Гатун и зегьем йикъара чун Мегьарамдхуьруьн райондин хуьруьн майишатдин отделдин директор Артур Гьажиевахъ  галаз гуьруьшмиш хьана ва адавай хуьруьн майишатдин карханайра кIвалахар кьиле физвай гьалдикай (алафар гьазурун, емишар кIватIун, абур маса гун…) суьгьбет авун тIалабна.

Сифте нубатда ада чун хутар кIватIзавай багъдизни голубика цанвай майишатдиз тухвана. Чаз акурвал, хутарин тарарални голубикадин кул-кусрал хъсан бегьер ала. Багъда емишар кIватIдай рабочияр авачир.

— Къе ял ядай югъ яни, рабочияр авач хьи? — суал гана за.

— Вилик квай йикъара инра хъсан марфар къвана. Марфар къвайидалай гуьгъуьниз емишар атIайтIа, абур муьштеридив саламатдиз агакьдач, бязибур ктIида. Кьвед-пуд югъ алатайла, кIватIиз гатIундай къайда ава, — лагьана, суьгьбетдив эгечIна ам. — Мегьарамдхуьруьн район хуьруьн майишатдин суьрсет гьасилна кIватIунай респуб­ликада вилик жергейра авайбурукай сад я. Эхиримжи вад йисуз районда 21 милли­ардни 144 миллион манатдин хуьруьн ма­йишатдин суьрсет гьасилнава. И йисара­ саки 223 агъзур тонн емишар, 74 агъзур­ тонн ципицIар кIватIна. 841 гектар чилел фад ва булдаказ бегьер гудай жуьредин ва 233 гектарда ципицIрин багълар кутунва, 1,5 агъзур тонн емишар хуьдай гьамбархана эцигнава. Ида­лайни гъейри, суьрсет хуьдай ва адакай маса затIарни ийидай цехарни кардик ква. Алай йисузни чи карханайрин суьрсет вилик жергейра хьуник чна умуд кутазва­.

Районда хуьруьн майишатдин суьрсет гьасилу­нал машгъул гьар жуьредин 38 майи­шат ава. Абурукай ципицIчивилел — 11, багъ­ман­чивилел — 10, багъманчивилелни ципицI­чи­ви­лел — 2, малдарвилел — 5, пар­ник­рал — 5, набататрал — 3 кархана машгъул я. «Премиум» ООО-ди як ва «Гюней» фабрикади верчерин як гьасилзава.

Къенин юкъуз хуьруьн майишатдин вири зегьметчияр, гьасилнавай бегьер саламатдиз кIватIна ва вахтунда маса гана, хъсан къазанжияр гъилиз къведайвал авунал алахънава.

Кьилди къачуртIа, исятда къене цил авай емишар кIватIдай вахт я. Самур патан багълара алучаяр, хутар чи чкадилай са гьафтедин фад агакьзава. Дагъустанда и емишрин бегьер сифте чи районда кIватIнава. Чи гуьгъуьнал Къаякент район ала. Маса гунин месэла авани лагьана хабар кьуртIа, са месэлани авайди туш. Гьеле гатфарин сифте кьиляй Россиядин регионрай (Ханты-Мансийск, Рязань, Ярославль, Архангельск ва маса шегьерар) емишар кIанзавайбур атана, иесийрихъ галаз икьрарар кутIунзава. И шегьеррин алишверишдин бязи чкайрин векилар чкадални ала. Абуру майишатрин иесийрихъ галаз алакъа хуьзва. КIватIдай вахт атайла, чкадал атана, машинриз яна, хутахзава.

Гьелелиг 2200 тонн емишар кIватIнава. Абурукай 1800 тонн алучаярни хутар я, 50 тонн — машмашар ва 350 тонн — пIиниярни шурван пIинияр (вишня).

