Эхиримжи вахтара Дагъустанда чиновникри чуьнуьхунриз ва ришветбазвилиз кьил ягъунин хейлин дуьшуьшар дуьздал акъатнава. А чиновникрин са кьадар пай силисдик ква, муькуь паюниз талукь яз къанун-къайда хуьдай органри серенжемар кьабулзава.

Дагъустандин Кьилин везифаяр вахту­налди тамамарзавай Владимир Ва­силье­ва кьиле тухвай нубатдин заседанидал федеральный ва республикадин дережайрин гуьзчивалдай ва ахтармишдай икьван кьадар органар авай чIавуз ихьтин къанунсузвилериз рехъ гьикI ачух хьайиди ятIа, гьадаз талукь месэла къарагъар­на.­

“Чна гуьзчивалдай органар ахтармишда ва и кIвалахдин сергьятра аваз сифте ну­батда а къурулушрин къуллугъчийрин харжиярни доходар гекъигда, гьакIни ­абурун кIвалахдиз къвезвай къимет гуда. ­Да­гъустанда коррупциядин ва маса жуь­рейрин хейлин тахсиркарвилер дуьздал акъуд­нава. Нагьакьан крара гаф-чIал саднавай са дестени кардик кваз хьайиди малум хьанва. Къанун-къайда хуьдай органра кIвалахунин барадай жуван тежрибадал бинеламиш хьуналди, завай гьелелиг икI лугьуз жеда: садбуру чуьнуьхиз, муькуьбуру лагьайтIа, абур далдаламишиз хьана. И вахтунда гуьзчивалдай ор­ганри кIвалахзавай ва вири крар хъсанзава лугьуз гьахъ-гьисабар ийизвай. Чна ахтармишунриз талукь эхиримжи документар къарагъарда ва чун абурал  нин къулар алатIа ва ни гьихьтин тапшуругъар­ ганватIа, гьа кардиз килигда. Идалай гуьгъуьниз, за гьисабзавайвал, кардин гьа­къикъат ашкара жеда. Талукь тир къурулушри чпин пешекарвилин къимет гуда ва дуьздал акъудай фактарин бинедаллаз, ихтибардай аватунихъ галаз алакъа­лу яз, садбур отставкадиз фида, са бязибурун кIвалах къанун-къайда хуьдай ор­ганри ахтармишда”, — къейдна Владимир Васильева.

Совещанидал АЗС-рин иесияр эхиримжи сеферда тагькимарна, республикадиз эцигунрин рекьяй пешекарар къведайди раижна ва важиблу са жерге маса месэлайрайни малуматар гана.

РикIел хкин: алатай планеркадал РД-дин Гьукуматдин Председателдин заместитель — образованидин ва илимдин министр Уммупазил Омаровади Владимир Васильев аялрин сагъламвал мягькемардай “Каспий”, “Надежда” ва “Маяк” идарайра къанунсуздаказ  чилер къакъуднавайдан гьакъиндай хабардар авунай.

Къейд авун лазим я хьи, и месэладай гьеле уголовный дело къарагъарна.

Чилиз ва эменнидиз талукь месэлаяр Дагъустанда виридалайни тIал алайбур я. И хиле гьалар дуьзгуьн къайдада тун патал РД-дин Гьукуматдин Председателдин заместитель — чилиз ва эменнидиз та­лукь алакъайрин министр Екатерина Толстиковади “Рекьин карта” туькIуьрнава ва ам кьилиз акъудзавай гьалдин гьакъиндай гьахъ-гьисаб авуна.

Министрди сифте нубатда  РД-дин Гьукуматдин аппаратда документрин пата­хъай меслятар авунин вахтарал фикир желбнава. Ада лагьайвал, и кIвалах кьве вацран муддатда кьван давам жезвай дуьшуьшарни ава ва ада Владимир Васильевавай документриз килигунин вахтар тIими-ла­рунин барадай тапшуругъ гун тIалабна.

Екатерина Толстиковади министерст­вода архив авай гьалдални кIватI хьанвайбурун фикир желбна: “Архивдин документар къайдасуздаказ, полиэтилендин чIулав пакетра аваз чилел вегьенвай, документрин са кьадар пай маса чкайриз ахкъуднавай ва абурни тарифдай гьалда авачир”.

Идалай гъейри, министрди республикада эменнидин  инвентаризация кьиле тухванвайдан гьакъиндайни хабар гана. И кIвалах кьве патал пайнава: хазинадин эменнидин инвентаризация ва государст­водин властрин карханайрин ва ида­рай­рин кIвачихъ галкIур тавунвай эменнидин инвентаризация. “Чна ихьтин кIвалах хазинадин эменнидин 245 объектдиз талукь­ яз кьиле тухвана, 157 объектдал а эменни къайдасузвилериз рехъ гун тавуна ишлемишзава. Августдиз чун хазинадин 3048 чилин участокдин инвентаризациядив эгечIда. Абурун чIехи пай куьчери мал­дарвилин чилер я. Алай вахтунда чаз а чилер гьикI ишлемишзаватIа, гьакъи­къатда чизвач”, — лагьана Толстиковади.

Владимир Васильева рикIел хкайвал, кIвалахдив эгечIзавай къайдаяр дегишарун патал “Зи Дагъустан” лишандик кваз идара ийидай кадрийрин конкурс кьиле тухузва. “Гьавиляй чна вири уьлкведай пе­шекарар желбзава. Архиврин кIвалах-див, чилиз талукь месэлайрив, санлай чпин вири кIвалахдив и саягъда эгечIза­вай­­ди тек са эменнидиз, чилиз талукь ала­къайрин министерство туш. Лап девлетлу республика ятIани, чавай аялриз 100 автобус къачуз, флюорографиядин 80 установка цIийи хъийиз жезвач, 4 томограф къачун патал пул лагьайтIа, чна Президентдивай уьлкведин резервдай гун тIалабзава. КIвалахдив ва Дагъустандив и саягъда эгечIуни чун гьа ихьтин чкадал гъунни авунва”.

