РУЬГЬДИН МИЛЛИ СУВАР

90 йис идалай вилик, Гьажибег ­Гьажибегован чалишмишвилер себеб яз, лезги чIалал сад лагьай газет акъатиз башламишна. Халкьдик руьгь кутазвай “ЦIийи дуьнья” тIвар алаз газет акъудай 21 июль ва райондин газетдин 90 йисан юбилей къадим Ахцегьа Милли печатдин сувар хьиз къейдна.

Экуьнахъ Ахцегьрин библиотекада Махачкъаладай, Дербентдай, къунши районрай мугьманар, чкадин агьалияр, газетдихъ галаз ала­къа хуьзвай, гьар гьафтеда ам гуьзетза­вай ксар кIватI жезва. Тарихдинни край чирдай музейдин ди­ректор Агьмед Дагъларова абур ­газетдин тарихдиз талукь махсус выставкадихъ галаз танишарзава. Мах­сус эк­спозицияда “ЦIийи дуьньядин” вири редакторар рикIел хканва, гьар жуьре йисара акъатнавай нумраяр, жуьреба-жуьре вахтара газетдин коллективдин шикилар ва маса ядигарар къалурзава.

Виридан фикир иллаки 1928-йисуз сифте яз дидед чIалал латин­ графикада акъатай газетрални 1930-1940-йисарин надир шикилрал желб жезва. Райондин газетдин 90 йисан юбилейдиз талукь яз туь­кIуьр­­навай махсус нумра ва гуьрчег журнал мугьманри багьа савкьат хьиз кьабулзава. Атанвайбур райондин кьил Осман Абдулкеримова, райсобранидин председатель Абдул-Керим Палчаева, “ЦIийи дуьнья” газетдин кьилин редактор Дашдемир Шерифалиева къаршиламишзава. Библиотекадин кIелдайбурун залда райондин кьили агьалийрин, активистрин суалриз жавабар гана, гьялун герек тир месэлаяр веревирдна ва районда агьалийрин яшайиш, чкадин экономика хкажун патал райгазетдин важиблувал къейдна.

Милли печатдин йикъаз талукь мярекат жегьилрин «Самур» комплексда давам хьана. Ина райондин культурадин управленидин работникри милли руьгьдаллаз хъсан концерт гьазурнавай. Артистри халкьдин ва лезгийрин композиторрин авазар тамамарзавай.

Микрофондихъ райондин кьил Ос­ман Абдулкеримов атана. Ада гьуьрметлу мугьманар, “ЦIийи ­дуьнья” газетдин коллектив, газетдихъ га­л­аз алакъа хуьзвай ксар тебрик­на­­­.

— Къе Ахцегьрин къадим чилел шадвилин мярекат кьиле физва. Им лезги чIалал чи халкьдин милли газет акъатай югъ я. 1928-йисалай виликни Самур округда газет акъатзавай, гагь араб, гагь туьрк чIа­­ларал. Лезгийрин ва табасаранрин алфавитар туькIуьрай халкьдин кьегьал хва Гьажибег Агьмедхановича “ЦIийи дуьнья” газетни арадал гъана, чи классикрин эсеррин кIватIаларни акъудна. Адан тIвар гьар са лезгиди пакдиз хуьн, ада къалурай чешнедиз гьар сад вафалу хьун герек я, — лагьана райондин кьили.

— “ЦIийи дуьнья” чи дуст, дуьз рехъ къалурзавайди, цIийи хабарар гузвайди, жегьилар ватанпересвилин гьиссералди тербияламишзавайди — чи халкьдин пайдах я. 90 йи­с идалай вилик сифте яз хайи чIа­лал акъатай “ЦIийи дуьнья” газетди лезгийрин милли журналистикадин, печатдин бине кутуна. И югъ чна гьахълудаказ лезги халкьдин Милли печатдин сувар хьиз къейдда, — алава хъувуна О.Абдулкеримова.

Ахцегь райондин культурадин управленидин цIийи начальникдин (Къистер Гъаниева) куьмекчи Аделя Агъаевани къуллугъчи Фикрет Баширов межлисдин тамадаяр тир.  Рахунрин арайра манияр лугьузвай РДК-дин гьевескар артистар тир Цуьквер Мамедовади (РД-дин ла­йихлу артистка), Назлу Шагьбановади, Таира Муспагьовади, Исмаил Ризаханова, Мадрид Бигеева, Фикрет Баширова, Ринат Гъаниева сувар мадни гурлу ийизвай. Ахцегьрин халкьдин театрдин артистри — РД-дин лайихлу артистар тир Гьажи Гьажиева, Межид Межидова  ва гьевескарар тир Назир Чубанова, Эльбрус Алиева, Ринат Гъаниева куьруь сегьнеяр къалурна (Ахцегьрин халкьдин театрдин режиссёр —  Къизлер Газалиева).

Ахцегь райондин газет арадал атуникай, адан тарихдикай, редакцияда кIвалахай бажарагълу кье­гьал рухвайрикай “ЦIийи дуьнья” газетдин кьилин редактор Дашдемир Шерифалиева суьгьбетна ва газетдихъ галаз сих алакъа хуьз­вай­, ам кхьиз куьмекар гузвай ксарив чухсагъулдин чарар вахкана.

