Душманриз — лянет!
И йикъара Дербентдани Махачкъалада кьиле фейи террориствилин вагьши гьерекатри дериндай къарсатмиш тавур кас чи чIехи уьлкведа амач жеди. Чи къуншидал алай хейлин государствойрини вагьшийри къурмишай мусибатриз кутугай къиметар гузва. ГьикI хьи, инсанвилин чин квадарнавай «кьачIарагри» (скорпионри) чи вири халкьдин пак ниятрал ва гьиссерал гъил хкажнава. Аллагьдин тIвар кьаз, и динсузри чи динрин бинейриз цIай ядай гьерекатриз рехъ ганва.
Дуьньядин халкьарин чIехи динрин къадим меркез тир Дербентда хашпарайрин килисадиз ва чувудрин синагогадиз цIай яна. Килисадин къуллугъчийрикай сад яна кьена, са тахсирни квачир гзаф ксарал хирерна, къанун-къайда хуьдай органрин са шумуд касдин чандиз къаст авуна, санлай чи къадим меркездал чIулав леке вегьена. Инсанрик къурху, ажугълувал кутаз алахъна.
Ихьтин крар Махачкъаладани тешкилна. Инани урусрин килисадал гьужумна, хейлин ксарал хирерна…
И юкъуз чи республикадин къанун-къайда хуьдай органрин са шумуд векил чандивай авуна, гзафбурал хирерна. Меркездин гзаф куьчейра лап хаталу гьалар арадал гъана, са тахсирни квачир ксарал гьужумарна, машинар къакъудна ва икI мад.
Са шумуд йис тир чун, ихьтин хаталу гьалар амачиз, секиндиз яшамиш жез. Чи лап нуфузлу, викIегь рухвайри Украинадин цIийи фашистрихъ галаз игитвилелди женг чIугвазвайла, и вагьшияр квел машгъул ятIа дикъет це! Ибуру нин къулаз къуллугъзава?
Гьа и юкъуз Америкадин башибузукьрин тапшуругъар ян тагана кьилиз акъудзавай украинви лукIари яргъаз лув гудай хаталу такьатрай чи Игит шегьер Севастополдал гьужумна, пляждал ял язавай са тахсирни квачир вишералди инсанрик къурху кутуна, гзафбурал залан хирерна. Кьейибурни хьана… Хашпарайрин пак троицадин сувар ясдин йикъариз элкъуьрна.
Ясдин йикъар Дагъустандани малумарна… Ихьтин савашар гьа са юкъуз, саки гьа са сятера чи Ватандин жуьреба-жуьре пипIера гьикI арадал къвезвайди я? Дуьшуьшдин крар я жал? Ваъ, гьелбетда! Гзаф экспертри къейдзавайвал, гьакъикъатдини къалурзавайвал, ибур вири чеб чпихъ галаз алакъада авай, гьа са центрайрай ва гьа са чIулав ампайри къуват гузвай, пуларалдини, яракьралдини, масакIани ашкъиламишзавай крар тирдал шак алач. За а къуватар агъу алай вагьши гьашаратар тир кьачIарагрив гекъигнава. ГьикI хьи, абуру экуь чIавуз чеб къалурдач. МичIи чIавуз, къванерикай, шимерикай хкечIиз, чинеба кIасда, инсанар агъуламишда.
Дагъустанда гъулгъула тваз алахънавайбур гьа кьачIарагар — ИГИЛ-дин (чи уьлкведа къадагъа авунвай тешкилат) векилар тирди тестикь хьанва. Ам Америкадин махсус центрайри арадал гъайи ва гилани вири дуьньяда, иллаки мусурман уьлквейра чпин пуларалди ва масакIани руьгьламишзавай вагьшийрин тешкилат тирди гзафбуруз чида. Амма чи жегьилриз а кар ва чи Ватандин тарих хъсандиз чидач, чирнавач, чиризни кIанзавач.
Ихьтин шартIара, гьелбетда, савадсузриз «тарсар» гудай «алимарни» «муаллимар» тIимил жедач. Эхиримжи гьерекатри и кар мадни хъсандиз субутзава.
1999-йисан август-сентябрь варцара ИГИЛ-дин (чи уьлкведа къадагъа авунвай тешкилат) международный кIеретIри чи республикадал гьужумнай. Душманрив чи патай талукь жавабни агакьнай. Гила, а чIавалай инихъ 25 йис алатайла, «кьачIарагри» мадни кьил хкажнава. И карди чун уях хьуниз, чи садвал, халкьарин арада дуствал, чи обществодин мягькемвал къалурун лазим я.
Чаз жегьил несил халисан ватандашар яз тербияламишунин карда бушвалдай, къайгъусузвалдай ихтияр авач.
Чна чун хуьда, чи садвили вири уьлкве, дуьнья саламат хуьдайдал шак алач.
Алай вахт чун, россиявияр, патал лап важиблуди я. Вири дуьньядин фашистар сад хьанва. Абуру чаз акси дяве тухузва. Чпин милливилин вири лишанар нацистрин чIулав хашаралди эвезнавай украинвийрин гъилералди. Америкавийрини европавийри идаз «демократия, инсандин ихтияррин азадвал» лугьузва. А «демократияди» «са украинви амай кьван» урусрихъ галаз дяве тухуниз эверзава, яни а ампайри украинвияр, гьакI россиявиярни инсанар яз гьисабзавач.
Чун вири санлай россиявияр — Урусатдин халкьар я. Душманриз чун чавай къакъудна, чи чIехи уьлкведин еке девлетрин — ресурсрин сагьибар жез кIанзава. Им аялдини, жавандини, яшлудани аннамишун лазим я. Чи садвили, Ватан кIан хьуни чун хуьда. Чи чIехи бубайрин ирс хуьн, давамарун чи буржи я…
За гьавиляй тикрарзава:
Хьайибур я чун асирра гъалиб,
Хазина я чи чилин гьар са чIиб,
Гьулданрикай я дувул, чи диб.
Зайиф жедач чун женгера жизви!
Азадвал патал гьайиф туш иви!
ДапIар къалумда вагьшидин сивиз! —
Им кьисмет я чи, кьин я чи кIеви!
Ингье чун, халкьар яз, саламатдиз хуьдай гьакъикъи рехъ. Маса рехъ авайди туш…
Мердали Жалилов,
РФ-дин ва РД-дин культурадин лайихлу къуллугъчи
