26-апрелдиз Дагъустандин аг­рарный госуниверситетдин май­дандал республикадин агропромышленный хел патал кад­рияр гьазурунин месэладай стратегиядин сессия кьиле фена. Веревирдера РД-дин Гьукуматдин Председатель Абдулмуслим Абдулмуслимова, адан  заместитель Нариман Абдулмуталибова, хуьруьн майишатдин ва недай суьрсетдин министр Мухтарбий Аджекова, ДагГАУ-дин ректор Зайдин Жамбулатова, региондин къанунар, гьакIни жаза кьилиз акъуддай властдин органрин, образованидин идарайрин, хуьруьн майишатдин карханайрин, хуьрерин администрацийрин, финансрин тешкилатрин векилри иштиракна.

А. Абдулмуслимова къейд авурвал, алай аямдин образова­нидин четин месэла ам я хьи, прог­раммаяр  алай аямдин илимдинни техникадин рекьяй жезвай дегишвилера активнидаказ иштиракиз алакьдай пешекарар гьазурунин месэладив зайифдаказ кьазва.

«Агроном дамахдивди ван ийиз­вай гаф я. Вучиз лагьайтIа, агроном цIийи шей арадал гъизвай кас я! Селекциядилай ва  тумчивилелай башламишна, гьар жуьредин технологияр уьмуьрдиз­ кечирмишуналди, агрономди суьрсет  гьасилзава», — малумарна ада ва алай вахтунда  никIерани чуьллера зегьмет чIугвазвай лежберриз, малдарриз, хипехъанриз рикIин сидкьидай чухсагъул лагьана.

Пленарный сессиядин вахтунда Мухтарбий Аджекова къейд авурвал, Дагъустандин агропромышленный комплексдихъ алай вахтунда тахминан 3 агъзур пешекардин игьтияж ава. Ада хабар­ гайивал, ихьтин делилар рес­пуб­ликадин муниципалитетрай агакьнава.

«Кьилди къачуртIа, региондин АПК-диз къенин юкъуз лазим я: 508 малдар, 338 тракторист, механизаторар ва техника ремонтдай пешекарар, 211 доярка, дигидай цин системаяр ишлемишунин рекьяй 208 пешекар, 204 майвачи, 173 бухгалтер, 161 ветеринар, 157 багъманчи, 153 агроном, 121 чIижерхъан, 109 зоотехник», — хабар гана министрди.

Малум хьайивал, Дагъустандин образованидин идарайри гьар йисуз аграрный рекьяй виниз ва юкьван пешекарвилин образование къачунвай 1 агъзурдалай гзаф пешекарар ахъайзава. Рес­публикадин аграрный обра­зованидин къурулушдик 1 вуз ва юкьван пешекарвилин образованидин 3 идара акатзава: Дагъустандин аграрный госуниверситет (ДагГАУ), адан патав гвай Аграрный экономикадин техникум, Да­гъус­тандин Огнида авай аграрный колледж ва Буйнакск шегьердин хуьруьн майишатдин колледж.

Мухтарбий Аджекова къейд авурвал, Дагъустанда республикадин мектебра аграрный классар ачухунин месэладай «рекьерин карта», яни кьабулна кIанзавай серенжемрин план тестикьарнава.  Ада уьлкведин Президент Владимир Путина  умуми образованидин идарайра хуьруьн майишатдин хиляй чирвилер гудай агроклассар арадал гъунин ва 6-11-классра кIел­завай аялрин арада аграрный рекьяй  пеше хкягъунихъ элкъуьр­навай мярекатар тухунин тапшуругъ гайиди рикIел хкана.

«И жигьетдай чна Дагъустандин образованидин ва илимдин­ ми­нистерстводихъ галаз­ санал­ кьа­булна кIанзавай серенжем­­рин­ кIватIал  тестикьарнава.­ Ам уьмуьр­диз кечирмишиз баш­ла­миш­да», — лагьана ада.

Малум хьайивал, 2022-йисалай Буйнакскдин хуьруьн майишатдин колледждин бинедаллаз федеральный «Профессионалитет» проект кьилиз акъудзава. Ада пешекарар  фад кьилиз акъуддай программадай гьазурдай мумкинвал гузва.

ГьакIни республикадин аграрный колледжрин  ва хуьруьн майи­шатдин суьрсет акъудзавайбурун арада 300 выпускник кIвалахал кьабулунин  гьакъиндай икьрарар кутIуннава.

«2023-йисуз колледжри, и проектдин сергьятра аваз, аграрный хилен 77 пешекар ахъайнава, гьа жергедай яз хуьруьн майишатдин производстводин 43 мастер, малдарвилин хилен 23 мастер ва маларин 11 духтур», — къейдна министрди.

Мярекатдал рахай РФ-дин просвещенидин министерстводин  профобразование вилик тухунин Институтдин патав гвай «Профессионалитет» федпроектдин Идара ийидай центрадин начальник Ольга Семинади АПК-дин хилен пешекарар гъвечIизамаз гьазурунин важиблувилин фикирдин тереф хвена.