— Лезги чIалалди акъатиз хьайи сад лагьай газетдин — “ЦIийи дуь­нь­ядин” 90 йис чи халкьдин тарихда зурба вакъиа, вири лезгийрин руьгьдин чIехи сувар я, гьикI хьи, и де­вир­да чи обществоди, культуради виликди къачур камар сифтени-сифте гьа и газетдихъ галаз ала­къа­лу хьана. “ЦIийи дуьнья” им лез­ги халкьдин милли журналистикадин бине кутур, районэгьлийрин уьмуьрда жанлу гел тур, халкьдин гегьенш къатарив вахтунда гьар жуьре малуматар агакьариз хьайи, инсанриз сиясатдин, яшайишдин, экономикадин, медениятдин ва­къиайрай кьил акъудиз куьмекай зурба алат я. Адаз гьахълудаказ райондин уьмуьрдин гуьзгуь, гьар йи­къан­ тарихчи лугьузни жеда. Инсанрин руьгь, фикир-къанажагъ патал газетрин везифа чIехи­ди я. Чи газетди дидед чIал хуьз, бу­байрин баркаллу крар, адетар рикIелай ракъур тийиз, милли культура, тарих чириз куьмекзава, жегьил несил инсанпересвилин, зегьметдал рикI хьунин, ватанпересвилин руьгьдаллаз тербияламишзава.

90 йисан девирда “ЦIийи дуьнья” газетдин 8636 нумра акъуднава. Адан бинедаллаз республикадин “Социализмдин пайдах” (гила “Лезги газет”) ва амай районрин газетар арадал атана.

90 йис им тамам са девир я. Ги­ла вири дегиш хьанва: уьлкве, къурулуш, инсанар. Газетни дегиш хьанва, адан акунар, акъудунин жуьре. Дегиш тахьана амайди са кар я — газет, гьамиша хьиз, гилани властдин ва обществодин арада арачи я. Къе чун муниципалитетдин кIвалахдикай, районда кьиле физвай крарикай, зегьметкеш ксарикай агьалийрив вахтунда делилар, хабарар агакьариз, гьар са югъ-вакъиа тарихда тваз алахънава. Чна аннамишзава, гаф им зурба яракь я ва газетди, муаллимди хьиз, халкь дуьз рекье аваз виликди тухун лазим я. И рекьиз чпин уьмуьр бахшнава “ЦIийи дуьнья” газетдин редакторар хьайи Гажибег Гажибегова, Исмаил Вагьабова, Жамирзе Эфендиева, Хийирбег Гафарова, Къазиагьмед Къазиагьмедова, Гьуьзбулагь Гьалимова, Мегьамедрасул Черкасова, Касбуба Азизханова, Султан Манатилова, Абдулрашид Рашидова, Гьасана­гъа Мурсалова, Нариман Мамедова, редакциядин ва типографиядин къуллугъчийри, мухбирри. Абуру гьар сада редакциядин уьмуьрда хъсан гел тунва, — лагьана Дашдемир Шерифалиева.

“Лезги газетдин” кьилин редактор Мегьамед Ибрагьимов мярекатдин важиблувиликай рахана.

— Гьайиф хьи, къенин мярекатдин важиблувал вирида хъсандиз кьатIузвач. Заз малум тирвал, иниз “ЦIийи дуьнья” газетдихъ галаз ала­къада хьайи, чIалал кIвалахза­вай ксариз ва обществодинни политикадин деятелриз атун теклифнавай. Гьихьтин дердияр аваз хьайитIани, абуру чи халкьдин тарихда ихьтин метлеблу вакъиадик, лезги чIалал сифте газет акъатайдалай кьулухъ 90 йис тамам хьунин баркаллу юбилейдик активнидаказ иштиракун лазим тир, — къейдна ада.

— Ахцегьар гзаф алимар, кье­гьал­ рухваяр акъатнавай, лигим хьанвай чад, Гьажибег Гьажибегов чи халкьдин пайдах я. Ада газет, милли печать арадал гъун патал еке зегьметар чIугурди я, халкьдиз садрани пузмиш тежер, квахь тийир­ руьгьдин ядигар савкьат багъишнава. Ахьтин ксар акъатнавай ватанда къе вафалу рухвайри абурун крар давамарни ийизва. И кьиле физвай мярекатдини Ахцегь районда милли руьгьдин ивирриз гьуьрмет ийизвайдан гьакъиндай шагьидвалзава, — лагьана Мегьамед Ибрагьимова ва “Лезги газетдин” редакциядин коллективдин патай юбилей, чи халкьдин Милли печатдин югъ мубаракна.

Къунши Докъузпара райондай тебрикар гваз администрациядин кьилин 1-заместитель Абас Абасов атанвай.

Шадвилин мярекатрик Госфилармониядин солист, Россиядин ва международный конкурсрин лауреат ва финалист Шамил Шерифалиевани иштиракна. Ада тардал тамамарай авазри кIватI хьанвайбурун милли руьгь мадни хкажна.

Инал газетдихъ галаз датIана алакъа хуьзвай, редакцияда кIва­лахай агъсакъалар Рагьимат Гьажиева, Нариман Гьажиев, Максим Алимов, Лга Энвер, Гьемдуллагь Ба­баев, Советский хуьряй атанвай мугьман Сулейман Пашаев ва масубурни рахана. Абуру газетдихъ галаз чеб таниш хьайи вахтар,  ана кIвалахай девирар, чпин кIвалах­дин юлдашар рикIел хкана.

Эхирдай Ахцегь райондин кьил Осман Абдулкеримова ихьтин зурба мярекат — сувар тешкилуник пай кутур, ина иштиракай ви­рибуруз сагърай лагьана, кьиле Дашдемир Шери­фалиев аваз, “ЦIийи дуьнья” газетдин коллективдин зегьмет къейдна, райондин яратмишунрал машгъул ксарин вилик цIийи месэлаяр эцигна­.

Лезгийрин  Милли  печатдин ­­ югъ-сувар анжах гьакI шадвилер авунин ваъ, райондин информа­циядин къурулушда авай месэлаяр веревирд авунин, абур гьялунин рекьер — хуьлер жагъурунин кьетIен мярекат хьана.

Дагъви Шериф