Заз чиз, ЦIийи йисан вилик гьар сада вичиз суа­лар гузва: гьихьтинди­ же­датIа къвезвай йис? Ада вуч гъи­датIа? Квелди тафаватлу жеда­тIа? Хъсан патахъ гьихьтин дегиш­вилер­ арадал къведатIа? Гьукуматди агьалияр патал гьихьтин галайвилер ийидатIа? Жавабар жагъурун четин кар ятIани, инсан­ри, са куьнизни килиг тавуна, ЦIийи йисак умудар кутада. Абур гьахълуни я: умуд, мурад авачиз, къаст галачиз, виликди физ, гъиле кьур кар кьилиз акъуддай къуватар бес жедач.

Тарихдиз физвай Къуьрен йис, санлай къачурла, Россиядин­ Федерация патал писди хьанач. Къадагъайрин гьалкъада тун­вайтIани, дяведин махсус серен­жем давамарзавайтIани, зиян гуз алахънавайбур тIимил ту­шир­тIани, уьлкведин халкьдин ма­йи­шатдин гзаф хилера агалкьунар къа­занмишна, йис разивалдай нетижайралди акьалтIарна.

Дуьньядин майданда авай гьаларикай рахайтIани, миллионралди инсанар тIебиатдин бедбахтвилери (цIай кьун, яд акьалтун, залзала) кIевера туна. Кесибвили, каша гьатуни, жуьреба-жуьре чкайра дявейри, куьтягь тежер чуьруькри агъзурралди агьалияр, хайи ерияр туна, масанриз катдай чкадал гъана. Украинадин миллетбазрин, Израилдин кьушунрин инсансузвал, инсафсузвал себеб яз, агъзурралди аялар, дишегьлияр, яшлубур рекьизва. Ихьтин татугай гьалар аквазвай чи инсанри ЦIийи йис ислягьди, дявеяр, чуьруькар галачирди, къурбандар авачирди хьун патал дуьаяр ийизва.

Къацу Тарцин Аждагьандин йис. Россия патал ам гьихьтинди жеда?

Экономистри, экспертри къейд­завайвал, 2024-йисан сифте кьиле­рай Россиядал инфляциядихъ галаз алакъалу четинвилер ацалтда. Абурук демографиядихъ манатдин къимет агъуз аватунихъ, кIва­лахдай гъилер бес тахьунихъ, бюджетдик кухтадай дегишвилерихъ галаз алакъалубурни акатзава.

Хъсан хабаррикай рахайтIа, агьалийрин гьакъикъи дуллухар артух хьуни, компанийрин, акционервилин­ обществойрин чIехи къазанжийри кредит­рин мумкин тир хаталувилер кьезиларда.

Россия девлетлу тарих, жуь­реба-жуьре адетар, халкьар авай уьлкве я. Ам гъетерин ва плане­тайрин таъсирдикни акатда. Алукь­завай йисуз майдандиз акъатдай цIийивилери, истемишунри гележегни тайинариз куьмек­ гуда. Астрологри гьисабзавайвал, 2024-йис Россия патал хейлин дегиш­вилеринди, цIийи ва зурба крарив га­тIундайди хьун гуьзлемишзава. Уьл­кведиз экономика, сиясат, яшайишдин хел вилик тухудай мумкинвилер жеда. ЦIийи ресурсар, технологияр кардик кутуни дуьньяда Россиядин авторитет хкажда, агьалийрин яшайишдин дережа хъсан жеда.

Са карни четинвилер галачиз кьиле физвайди туш. Къацу Аждагьандин йисузни сиясатдин къизгъинвилери, бязи чуьруькри, экономикадин бязи пайгарсуз гьалари чпикай хабар ва гъиле кьунвай крар тамамариз манийвал гуда. Ида промышленностдиз, туризмдиз, къуллугъар ийидай хилез са тIимил чIуру патахъай таъсирда. ЯтIани, маса жуьредин четинвилера гьатдатIани, гьукуматдилай муракаб гьалар къайдадик кутадай, дурумлувал мягькемардай серенжемар кьабулиз алакьда. Гьа гьисабдай яз, къенепатан базарар гегьеншарда, экономикадин цIийи моделрикай менфят къачуда. Импортдилай аслувал яваш-яваш квадарда, илимдинни техникадин хел йигин еришралди виликди тухуда, цIийи реформайризни рехъ ачухда.

Дуьньяда арадал атанвай си­я­сатдин гьалари, къецепатай къвезвай къурхуйри, экономикадин­ рекьяй къадагъайри яшайишдин  ва культурадин хилерани дегишвилер твада. Важиб­лу терефрикай тир милли эйнивал мягькем жеда. Россия­дин саки вири халкьар чпин адетар, культура, тарих хуьз ва еримлу ийиз алахъда. Урус чIалаз, халкьдин адетриз, искусстводиз, литературадиз артух итиж ийида.

Рекъемрин технологийрикай, интернетдикай менфят къачузвай­бурун кьадарар гзаф жеда­. КIвалахдайла, сад-садахъ галаз­ алакъалу ва жуьреба-жуьре къу­гъунрал машгъул жедайла, соци­альный сетар ва онлайн-май­да­нар гзаф ишлемишда. Ида обществода алакъалувилин, тешкиллувилин цIийи жуьреяр арадал атунал гъида.

