Чи ватанэгьлийри муаллимар, духтурар, яшайишдин хилен къуллугъчияр яз ва республика патал хийирлу гзаф пешейрай чпин хиве авай везифаяр намуслудаказ кьилиз акъудзавайдакай чна газетдин чинра датIана кхьизва. Амма низ чида гьикьванбурукай чаз «хабар» авачтIа. Алай аямдин шартIарикай, къулайвилерикай менфят къачуналди, чун девирдихъ галаз кам-камуна аваз физ, гьар са шад хабар чи кIелдайбурув агакьариз чалишмиш жезва.
Ингье и йикъара Кьурагь райондин КIирийрин хуьре яшамиш жезвай ва алай вахтунда лайихлу пенсияда ял язавай, чпиз хуьре еке гьуьрмет авай Темучин ва Муьгьибат Къурбановрин хизандивни шад хабар агакьна. Абурун рушаз — Дагъустандин таможнядин къуллугъдин отделдин начальниквиле зегьмет чIугвазвай, таможнядин къуллугъдин отличник Балагъуланова Рена Темучиновнадиз — таможнядин къуллугъдин полковникдин чин ганва.
1985-йисуз хайи хуьре юкьван школа акьалтIарай Рена Темучиновна ДГПУ-дин математикадин факультетдик экечIна. Им сирлу кар тушир, гьикI хьи, Дагъустандин лайихлу муаллим яз, адан дидеди пенсиядиз фидалди КIирида математикадин тарсар гана. Дагъустандин культурадин лайихлу къуллугъчи тир бубади яргъал йисара культурадин кIвалин заведующий яз зегьмет чIугуна.
ДГПУ акьалтIарайдалай кьулухъ Рена Темучиновна Москвадин карчивилин ва праводин институтдик экечIна, юриствилин пешедай кьвед лагьай образование къачуна. 1996-йисалай ада вичин уьмуьр Россиядин таможнядин «агъсакъалрикай» сад тир Дагъустандин таможнядин къуллугъдихъ галаз алакъалу авунва. Дугъриданни, архиврин документрал ва материалрал асаслу яз, республикадин таможнядин тарих 1810-йисалай, Дербентдин таможнядин застава арадал атайдалай инихъ, башламиш жезва. «Мукьвал девиррин» тарих рикIел хкайтIа, 1992-йисуз Дагъустандин таможня арадал гъана (виликан Махачкъаладин таможнядин чкадал). Аник Дербентдин, Къизилюртдин, Къизлярдин ва Мегьарамдхуьруьн постар акатзавай. Гаф кватай чкадал лугьун лазим я хьи, гьа и йис чи республикадин таможнядин къуллугъ арадал атайди яз гьисабзава. ИкI, алатнавай 30 йисан тарихдиз мадни вил вегьейтIа, и къуллугъ са вахтунда региондин управленидиз элкъуьрна, Махачкъаладин ва Дербентдин таможняяр, «Махачкъаладин гьуьлуьн пост», «Махачкъаладин аэропорт», «ЖДПП Дербент» постар ачухна, къуллугъзавай ксарин кьадарни хейлин артухарна. Мадни Азербайжандихъ галаз сергьятдал таможнядин серенжемар кьиле тухуник йигинвал кутун патал автомобилрин «Ярагъ-Къазмаяр» КПП (контрольно-пропускной пункт) ачухна. 2010-йисалай, Кеферпатан Кавказдин федеральный округ арадал атайдалай кьулухъ, чи региондин и къуллугъни СКФО-дин таможнядин управленидик кутунва. Къенин юкъуз Дагъустандин таможнядик пропускдин 7 пункт акатзава: гьавадин, ракьун рекьин, гьуьлуьн ва кьудни — автомобилрин.
Гьикьван чIехи дегишвилер таможнядин къуллугъда кьиле фенатIани, кьилин везифаяр гьа садбур яз амазма: гьукуматдин сергьятдилай элячIунин къайдаяр (инсанриз, улакьриз, парар дашмишуниз талукь яз) чIуруниз рехъ тагун, казна ацIурун, Россиядин кьиблепатан сергьятрал уьлкведин экономикадин итижар хуьн ва икI мад. Къенин юкъуз таможнядин къуллугъди гуьзчивал тухун патал алай аямдин техникадин такьатрикай менфят къачузва, информациядин цIийи технологияр активнидаказ уьмуьрдиз кечирмишзава. ИкI, таможнядин къуллугъди кьилиз акъудзавай крарик, чна винидихъ къейднавайвал, отделдин начальник яз гьакъисагъвилелди зегьмет чIугвазвай Рена Балагъулановади вичин лайихлу пайни кутазва. Ватанэгьлидин кIвалахдиз кутугай къимет гунал чна рикIивай шадвалзава ва дамахзава. Чна Рена Темучиновнадихъ ва адан багърийрихъ мягькем сагъвал, хизанда мадни хушбахтлувал хьун алхишзава.
Рагнеда Рамалданова
