«Бязи вахтара уьмуьрда акьван къариб крар жеда хьи, патав гвайди кваз такьуна, яргъара къекъведа. Герекди ахпа жуван гьа патав гвайди аквада, якъин жеда, — суьгьбетна заз и мукьвара къумукь халкьдин векил тир таниш са дишегьлиди. — Азарлу аял гваз, шегьердин участокдин поликлиникайрилай эгечIна, ДРКБ-дилай, кьилдин ксарин поликлиникайрилай хкечIна, зун тефей чка хьанач. Пулар акьван акъатна хьи: жуьреба-жуьре анализриз, дарманриз. Амма санани куьмек хьанач. Эхирни чи хизанда Москвадиз финин къарар кьабулна. Чун билетар маса къачунин къайгъуйрик квай. Гад мукьва жедайла, абурун къиметрив иллаки рахаз жезвачир. И вахтунда чи кIвализ вичин ери-бине Кьасумхуьрелай тир зи къунши атана. Ада республикадин диагностикадин центрада (РДЦ) кIвалахзавай Рзакь духтурдин патав фин теклифна. Чун и центрадивай са акьван яргъа тушиз яшамиш жезва. Зун, яргъал тевгьена, адан патав фена. Рзакь Назировича зи аялдин азардай кьил акъудна. Вичелай Аллагь рази хьурай! — алхишна дишегьлиди. — Лезгияр вири девирра савадлувилиз кьилин фикир гудай халкь я, — хълагьна ада ва завай Рзакь духтурдикай газетдиз кхьин тIалабна… Ихьтин легьзейра, дугъриданни, лувар акатай хьиз жеда.
Кьилин категориядин духтур-рентгенолог, Дагъустандин лайихлу духтур, РД-дин здравоохраненидин отличник, гьукуматдин, республикадин здравоохраненидин патай чухсагъулдин гзаф кьадар чарарин сагьиб вичин ери-бине Кьурагь райондин Урсунрин хуьряй тир Рзакь Назирович Рамазановакай чна макъалаяр газетда, гьатта тамам чинарни са шумудра чапнай. Дугъриданни, мадни кхьиниз, мадни чIехи шабагьар гуниз лайихлу кас я. «Сагърай, духтур!» гафарин ван адан япарихъ гзаф сеферра галукьна, галукьни хъийида.
Чи ватанэгьлиди яргъал йисара регьбервал гузвай РДЦ-дин рентгенологиядин отделенидин сайтда адан тIварцIихъ кхьенвай разивилин ихьтин келимаяр кIелиз жеда:
= «РДЦ-дин кьиле авай гьуьрметлу ксар! За рентгенологиядин отделенидин заведующий Рзакь Назирович Рамазановаз сагърай лугьузва. Центрада МРТ ва маса ахтармишунар кьилиз акъудун патал къвезвай кьванбурухъ галаз ада хушдаказ рафтарвал ийида, гьар садахъ дикъетдивди яб акалда. Виниз тир дережадин и пешекардин чалишмишвилер себеб яз, гьеле 2009-йисуз заз кьулан тарцин тIарвал авайди тестикь хьана, Санкт-Петербургда заз операция авунай. Клиникадай выписка гудайла, заз ана лагьанай: «Куь кьилин МРТ-да вуч аватIа, дуьздаказ къалурай (описание) Рзакь Рамазанов хьтин духтурар хуьх!» РДЦ-дин кьиле авай гьуьрметлу ксар, за квевай, дугъриданни, зи гележег еке завалдикай хвейи и духтурдин кIвалахдиз еке къимет гун тIалабзава».
= «Рзакь духтурдихъ хьтин вири патарихъай тамам, виниз тир пешекарвал авай духтурар, чарадан тIал жуванди хьиз гьиссдай, рикI ва гъил ачух мергьяматлу инсанар зал уьмуьрда тIимил гьалтна. Ам масадахъ рикI кудай инсан я. Ада вичелай алакьдай куьмек тагана, лазим рехъ къалур тавуна тадач. Аферин! Ихьтин духтурар чахъ гзаф хьанайтIа, азарлуйрин гьал хъсан жедай».
Гуьгъуьнлай чир хьайивал, и гафар кхьенвайди чи ватанэгьли, и центрада мукьвал-мукьвал вичин сагъламвал ахтармишзавай Рагьимхан Исмаилов я. Винидихъ галай келимаяр кхьинин «сир» ихьтинди тир. «Зи хтул Умаран 4 варз тамам хьанвай. Амма бедендилай ифин сакIани алатзавачир. Участокдин педиатрдин кьилни акъатнач. Хейлин ахтармишунар, анализар авурдалай кьулухъ садлагьана зи рикIел Рзакь духтур акьалтна. За адан патав фин кьетIна. Ада са меслят, рехъ къалурдайди заз чизвай. Ада аялдин кьилин лазим ахтармишунар авун, абурни, аял вични галаз вичин патав атун меслятна. Духтурди лагьайвал авуна. Аялдин кьилин мефтIедал яд алаз хьана. Чаз гуьгъуьнлай чир хьайивал, азардин вилик пад вахтунда кьаз, МРТ-дин снимокдай кьил дуьз акъудиз тахьанайтIа, аял набутди хьун мумкин тир. Азардай кьил акъудиз алакьай Рзакь духтурдиз аферин!»