Дагъустандин Кьилин везифаяр вахтуналди тамамарзавай В.Васильева къейд авурвал, ада сифте нубатда  авай кадрияр хуьниз итиж ийизва. Амма а кадрийри кIвалахдиз кьецI гуз хьайитIа, абур эвездай ксар жагъида. Ада мадни къейд авурвал, алай вахтунда “хъендик квай” бизнес аникай хкечIун лазим я. Нубат автозаправкадин станцийрал атанва. “Хъендикай хкечIун” патал абуруз вахт ганва. Закондал тайинарнавай исте­мишунрал амал тавуртIа, абур деги­шар­да­­­.

Ахпа заседанидал РД-дин Счетный палатадин председатель Билал Жахбаров рахана.

“Государстводин хсусият идара ийизвай гьал веревирд авуни къалурзавайвал, и кIвалах хейлин кимивилериз рехъ ганалди кьиле тухузва. Месела, эменнидин дуьзгуьн гьахъ-гьисаб тухузвач, гьа гьисабдай госэменнидин реестрда адаз талукь делилар авач, чилин 1300 участокдиз талукь яз хсусиятда хьунин ихтияр регистрация авунвач. Чил кирида кьунай пулар тамамвилелди, вахтунда  гунал, гьакIни кирида вуганвай чилер тайинарнавай мурадралди ишлемишунал гуьзчивал алач”, — лагьана Билал Жахбарова.

Уммупазил Омаровади вич кьиле авай министерстводин эменнидин инвентаризация кьиле тухванвайдакай суьгьбетна: “Эхиримжи йисара министерстводихъ ва адан гъилик квай идарайрихъ галукIурнавай эменнидин инвентаризация саки кьиле тухузвачир, анжах приказар акъудзавай. Архив­дихъ галаз алакъалу яз арадал атанвай гьалар РД-дин минимуществода арадал атанвай гьалариз ухшарбур я. Алай вахтунда чун РД-дин Минимуществодихъ галаз сих алакъада аваз и месэлайрал машгъул хьанва, а идарадиз хейлин делиларни агакьарнава”.

РД-дин прокурор Денис Попов уголовный делойриз анализ гунин ва ахтармишунар кьиле тухунин бинедаллаз государстводин эменни ишлемишдайла рехъ гузвай закон чIурунин виридалайни гзаф гьалтзавай дуьшуьшрал акъвазнава.

Мал-мулк договорар кутIун тавуна ишлемишзава, торгар кьиле тухун тавуна ишлемишун патал вугузва, кирида кьунай къачузвай пуларин кьадар агъузарзава ва я тахьайтIа а пулар эсиллагь гузвач. Хуьруьн майишатдин мурадар патал тайинарнавай чилер маса рекьериз ишлемишзава. И ва ма­са къанунсузвилериз рехъ гьикI ачух хьайиди я лагьайтIа, эменни гьисабдиз къачузвач ва адан реестр кардик кутунвач. Идани къанунсузвилериз рехъ ачухнава. Чна и ва маса дуьшуьшриз талукь яз прокурорвилин гуьзчивилик кутунин жуьреба-жуьре серенжемар кьабулна, гьа гьисабдай 10 уголовный дело къарагъарна.

Денис Попова аялрин “Каспий”, “Надежда” ва “Маяк” лагерривай  чилер­ вахчуниз талукь яз уголовный дело къар­агъарнавайдакайни хабардар авуна.

Веревирдзавай месэладай РД-дин хуьруьн майишатдин ва суьрсетдин ми­­нистр Абдулмуслим Абдулмуслимов ва Къизляр райондин кьил Александр Погорелов рахана.

Яшайишда арадал къвезвай кIеви зирзибилдиз талукь яз кIвалахда кардик кутазвай цIийи  къайдайрикай РД-дин тIебиатдин ресурсрин ва эколо­гиядин министр Набиюлла Карачаева малумат гана: “Дагъустан 6 зонадиз пайнава. Кьиблепатан зона пилотный зонадиз элкъведа, аниз цIийи бакар гъида, махсус техникани ава. Ина зирзибил кIватIунив ва ам кьилди-кьилди ча­ра авунив маса къайдада эгечIда. Муь­куь зонаяр Кьиблепатан зонада  кIва­тIай кIвалахдин тежриба фикирда кьуналди ачухда. Идалай гъейри, чна Туьркиядай ва Чехиядай тир инвесторрихъ галаз рахунар кьиле тухузва. Туьркверин делегация Дагъустандиз гьеле атана, ам чина кардик квай кIеви зирзибилдин полигонрихъ, Махачкъалада, Дербентда, Каспийскда кардик кутунвай контейнеррин майданрихъ галаз таниш хьана. Мукьвал тир вахтара чиниз Чехиядай тир делегация къведа”.

Совещанида РД-дин Гьукуматдин Председатель Артем Здунова, РД-дин  Кьилин ва Гьукуматдин Администрациядин руководитель Владимир Ивано­ва, РД-дин Халкьдин Собранидин Председателдин заместитель Магьмуд Магьмудова, Махачкъаладин кьилин везифаяр вахтуналди тамамарзавай Абусупьян Гьасановани иштиракна.

«Лезги газет»