Гад алукьзавай йикъара  кIелзавайбурув   са гуьзел, чIехи, залан ктаб — «Ахцегь район. Тарихдин девирар» агакьна. Адан автор  «ЦIийи дуьнья» газетдин кьилин редактор­, тежрибалу журналист, са шумуд ктабдин иеси («Шарвили» (2008), «Ахцагь» (2020), «Ахцегь район» (2018)  Дашдемир Шерифалиев я. ЦIийи ктаб 2018-йисуз акъа­тайдан 2-издание я. Анжах абурун арада еке тафават ава: цIийидак цIийи малуматар, кьилер, шикилар кухтунва.

Д. Шерифалиеван цIийи эсер сифте гафуникай ва 9 кьиликай ибарат хьанва: 1. Райондикай малуматар. 2. Ахцегь-парадин къанунар. 3. Цавун кIаник квай музей. 4. Хуьрериз сиягьат. 5. Район вилик финик пай кутурбур. 6. Сад лагьай илимдар мектеб. 7. Руьгьдин чешмеяр, алам. 8. Дяведин ветеранар. 9. Ислам. Спорт. Гьар са кьиле цIудралди, вишералди малуматар, шикилар ава, гзаф кьилер, гьар сад  са ктаб хьиз, манадиз дерин ва туькIуьр хьуниз жанлу я.

Авторди, гзаф йисара еке зегьмет чIугу­на, дерин мана квай, еке кIалубдин эсер майдандиз акъудна, вич  алим-тарихчи тирди субутна.

Ктаб, гьар са шикил, ранг-нев фагьум авуна, орфографиядин ва полиграфиядин­ вини дережада аваз, гъалатIар квачиз, акъуд­нава. Ам гъиле кьаз, кIелиз ашкъи къвезва.

Ктабдал  зегьмет чIугунвайбур  художник­  Энвер Асалиев,  дизайнер Арсен Велиев ва  редактор Валида Къадимова я.

Лезги библиотекайра авачир хьтин   кIа­лубдин,  532  чиникай ибарат ктаб Махачкъаладин «Мавел» издательстводи гьазурна, Ростов-на-Дону шегьердин «Медиа-По­лис» типографияди акъудна. Тираж 2000 экземпляр я.

Дашдемир Шерифалиеван цIийи эсер вири жигьетрай зурба я. Мубаракрай! Ахьтин эсердик  кимивилерни тахьана жеч, лугьуда кIелзавайда. Ам гьахъ я, сад-кьве рехне  зазни акуна:

1) «Ахцагь-наме» лезгийрикай кхьенвай сад лагьай ктаб тирди къалурнава (137-ч.),  манадикай  кхьенайтIа, хъсан тир.

2)  И.В.Сталинан  гуьмбет  Мегьамед-Ша­фи Мейланован багъда ава (184-ч.), адаз мугьманар, туристар къвез килигзава.  Яраб халкьдин рикI алай регьбер ихьтин «дустагъда» гьикьван чIавалди амукьдатIа?

3) СтIур хуьр Кьурагь районда ваъ, КцIар районда ава (261-ч.).

4) Ахцегьрин консервийрин завод  амач. Ам гьи  девирда цIранатIа? Аквазвач. А чIа­вуз райондин кьил вуж тиртIа? Я суални эцигнавач, я жавабни авач.

5) Цуькверин сувар вучиз  акъвазарнай? «Шарвили» эпосдин сувар вучиз амач?   Жавабар жагъанач.

Са гафуналди, агалкьунар аквазва, кимивилер, гъалатIар — ваъ. Вири регьберар са дережада аваз къалурнава. Бес  кесибвал, чкIайвал гьинай я?

Гаф атай чкадал лугьун: эхиримжи  5-10 йисуз вири лезги районрин тарихдикай  чкадин журналистри 2-2 ктабар акъуднава. Абур заз таниш я. Абурук  са жуьредин, винидихъ къалурнавай хьтин, кимивилер ква.

1) ЧIехи къуллугърал  кIвалахай инсанрин тIварар кьазва ва йисарни къалурзава. Анжах ни гьикI кIвалахнатIа, ни майишат хкажнатIа, ни ам барбатIнатIа кхьизвач. Белки, барбатIчийрин тIварар ерли кьан тийин?! Винидихъ тIвар кьунвай консервийрин завод ни барбатIна?  Бес халкьдиз чир хьана кIандачни?! СССР чкIай йисара  Кьиб­ле патан Дагъустандин  районра  авай 35 завод ва цех 2-3 йисан муьгьлетда тармарна. Инсанар кIвалах амачиз, дуллух амачиз туна. Ни? Гьелбетда, районрин кьиле хьайибуру, колхозринни совхозрин  регьберри.  Халкьдиз жуван горбачарни ельцинар чир хьурай ман.

2) Майишатар хьиз, мектебарни зайиф хьанва… Дараматар виш йисалай цIийи хъийизва. Абурун къене тарсар амач. Са лезги райондани школа-гимназия авач. Чи мектебар амай миллетрин мектебрилай гьакьван усал яни? Цмурдални Хуьруьга цIийи жуьредин мектебар эцигнавай ва ачухнавай Шайдаевризни  Абдулкеримовриз  аферин!

3) Вири дидедин чIал хуьникай рахазва. Амма районра идарайрин ва туьквенрин тIварар, эвер гунар, собранияр, рахунар, анжах (Шарвилидиз талукь эвер гунар квачиз) — вири урус чIалал я. Бес ктабрин туьквендал «Книги» кхьидани?

И месэлаяр  районрин тарихдикай 3-сеферда акъуддай ктабра кьванни къалурна кIанда. Гьа ктабарни лезги чIалал акъудин!

Гьаким  Къурбан