28-февралдиз Ахцегь райондин культурадин имаратдин зал­да­ «Вы­­пускникар гьукуматдин 2024- йисан имтигьанриз (ОГЭ, ЕГЭ)  гьазур хьун ва абур кьиле тухун» месэладай райондин­ диде-бубайрин умуми соб­рание­ кьиле фена.  И мярекатда кьиле авайбуру, образованидин управ­лени­дин пешекарри, чIехи классра кIелзавай аялрин диде-бу­байри, школайрин муаллимри, об­щественный тешкилатрин ва СМИ-рин векилри иштиракна.

Мярекат Ахцегь РУО-дин начальник, филологиядин илимрин кандидат Халидин Эльдарова ачухна. Сифте гаф ада «Ахцегь район» МР-дин кьил Абдул-Керим Палчаеваз гана.

— Гьуьрметлу диде-бубаяр, муаллимар! Квез аквазва хьи, эхиримжи вахтунда чна образованидин мес­элайриз кьетIен фикир гузва: саки вири школаяр бинедилай ремонт­нава; Ахцегьа ва Луткуна алай аямдин истемишунриз жаваб гузвай цIийи школаяр эцигнава; вири мектебар хъсандаказ тадаракламишнава. Ме­се­ла, гьатта дагълух Фиярин хуьрени интерактивный доскаяр, гьар са аялдиз ноутбук хьанва; школаяр автобусралди таъминарнава ва икI мад. Чи мурад аялар тербиялу, дурумлу чирвилер авай ватанпересар яз чIехи авун я. Инал веревирдзавай месэла — ОГЭ-диз ва ЕГЭ-диз гьазур хьун — акьалтIай важиблуди я. Аялар имтигьанриз гьазурун патал чна, хъсан муаллимар желбна, лазим харжияр авуна, чирвилер гунин гьерекат кардик кутунва. Ихьтин мумкинвилер масанра авач, менфят къачу.

Гьелбетда,  гьар са аялдиз вичин алакьунар ава (кIелунин прог­рамма четинди я), вирибур гужуналди  вузрик кутунин лазимвални авач. Кьилинди, абурукай ацукьун-къарагъун, чIехи-гъвечIиди чидай, менфятлу, тербиялу инсанар, чпивай чпин кьил лайихлудаказ хуьз жедай пешекарар хьун я.

Аннамишна кIанда, аялрин пад кьаз, абурун вилик муаллимрикай хана рахун (ихьтин дуьшуьшар пара ава), аял ирид йис тамам тахьанмаз школада тун еке гъалатI я. «Лезги чIал герек туш» лугьуз, чпин аялар тарсарикай хкудиз кIанзавай диде-бубаярни гьалтзава. Дидед чIал хуьнихъ (им жуван халкь хуьн я) еке метлеб ава. Дидед чIал чин тийирдакай отличник жедач, – лагьана райондин кьили.

Ахцегь райадминистрациядин кьи­лин заместитель Роберт Гьамзаева  диде-бубайрин дикъет аялар зегьметкешвилин, ватанпересвилин руьгьдаллаз тербияламишунин месэладал желбна. «Аял, сифте нубатда, кIвале диде-бубадин кIеви истемишунин тербиядик тахьайтIа, школадивай ам лазим тартибда хуьз жедач», – лагьана ада ва залда авайбурухъ галаз чи жегьилри армияда къуллугъунин жигьетдай гъвечIи ахтармишун тухвана.

Халидин Эльдарова къейд авурвал, гъилевай йисан имтигьа­нар­ и кар патал лап хъсан шартIар авай Луткунрин хуьруьн школада кьиле тухуда. «Акьван чIа­валди гьеле пуд варз ама. Къенин йикъалай эгечIна, аялар репетиторвилин алава тарсариз ракъуриз, (куь паталай муаллимдиз гьакъи гузва) абурал зегьмет чIугуна кIан­да», — лагьана ада.

Мярекат мажбуривилелди тушир ачух суал-жавабдин ва веревирдзавай месэладай фикирар лугьунин тегьерда кьиле фена. Месе­ла, Ахцегьрин 1-нумрадин юкьван школадин завуч Расина Абдуллаевади къейд авурвал, «аялар мобильный телефонралди «азарлу­ хьан­ва». Йифди телефондихъ га­лаз­ къугъваз, ахвар тахьана, школадиз къвезвай ахьтинбурун кьилиз муаллимдин тарс фидани?!».

Месэлаяр мадни авачиз туш. Вири къуватар имтигьанриз мукьуфдивди гьазур хьунал желбна кIанда.

Дашдемир Шерифалиев