= «Рзакь Назировичан еке тежрибади, гьакI диагностикадин хиле дерин чирвилери чи рушан гележег экуьди авуна. Духтурди вахтунда эцигай ва дуьз диагноздихъ, гьакI вахтунда кьабулай сагъламардай серенжемрихъ хъсан нетижа хьана. Рзакь духтур вини дережадин пешекар тирди, Москвада сагъламардай серенжемар кьиле тухудайла, мадни тестикь хьана. Ам вичин патав куьмек тIалабиз атай гьар садав инсанвилелди эгечIда. Амма, гьайиф хьи, республикада ахьтин духтурар лап тIимил гьалтзава».
Дугъриданни, медицина йигин еришралди вилик физва. ЦIийи технологийрикай, цIийи къайдайрикай, цIийи дарманрикайни рапарикай куьмек жезвайди хьиз, духтурдин къени гафунин, пешекарвилин, тежрибадин къуватни чIехиди тирди инкариз жедач. Рзакь духтурдин гафунихъни, меслятрихъни еке къуват авайвилин шагьид зун идалай виликни са шумудра хьана. Са мисал. Багъри кас кьулан тарцин тIалрикай акьван икрагь хьанвай хьи, лугьурвал, йикъан кьарай, йифен ахвар квахьнавай. Маса духтурри авайди са рехъ — операция авун я лугьузвай. Амма Рзакь духтурдин теклифар, меслятар масабур хьана. Операция галачиз тIалар алуддай къайда жагъурна…
Рзакь Рамазанова 1986-йисуз Дагъустандин мединститутдин лечебное дело факультет акьалтIарна. Интернатурада кIелна ва рентгенологиядин рекьяй пешекарвал къачуна, РПТД-да (республикадин чахуткадихъ галаз женг чIугвадай диспансер) духтур-рентгенолог ва рентгенологиядин отделенидин заведующий яз кIвалахна. 1991-йисалай инихъ, яни республикадин диагностикадин центр кардик кутур сифте йикъарилай, ана зегьмет чIугвазва. Ада рентгендин ахтармишунрин вири жуьреяр, медицинадин виниз тир технологийрин диагностикадин аппаратура, гьа гьисабдай яз эхиримжи моделрин КТ ва МРТ-ни чирна, пешекарвилин сертификатар къачуна, вич виниз тир пешекар тирди тестикьарна.
2006-йисалай Рзакь Рамазанова ренгенологиядин отделенидиз регьбервал гузва. Эгер сифтедай ана авайди са флюорограф ва рентгендин кьве аппарат тиртIа, гила ана техникадин — 18, КТ-дин 3 аппарат, алай аямдин маммограф, рентгендин денситомер, рекъемрин флюорограф кардик ква. Гьар юкъуз ана 60-70 кас ахтармишдай мумкинвал ава. Республикада и ахтармишун кьилиз акъудна кIанзавай ксарин кьадар кьве сеферда гзаф я. Гьаниз килигна, Рзакь духтурдин рикIиз кьарай авач. Ада мадни цIийи жуьредин томограф маса къачунин лазимвал авайдакай лугьузва. Республикадин кьиле авай ксарин, здравоохраненидин министерстводин куьмекни галаз гзаф месэлаяр гьялиз алахъзава. И месэлани кьилиз акъуддайдак чи ватанэгьлиди кIевелай умуд кутазва.
ДатIана чирвилерин дережа хкажзавай хьиз, Рзакь Назировича вичин тежриба жегьил пешекарривни агакьарзава. Дагъустандин здравоохраненидин министерстводин рентгенологрин-радиологрин ва невропатологрин-нейрохирургрин обществойрин активный член яз, ада вичин тежрибадай итижлу дуьшуьшрикай докладар мукьвал-мукьвал ийида. Зи фикирдалди, Рзакь духтур уьмуьр вири кIвалахдиз бахшнавай кас я. Гаф кватай чкадал къейд ийин, Рзакь Назировичан кьве рушани бубадин рекьяй кIвалахзава (гьакI сусани, хтул рушани). РДЦ-дин Дагъустандин саки вири миллетрин векилрикай ибарат тир коллективда чи ватанэгьлидиз еке гьуьрмет ава.
Къуй Рзакь духтурдихъ чандин мягькем сагъвал, яргъи уьмуьр, рикIик квай вири крар кьилиз акъуддай къуватар хьурай! Азарлуйрин кьадарни — тIимил!
Рагнеда Рамалданова