Адан гафаралди, «Профессионалитет» проектдик, хуьруьн майишат вилик тухунин сергьятра аваз, 215 кархана ва 27 кластер ква. Ада 25 субъектди, гьа  жергедай яз Дагъустандини  иштиракзава. Ада регионда гьа жергедай яз хуьруьн майишатдин  кластеррин кьадар артухарун важиблу яз гьисабна. ИкI, алай вахтунда грантар къачун патал  регионри арзаяр гузва.

«Зун республикадиз къвез-хъфиз 10 йис алатнава. Чи уьл­кведин агьали яз, заз республика абад хьанвайвал аквазва.  Къенин юкъуз ам, са рахунни алачиз, инвестицияр серф авун патал къешенг регион, хуьруьн майи­шат лагьайтIа, и жигьетдай фикир желбдай, амма кадрийрин игьтияж авай  хилерикай сад я», — лагьана ада.

Зайдин Жамбулатова хабар гайивал, ДагГАУ-дин амадагрин жергеда «Батыр-Бройлер» ООО,  «Кизлярагрокомплекс» АО, «Агрофирма «Согратль» СХК,  «Сад» КФХ  ва са жерге маса чIехи карханаяр ава. ГьакIни ина алай вахтунда эцигзавай як гьялдай  «Дагмясо» ООО патал пешекарар гьазурунин кIвалах кьиле тухузва. Идалайни гъейри, Россельхозбанкдихъ галаз санал ДагГАУ-ди «Фермердин школа» проект кьилиз акъузава. Вузда, малум хьайи­вал, селекциядин ва генетикадин хилерай, инновациядин технологийралди кадрияр гьазурунин цIийи хилер кардик кутунва.

Дагъустандин Огнида авай аг­рарный колледждин директор Маркизат Сулеймановадин суьгьбетдай малум хьайивал, чирвилер гудай идаради РД-дин хуьруьн майишатдин ва недай суьрсетдин министерстводихъ галаз санал пешекарар гьазурунин цIийи рехъ ачухунин — хуьруьн чкайра экскурсияр тухудай ва хуьруьн майишатдин карханайрихъ галаз танишардай пешекарар гьазурунин теклиф гана. Адан гафаралди, республикада агротуризм йигиндаказ вилик физвайди фикирда кьурла, и хел игьтияж авайди жеда.

Маркизат Сулеймановади хабар гайивал, колледжди  респуб­ликадин кьиблепата агроклассар ачухунин рекье активнидаказ кIвалахзава: колледждин тек­лифдалди эхиримжи вахтунда агроклассар Дербент ва СтIал Сулейманан районрин пуд школада ачухнава. Идалайни гъейри, Кьиб­лепатан Дагъустандин маса районрихъ галаз  агроклассар ва агродестеяр ачухунин гьакъиндай икьрарар кутIуннава. Ихьтин классрин выпускникриз рабочий пешейрай шагьадатнамаярни гуда.

СтIал Сулейманан районда алай йисуз хуьруьн майишатдин хиле пеше хкягъуниз талукь «Чан алай библиотека» фестиваль тухудай планар авайдакай мярекатдал рахай Цмуррин СОШ-дин директор Сергей Ежова лагьана. Ада къейд авурвал, «Чан алай библиотека» проект  мектебда гьар йисуз кьилиз акъудзава. Адан сергьятра аваз аялар жуьреба-жуьре пешейрин сагьибрихъ галаз таниш жезва, и ва я маса пешедин ва я машгъулатдин кьетIенвилерикай чирзава.

«Алай йисуз чна фестиваль аграрный пешейриз талукьарда. Зоотехникдиз, агрономдиз ва маса пешейрин сагьибриз теклифда. Абуру аялар гъавурда гьатдай чIалалди чпин пешейрикай суьгьбетарда», — лагьана С.Ежова.

Ада къейд авурвал, Цмуррин СОШ-да кIелзавай аялар хуьруьн майишатдин суьрсет гьасилунал активнидаказ машгъул я: абуру майваяр цазва, шуьмягърин бегьер кIватIзава. Идалайни гъейри, сентябрдин  вацра школада агрокласс ачухда.

Стратегиядин сессия вере­вир­дерин вад майдандал кIвала­хуналди давам хьана: «Аграрный кадрияр гьазурунин карда алай аямдин къайдаяр», «Набататчивилин хилер патал кадрияр гьазурунин гьакъиндай: гележегдин истемишунар ва мумкинвилер», «Малдарвилин хел патал кадрияр гьазурунин карда гьалтзавай четинвилерин гьакъиндай. Малдардин пешедин машгьурвал гьикI хкажин?», «Балугъчивилин хел па­тал кадрияр  гьазурунин рекье четин месэлаяр ва мумкинвилер», «Хуьр патал аграрный пешекарар: хуьрерин мулкар виликди тухунин цIийи мумкинвилер».

Жасмина  Саидова