Арендада гектарар гвайбуру емишрин багълар кутазва. Федеральный госпрограммадик экечIайбурув багъ кутаз акъатай харжийрин 50 % гьукуматди вахкузва. Идалайни гъейри, гьукуматди абуруз гьар йисуз багъдихъ гелкъуьнайни са кьадар пул ахъайзава. Иниз килигна, чкадин агьалийри, гьукуматдин куьмекни галаз, ашкъидалди багълар кутазва.

Ихьтинбурукай сад Чепелрин хуьре 200 гектар чилел алай «САД» КФХ я. И майишатда 152 гектарда фад ва булдаказ бегьер гудай жуьредин ичерин багъ кутунва. Ичерилай гъейри, чуьхверрин ва маса емишрин багъларни ава.

«Гранит и К» СПК и жергедай я. Ина 140 гектарда шуьмягърин багъ кутунва. Багъда гзаф чка шуьмягъри кьунватIани, 15 гектардин чилел, теплицайра, оранжереяда чими чкада ва ачух накьвада некьиярни цанва. Вижеваз хутарин, чуьхверрин ва маса емишрин тарари бегьем чка кьунва. Некьияр, лугьун за ваз, чина хьтин дадуниз  ширинбур республикада масана авайди туш. Къейд ийиз кIанзава, некьияр чи районда Сабновадилайни са гьафтедин фад агакьзава. Гележегда и майишатдихъ вичин вад гектар чилел тропикрин набатат тир кивидин багъ кутадай планни ава.

Заз инал кIвалахда вилик жергейра авай кьилдин карчи Фейзудин Ибрагьимован тарифни ийиз кIанзава. Адан 28 гектарда,  ичерилай гатIунна, хутар, чуьхверар ва маса емишарни ава. Вири фад ва булдаказ бегьер гудай жуьредин, са гектарда пуд агъзурдалай виниз къелемар авай багълар я.

Ярагъ-Къазмайрал алай кьилдин карчи Усман Османован майишат малдарвилел машгъул я, мал-къара хуьзва. Нек, адакай гьазурнавай ниси гьа чкадал халкьди ашкъидалди маса къачузва.

Мадни Хъартас-Къазмайрал алай кьилдин карчи Н. Гьажибалаевадин тIвар кьаз кIанзава. Адан КФХ, багъманчивилел хьиз, мардалвилелни машгъул я. КIвалахда ма­йи­шатдихъ аквадай хьтин хъсан агалкьунар ава.

Тагьирхуьруьн-Къазмайрал селекци­о­нер­-алим Теймур Гьабибова ботаникадин багъ кутунва. Им чи райондин кьетIен Женнетдин пIипI я лагьайтIа, жеда. Ана чи патариз хас тушир жуьредин субтропикрин тарар, къелемар, декоративный кул-кусар, цуьквер ва хейлин маса набататар, къелемлух ава.

Малар хъуьтIяй хъсандиз акъудунин мураддалди малдарвилин карханайрин ва хсуси майишатрин иесийри алафар гьазурунин кIвалахар тешкиллудаказ кьилиз акъудна, бес кьадар алафар кIватIна. Бязи майишатра и кIвалах давам жезва. Къенин йикъалди 11250 тонн алафар гьазурнава.

Эхиримжи йисара багъманчивилелай­, ци­пицIчивилелай, салан майвайрилай гъей­­ри, районда хуьруьн майишатдин цIийи, куьлуь емишрин хелни ви­­жевайдиз ви­ликди  физва. ИкI, чи саларбанри малина­, цIирицI, къибриш, некьи, голубика ва масабур битмишарзава. Кьилди къачуртIа, некьияр 20 гектарда цанва.

Райондин кьил Фарид Агьмедова хуьруьн майишатдин карханайриз, кьилдин ксарин хсуси майишатриз кьетIен фикир гузва. Майишатрин ва кьилдин ксарин дердияр адан фикирда ава, куьмек герекзавайбуруз гьамиша куьмекдин гъил яргъи ийизва. Багълара агротехникадин цIийи къайдаяр ишлемишзавайбур, кIвалахда цIийивилер твазвайбур адан къайгъударвилик ква.

