(Эвел –2023-йисан 45-50-нумрайра)

Къияматдин югъ алукьдай вахт мукьва хьунин гъвечIи лишанар

ГъвечIи лишан №3

Варз кьве пад хьун

Аллагьди лагьана (54-сура, 1-2-аятар, мана):

«Мукьвал хьанва (Къияматдин) Сят ва варз (кьве патал) пад хьана!

Ва (Пайгъамбар гьахъ тирди тес­тикьарзавай) абуруз (мушрикриз) гьи делил акуртIани, абур (имандикай) эл­къвезва ва лугьузва: «(Ам) ахлатдай (ва я: зурба) суьгьуьр я!»1.

Аль-Гьафиз ибн Касира лагьана: «Дугъ­риданни, и дуьшуьш якъин, баянар­ (иснад) галай гзаф кьадар гьадисра къейднавайвал, Пайгъамбардал (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) чан аламаз хьайи кар я. И месэладин гьакъиндай алимрин арадани иттифакь (садвал) ава: гьабуруни варз Пай­гъамбардин (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз)  заманада кьве пад хьайи­ди гьисабзава. Им, гьакъикъатдани, тажуб жедай зурба мужизат я»2.

Анас асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) ахъайна: «Меккадин агьалийри­ Пайгъамбардивай (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) чпиз са керамат (делил) къалурун тIалабна ва ада абуруз варз кьве патал пай хьун къалурна»3.

Абдулла ибн Масъуд асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) ахъайна:

«Чун Пайгъамбардихъ (Аллагьдин па­­­тай салават ва салам хьуй вичиз) галаз Минада авайла, варз кьве паюниз пай хьана. Абурукай са пай – дагъдин кьулухъ галай, муькуьди – адалай мукьвал алай. Бес, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) ла­гьана:

«Шагьидвал ая и кардиз куьне» 4.

Ибн Аббас асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьана:

«Пайгъамбардин (Аллагьдин па­тай салават ва салам хьуй вичиз) патав мушрикьар кIватI хьана ва абуру лагьана: «Эгер вун гьахъ ятIа, чун паталди варз кьве патал пай ая: са пай – Абу Къубейс дагъдал, муькуьди – КъугьайкъитIан дагъдал». Вацран ацIай вахт тир. Пайгъам­барди (Аллагьдин патай салават­ ва салам хьуй вичиз) вичин Раббидивай вичиз­ абуру тIалабзавай кар гун тIа­лабна ва варз кьве патал пай хьана: вацран са пад — Абу Къубейс дагъдал, муькуьди Къу­гьайкъитIандал алай. А чIавуз Пайгъамбарди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз)  лагьана:

«Тестикь ая»5. (Шагьидвал ая куьне и кардиз).

ГъвечIи лишан №4

Гьуьрметлу асгьабар акьалтI

(куьтягь) хьун

Аллагьдин Расулдин (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) асгьабар Пайгъамбардилай (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) кьулухъ чи уьмметдин виридалайни хъсан инсанар я. Абу Муса асгьабди агакьарнавай гьадисда къейднавайвал, Пайгъамбарди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз)  лагьана (мана):

«Гъетер цав патал хуьн (саламатвал) я. Гъетер квахьайла, цавухъ­ галаз, вуч хиве кьунвайтIа, гьам кьиле фида. Зун зи асгьабар патал хуьн (саламатвал) я. Зун хъфейла (и дуьньядай), абурухъ галаз, вуч хиве кьун­вайтIа, гьам кьиле фида. Зи асгьабар зи уьммет хуьн (саламатвал­) я. Зи асгьабар (и дуьньядай) хъфейла, уьмметдихъ галаз, вуч хиве кьун­вайтIа, гьам кьиле фида»6.

И гьадисда:

1. Асгьабар уьмуьрдай хъфин Къияматдин югъ алукьдай вахтунин кьве лишан финихъ галаз алакъалу авунва: гъетер квахьунихъни цавай метеоритар аватунихъ ва Пайгъамбардин (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) кьиникьихъ галаз.
2. Якъин гьадисра къейднавайвал, сифтебурукай яз, салигь (диндар) ксар хъфида: сифте – эвелбур, ахпа – гуьгъуьнавайбур ва Къияматдин югъ алукьдай вахт виридалайни пис инсанрин уьмуьрдал ацалтда.

ГъвечIи лишан №5

Бейт аль-Макъдис (гъалибвилелди) къачун

Пайгъамбар (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) расул яз ракъу­райла, Бейт-аль-Макъдис (Иерусалим) рим­вийрин насарайрин (Византиядин хаш­парайрин) гьукумдик квай. Византия викIегь, мягькем гьукумат тир. Пайгъамбарди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз)  мусурманри Бейт аль-Макъдис гъалибвилелди къачудайдакай хабар гана ва и кар Къияматдин югъ алукьунин са лишан яз гьисабна. Ауф ибн Малик асгьабди агакьарнавай гьадисда Пайгъамбарди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) лагьанва ­(мана):

«Къияматдин югъ алукьдай вахтунин вилик ругуд вакъиа вилив хуьх…», ва абурун арада ада Бейт аль-Макъдис гъалибвилелди къачунни къейдна7.

Дугъриданни, Бейт аль-Макъдис гьиж­­радин 16-йисуз Умар ибн аль-Хаттаб халифдин (къуй адалай Аллагь рази хьурай) девирда (яни 637-йисуз) ачухна ва ада а шегьер динсузвиликай (куфрдикай) михьна ва ана мискIин эцигна.

Бейт аль-Макъдис мусурманри кьве сеферда ачухна: сад лагьай сеферда – Умар ибн аль-Хаттабан (къуй адалай Аллагь рази хьурай) девирда, кьвед лагьай сеферда – аюбийрин гьукумат авай девирда. Кьвед лагьай сеферда и къадим шегьер гьижрадин 583-йисуз (1187-йисуз)­ Салагьуддин аль-Айюбиди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз)  къачунай.

Аллагьдин изиндалди, «аль-Къудс» мусурманрин диндар дестеди къачуда ва а чIавуз тарарини къванери лугьуда: «Я мусурман, я Аллагьдин бенде! Зи кьулухъ ягьуд гала, алад, йикь ам»8.

Гуьгъуьнай чна Бейт аль-Макъдис патал кьиле фейи бязи женгерикайни мусурманринни ягьудрин арада кьиле фейи ягъунрикай ихтилат хъийида.

(КьатI ама)

Гьазурайди — диндин алим

Ямин  Мегьамедов

___________________

1  Гьадис аль-Бухарийди ва Муслима гъана

2  Гьадис аль-Бухарийди ва Муслима гъана

3  Гьадис Муслима гъана

4  Гьадис аль-Бухарийди гъана

5  Гьадис «Даляиль ан-нубувва»-да Абу

Нуэйма агакьарнава

6  Гьадис Муслима гъана

7  Гьадис аль-Бухарийди гъана

8  Гьадис Муслима гъана