ЦIинин йис машгьур сатирик, республикадин государстводин премиядин лауреат Жамидинан (Гьажимурадов) 90 йисан юбилейдинди я. Ам неинки са лезги, гьакI Кеферпатан Кавказдин вири халкьарин литературайра анжах са жанрдал — сатирадал машгъул хьайи шаир яз чида. Гьавиляй, заз чиз, гьакьван нуфузлу ва кьетIен бажарагъдин устIар хьайи Ибрагьим Гьуьсейнова кхьенва: «Шалбуз дагъ» лагьайла, чи рикIел живер къведа, «Самур» лагьайла, чи вилерикай цин лепеяр карагда. «Жамидин» лагьайла, чи япара лезги сатирадин ван гьатда».
Эхь, Жамидин кьетIен бажарагъдин сагьиб хьана. Адакай Расул Гьамзатова мадни куьрелди ва гьакьван деринвал аваз лагьанва: «Таниш хьухь, Жамидин — чи Марк Твен…»
ЧIехи камалэгьлиди чи сатирикдин бажарагъ дуьньядиз машгьур америка*-ви сатирикдив гекъигун дуьшуьшдин кар туш.
Жамидинан 60 йисаз талукь яз акъудай «Ваз ам чидач» (1994-йис) ктабдиз за сифте гаф кхьенай. Ана шаирди вичи хкянавай эсерар гьатнава. Санлай за ам чи несилриз шаирди багъишнавай «сатирадин дергес» яз гьисабзава. Залай вилик и фикир вичин вахтунда вири лезги шаиррин тамада хьайи Шагь-Эмир Мурадова лагьанай:
Цуьк акъудай чи яйлахра
Къалгъанар ваз такIан я.
Абур атIуз, терг ийидай
Къизгъинди я гьевес ви.
Хъсан кар я, дуст Жамидин,
Види гегьенш майдан я,
Мадни гзаф хци хьурай
Сатирадин дергес ви.
Им чIехи устадди жегьил шаир Жамидинан сифте ктабдиз — «Къалгъанриз» ганвай къимет я. Сатирик вичин хатIуниз, хкянавай рекьиз вафалу хьана. Адан эсерар СССР-дин саки вири халкьарин чIалариз таржума авунва, умуми гзаф ктабра, антологийра гьатнава.
Шаирдин 90 йисан юбилейдихъ галаз алакъалу яз, заз адан яратмишунрин кьетIенвал шиирралди къалурун хъсан акуна. Маса авторри масакIани Жамидин рикIел хкида. Са алава генани хъийиз кIанзава. Чун кьведни гьа са хуьре — Миграгъа (Докъузпара райондин), гьа са магьледа и дуьньядиз атана. Кьведани гьа са булахдай яд хъвана. Ам Шалбуз дагъдин муркIарикай авахьзавай абукевсер я!
Мадни са къейд: чун кьведни гьа са юкъуз хана. Чун гьа са рекьера, са чIурара, никIера къекъвена. Са цуькверивай атир къачуна. Экуьн дагъдикай хкатзавай рагъ, сифте Шалбуздин такабур синера акьаз, ахпа чи кIвалерив, Миграгърин лап вини кьилив агакьзавай. Чна са школада са муаллимривай тарсар къачуна. Са тафават ава: ам хайи йис 1934 я, зун — 1943. ЯтIани чи арада тафават твадачир. Гьа са хуьре ханвай чубанрин рухваяр я ман лугьудай.
Къе сатирик чахъ галамач. Гьайиф. Дуьнья гьахьтинди я. Иниз атай кьван вирибур са вахтунилай хъфинни ийида. Амма авур хъсанвилер ва ирс несилрив гумукьда. Жамидинан хуьруьнви хьунал гьикI дамахдач!
ЧидачтIа квез Жамидин,
Завай адан хабар яхъ.
Тефин патал рикIелай
КIевидаказ лабар яхъ.
«Ваз ам чидач» кхьенва
Касди вичин ктабдал.
Зазни чидач ам хъсан,
Инал кIусни за табдач.
Къачу сифте дергесар,
Ягъин къалин къалгъанар.
Ахпа са-сад ахъайин
Сатирикдин къажгъанар.
Кимел фена хуьруьн чи,
Рагьимавай хабар кьан,
Акьван тIуьрла шурваяр,
ГьикI гадарна вакIан як?
Сефер халу жагъурин,
«Жанавуррин суьруь» кьур.
Пеш галукьна, кичIела,
Валарикай ери кьур.
Спелривай хабар кьан,
Гъери алай «къах» тIуьна.
«Кациз гьатна пидин кIус!
Вучда гила, дах, чна?»
Сусаривай хабар кьан
Саймиш тавур гъуьлери.
«Герек жедач запчастар
Чи папарин гъилериз!»
Бубайривай хабар кьан,
Харуз хвейи рухваяр.
Кьуьзуь кьиляй катнава,
Руьгь авачир чухваяр…
Сиве амай сад ятIан,
Сас я гьа ам гимишдин!
Ваякьанар бул я къе,
Са-сад чна агъмишин.
Шляпайриз гун дикъет,
Вуч алатIа кьилерал?
Къуллугърик квай хахайри,
Вуч хуьзватIа кIвалера?
Гьакимривай хабар кьан,
Лагьай даим «Башуьсте!»
Са кек чпихъ галкIунни —
Ришвет сифте гъвашуьсте!
Таб галачиз садрани
Ише тефей хесетар,
Ксаривай хабар кьан
Жамидинан ибретар.
Дагъвийривай хабар кьан,
ГьикI гьисабда яшар дуьз?
Таз хьанатIа садра кьван
И чилерал крар дуьз?
Чир жеда квез сатирик,
Жез кIан хьайи эхирдин.
Амма, вучда, акунач
Касдиз а кьил нехирдин.
Къеврагь я вун Дашни Баш,
Вун викIегь я Гьачни Вач!
Гьабурувай чир жеда
Чи шаир квез, шак авач.
Сатирикдин хуьрекар
Къайи жезвач къажгъанра.
Илиг, дустар, дергесар
Девирдин терс къалгъанрал!
Алатда мад асирар,
Къведа цIийи шаирар,
Чириз халис атирар,
Амукьда чахъ сатира!..
29.03.2024
Мердали Жалилов,
РФ-дин культурадин лайихлу къуллугъчи
