Ужуз къиметрикай сад
Алай йисуз Урусатда гьасилзавай шекердин къимет дуьньяда агъуз тирбурукай сад яз ама. И кар себеб яз, адаз промышленностдин муьштерийри ийизвай итижни артух жезва. Идакай РФ-дин хуьруьн майишатдин министерстводин пресс-къуллугъди хабар гузва.
Къейдзавайвал, и метягьдин къиметар хъсанбур хьуни чкадин шекер квай продукция акъудунин карда конкуренциядин кIвалах артухардай мумкинвал гузва.
Чешмеди гъизвай делилралди, 2023- йисуз шекердин чугъундурар гьасилун хейлин артух хьанва. Алай вахтунда абур кIватIунин кьадар 51,7 миллион тонндив агакьнава. Им, алатай йисан и муддатдив гекъигайла, 4 миллион тонндилай гзаф я.
Бегьер артух хьуникди ам гьялунин (переработка) кIвалахни вилик физва. ИкI, алай йисан 10 вацра уьлкведа шекер арадал гъунин кьадар 14,6 процентдин артух хьанва ва и рекъем 4,19 миллион тонндив агакьнава.
Къейдзавайвал, чугъундурдин шекер арадал гъунин кьадарди неинки уьлкведин къенепатан игьтияжар таъминарда, ам гьакIни ЕАЭС-дин ва СНГ-дин уьлквейриз экспорт авунизни бес жедайвал я.
Саки 8 миллиард манат
Уькведин АПК вилик тухун патал РФ-дин Гьукуматдин Председатель М.Мишустина алава такьатар чара авунва. Идакай «Российская газета» изданиди хабар гузва.
Чешмеди къейдзавайвал, хуьруьн майишатдин продукция акъудзавайбуру АПК-дин объектар алай девирдин истемишунрив кьадайвал туькIуьр хъувуниз ва цIийибур арадал гъуниз авунвай са кьадар харжияр эвез хъувун патал регионри 7,9 миллиард манатдилай виниз пулдин такьатар къачуда.
Кьилди къачуртIа, куьмекдин такьатрихъ некIедин фермаяр, хуьруьн майишатдин продукция хуьдай чкаяр, селекциядин, тумунин центраяр эцигуниз ва авайбур туьхкIуьрунин мярекатриз акъатнавай са кьадар харжияр агалда. Изданиди хабар гузвайвал, санлай къачурла, жуьреба-жуьре регионра 100-лайни виниз инвестициядин проектриз куьмекар гуда.
Менфятлу я лугьузва
Аялрин кьатIунин кар патал печатдин ктабар кIелун электронный кIватIалар кIелунунилай менфятлу тирди тайин хьанва. Идакай «Gazeta.ru» изданиди хабар гузва.
Кьилди къачуртIа, чешмеди къейдзавайвал, электронный такьатра авай ктабар кIелунив гекъигайла, печатдин кIватIалрал машгъул жезвай аялар кIелзавай текстерин гъавурда хъсандиз акьазва. И кардиз талукь ахтармишунар Review of Edicational Research (RER) журналдиз акъуднава.
ИкI, 2000-2022-йисара чапнавай илимдин 25 кIвалахдин делилар ахтармишнава, серенжемда 30 уьлкведай тир саки 470 агъзур касди иштиракнава. Тежрибаяр тухунин карди тестикьарунал, печатдин изданийрал машгъул аялри, винидихъ къейд авунвайвал, чпи кIелзавай текстер хъсандиз кьатIунзава. Амма эллектронный такьатрай кIелуни абуруз хъсан таъсир тавунилай гъейри, гьатта гьал авайдалай писарни ийизва.
Изданиди кхьизвайвал, электронный такьатрай кIелуни тарифлу нетижаяр тагъунихъ себебарни ава. Мисал яз, техникадин алатар (телефонар, компьютерар ва мсб.) тек са кIелун патал ишлемишзавай затIар туш, абурукай маса макьсадрани менфят къачузва. И делилди, мумкин я, кIелунал машгъул касдин дикъетни къакъудзава. Идалайни алава яз, чешмеди къейдзавайвал, сетда чапнавай текстер куьруьбур ва тади гьалда кIелун фикирда кьуна гьазурнавайбур я. Абурун ерини агъуз я, гьа са вахтунда гафарин игьтиятни (словарный запас) — четин.
Авторри диде-бубайриз ва тарсар гунал машгъул ксариз гъвечIи аялар гзафни-гзаф печатдин кIелунал желб авун меслят къалурзава.
Вацралай накьв гъун патал
Индиядин космический ахтармишунар кьиле тухудай агентстводи къейдзавайвал, уьлкведихъ кьуд йисан къене вацралай накьв гъунин кIвалах тешкилдай ният ава. Идакай, ведомстводин кьил Шридхара Паникер Сомнатхан гафарал асаслу яз, ТАСС-ди хабар гузва.
Ада рикIел хкайвал, алай йисан августдиз Индиядилай вацрал махсус техника (луноход) ацукьариз алакьнава. Сомнатхан гафаралди, вацралай накьвадин чешнеяр гъунин серенжем четинди жеда, вучиз лагьайтIа, и карди алава вахт, муракаб технологияр истемишзава.
«Алай вахтунда чна и кIвалахдин план гьазурзава ва кьуд йисан къене ам кьилиз акъудуник умуд кутазва. Им чи макьсад я», — лагьана Сомнатха
Изданиди хабар гузвайвал, 2023-йисуз Индияди уьлкведин тарихдин метлеб авай кьве кIвалах кьилиз акъудна. «Луноход» вацрал ацукьарунилай гъейри, и уьлкведи алай йисан сентябрдиз Рагъ ахтармишун патал космический станция Aditya-LI кардик кутуна. Алукьдай йисан январдин юкьвара и станция Лагранжа LI райондив агакьдайдак (и чка Чиливай тахминан 1,5 миллион километрдин яргъа я) ва «экуьнин чирагъдал» тамамдаказ гуьзчивал тухунин кардив эгечIдайдак умуд кутунва.
ЦIийи жуьредин кудайди
Новосибирскдин госуниверситетдин алимри Ярославлдин «Милли экологиядин компаниядин» пешекаррихъ галаз санал пластикадин амукьайрикай кудайди (топливо) арадал гъанва. Идакай, вуздин пресс-къуллугъдал асаслу яз, «Gazeta.ru» изданиди хабар гузва.
Чешмеди къейдзавайвал, пешекаррин гафаралди, синтетикадин кудайдан прототип (эвелимжи чешне) гьялнавай полиэтилендин пакетрикай авунва. Хабар гузвайвал, и кар кьилиз акъудун патал жуьреба-жуьре махсус серенжемар кьиле тухвана. Нетижада мотордин топливодин ял галай экуь (прозрачный) жими затI арадал атанва.
Изданиди кхьизвайвал, пешкарри пакетар гьялуналди туькIуьрнавай и кудайди (топливо) ДВС-ра (двигатели внутреннего сгорания) ишлемишун патал кутугайди я.
Гьазурайди – Муса Агьмедов