Куьлуь емишрин хел вилик физ са шумуд йис я. Фарид Загьидиновича къуьн ку­т­уналди, районда цIийи жуьре куьлуь емишрин — голубикадин — хел арадал гъанва. Ам кеферпата кул-кусрал жезвай, тIи­мил цурувал квай емиш я. Чи патара тIе­биатдинни гьавадин хъсан шартIар хьуниз килигна, голубика цаз, райондиз Нижегородский областдай Леонид Обухов атана. 2022-йисуз ада са гектар чил кирида кьуна, стIал-стIал яд гудай къайдадалди голубикадин кьуд агъзур къелем цана. Ада къелемлухни кутунва. Голубикадин са кул-кусдал пуд кг кьван емишар жезва. Им гелкъуьн истемишдай набатат я. Ам са шумуд азардин дарман я лугьуда. Лап хъсан къимет гузва адахъ. Зулухъай голубикадин мулк вад гектардин кьван гегьеншардайвал я.

Гьелбетда, и вири агалкьунрихъ чи отделдин кьилин пешекар Амруллагь Абейдуллаевичан аквадай хьтин пай ква. Агропромышленный комплексда яргъал йисара чIугвазвай гьакъисагъ зегьметдай ам РФ-дин хуьруьн майишатдин министрдин Гьуьр­метдин грамотадиз лайихлу хьана.

Чпи кIвалахзавай хилера, бул ва ери авай бегьер гьасилиз, чIугунвай гьакъисагъ зегьметдай ва агропромышленный комплекс вилик тухунин карда къазанмишнавай агалкьунрай РД-дин Гьукуматдин гьуьрметдин грамотайриз «САД» КФХ-дин директор Гуьлифа Абасова, «Гранит и К» СПК-дин директор Разим Агьмедов,  кьилдин карчи Фейзудин Ибрагьимов  ва РД-дин  хуьруьн майишатдин министерстводин гьуьрметдин грамотайриз «ИЧЕ» КФХ-дин директор Абдулмегьамед Рашидханов, «СГИВ» ООО-дин директор Жалал Дибиралиев,  «Совхоз Правда» ООО-дин директор Ферид Яралиев, «Гоганское» ФГУП-дин директор Фахрудин Агьмедов, кьилдин карчи Халифа Султанов, КФХ-рин директорар Рашид Аливердиев, Агъжабег Агъжабегов, Аскер Элдеров ва масабур лайихлу хьана. Заз жуван суьгьбет чи райондин кьил Фарид Загьидиновичан гафаралди акьалтIариз кIанзава:

«Чахъ чи берекатлу чилел гъиле кьунвай и ва маса планар кьилиз акъуддай, район абадвилихъ тухудай, халкьдин дуланажагъ хкаждай, жуван къуватрихъ агъунвай сад тир командани ава, руьгьни».

Къуй мадни еке агалкьунар хьурай!

Къейд.

Артур Мурадович Гьажиев 1984- йисуз Мегьарамдхуьре дидедиз хьа­­на. Юкьван школа акьалтIарна, 2001-йисуз Дагъустандин госуниверситет­дин­ «Прикладная информатика ва эконо­мика» факультетдик экечIна.  ­2006-2007-йисара армиядин жергейра къуллугъна. Зегьметдин рехъ 2004-йисалай райондин образованидин­ управленида бухгалтервилелай гатIун­на. Ах­па райондин тешкилатра жавабдар къуллугърал хьана. 2018-йисалай — Мегьарамдхуьруьн райондин хуьруьн ма­йи­шатдин отделдин директор. КIва­лахда къазанмишнавай агалкьунрай са шумуд шабагьдин сагьиб я. Хизанда пуд аял  тербияламишзава.

Къагьриман  Ибрагьимов