбахтви­лер, дя­веяр-шулугъар жедай вахтар алукь­да. А чIавуз инсандиз, вичин кьенвай юлдашдин сурун патавай фидайла, адан чкадал сура авайди вич хьана кIан жеда — вичел гьалтзавай бедбахтвилерни жуьреба-жуьре имтигьанар, четинвилер себеб яз. Ада вич яшамиш жезвай девирдин гьакъикъат кьиникьилайни туькьуьл яз гьиссда ва адакай хилас хьун адан мураддиз элкъведа.

Абу Гьурейра асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават­ ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана): «Инсанди, маса инсандин сурун патавай фидайла, «Агь, эгер адан чкадал алайди зун тиртIа» лугьун тавунмаз, Къияматдин югъ алукьдач»3.

Ибн Масъуд асгьабди (къуй адалай­ Аллагь рази хьурай) лагьана: «Къведа­ квез ахьтин вахтар, квекай садаз жагъай­тIа кьиникь маса гуз — ада ам маса къачуда».

Къейд ийин хьи, и гьадис жува-жуваз кьиникь алхишун къадагъа авунвай маса гьадисриз акси туш. Мисал яз, Пайгъамбардин гафар (Аллагьдин салават ва салам хьурай вичиз) гъиз жеда (мана): «Къуй квекай садазни вичиз кьиникь атун кIан тахьурай, вичин кьилел атанвай бала себеб яз»4.

 Гьазурайди — диндин алим Ямин Мегьамедов

(Мугьаммад ибн Абдуррагьман аль-Арифидин ктабдай. КьатI ама)

____________________

1  Гьадис аль-Бухарийди гъана.

2   Гьадис иснадни галаз Ибн Маджади «Китаб аль-фитанда» гъанва ва Ибн аль-Къаййима ам якъинди я лагьана.

3 Гьадис аль-Бухарийди ва Муслима гъана.

4 Гьадис Муслима гъана.