Йигин еришралди цIийи техно­ло­гияр кардик кутуни уьлкведин образо­ванидин къурулушдиз аквадайвал  таъ­сирда. Искусственный интеллект ва виртуальный гьакъи­къат кIелунин карда ишле­мишдай идараяр гзаф жеда. Школьникри, студентри къулай шар­тIара чирвилер къачун патал образованидин интерактивный майданрикай активвилелди менфят къачуда. Арада мензил аваз (дистанционно) кIелдай къайдадихъ галаз алакъалу яз, онлайн – образованидин махсус платформаяр, сервисар кардик кутада. Гьукуматдин патай дуьзгуьн куьмек агакьуниз ки­лигна, илимдал машгъул жезвай жегьилрин кьадар гзаф жеда. Илимдин жуьреба-жуьре хилера дерин ахтармишунар кьиле тухун, илимдин проектар гьазурун патал ­гьукуматди алава пулар чара ийида.

ЦIийи йисуз уьлкведин здравоох­раненидани дегишвилер хьун гуь­зет­зава. Гьукуматди медицинадин рекьяй агьалийриз вини де­режадин къул­лу­гъар авунин кIва­лах хъсанардай, азаррин вилик пад кьадай, халкьдин сагъламвал мягькемардай серен­жемар кьа­булда. Больницайра, поликлиникай­ра цIийи технологияр, программаяр ишлемишунин тежриба давамарда. Сагъламвал виридаз багьа я, гьавиляй гьар са кас вичин сагъламвал мягькемариз алахъна кIанда.

Алукьнавай йисуз космосдин­ технологийрин хелни вилик фидайбурукай сад яз гьисабзава. Россияди космосдин хиле кIва­ла­хун давамарда, бушлухриз цIийи спутникар, аппаратар ахъайда­. Ра­кетаяр туькIуьрунин карда цIийи технологияр ишлемишда. Ида Россиядиз международный майданда вичин чка мягькемардай, авторитет хкаждай, космический индустрияда кар алай роль къугъвадай мумкинвал гуда. Гьа и саягъда уьлкведи уьмуьрдин гьар са хел виликди тухунин, халкьдин майишатдин жуьреба-жуьре хилерин кIвалахдин бегьерлувал хкажунин ва дуьньяда вичин итижар кьетIивилелди хуьнин мураддалди цIийи технологийриз рехъ ачухда. И кардал машгъул жедай вири компанийрив, илимдин центрайрив, институт­рив ва маса идарайривни гьукуматдин патай тайин куьмек агакьда.

2024-йисуз уьлкведа энергия­дин михьи чешмеяр вилик тухун­ давамарда, яни регионра гарун, ракъинин гзаф электростанцияр­ кардик кутада. Ида чиликай хкудзавай чимивал гудай шейэрилай­ аслувал, гьавадик акатзавай кьван парниковый газрин кьадар тIи­­миларда. Гьа са вахтунда уьл­кведа тIебиатдин ва мулкарин михьивал, экология хуьн патал зирзибил гьялдай карханаяр, чиркин ятар михьдай имаратар эцигуник йигинвал кутада.

Лугьузвайвал, Къацу Аждагьандин йис финансрихъ, бизнесдихъ галаз алакъада авайбур патални хъсанди жедалда. Россия­дин финансрин  министр Антон Си­луанован фикирдалди, цIийи йисуз уьлкведин гьар са агьалидихъ рекъемрин пулуналди гьахъ-гьисабар ийидай мумкинвал, ре­къемрин кисе (кошелек) ачухиз ва адан куьмекдалди рикIиз кIани шейэр маса къачуз жеда.

2024-йисан сад лагьай кварталда карчийриз чпин бизнес мадни гегьеншардай рекьер жагъура лугьузва. ЦIийи проектар уьмуьрдиз кечирмишун патал гзаф кьадар пулар кардик кутуни карчийрин кIвалах вилик кутун лазим я. Кьвед лагьай кварталда чка-чкада инвестицийрин кьадар артух хьуник умуд кутунва. Ида, са рахунни алач, гъвечIи ва юкьван бизнесдиз виликди фидай ва чпин кIвалахра цIийи технологияр ишлемишдай рекьер ачухда. Пуд лагьай кварталда финансрин институтри чпин гьалар мягькемарда, экономикадиз виликди рум гуда. Карчийри, компанийри, фирмайри стратегиядин метлеб авай ва яргъалди кьиле тухудай бизнес-планар уьмуьрдиз кечирмишда. Кьуд лагьай кварталда уьлкведа инвес­тицийриз талукь гьалар мадни хъсанвилихъ элкъведа. Вири и цIийивилери, дегишвилери, инвес­тицийрин кьадарри Россиядиз четин гьаларай уьтквемвилелди, агалкьунралди, къазанжияр арадал гъуналди экъечIдай, РФ-дин Президентди вилик эцигзавай везифаяр секинвилелди тамамардай мумкинвал яратмишда.

Астрологри, аяндарри, экспертри алукьзавай йисуз арадал къведай, кьиле фин лазим тир гзаф маса крарикайни чпин баянар гузва. Къуй абур вири хъсан терефдихъ элкъуьрай, инсанриз хийир хкатдайбур хьурай! Къуй цIийи йис вири халкьар патал ислягьди, чи уьлкведиз гъалибвал гъидайди, халкь абад ийидайди­, сагъламди, шадди, зегьметда агал­кьунринди хьурай!

Нариман  Ибрагьимов