И мукьвара чаз хабар хьайивал,  Мегьарамдхуьруьн райондин Филерин хуьруьн умуми образованидин мектебдин  физикадин муаллим Нуьгьова Пенкер Дашбалаевнадиз «Россия­дин Федерациядин образованидин хи­лен гьуьрметлу  къуллугъчи» лагьай гьуьрметдин тIвар ганва. Чна адаз и агалкьун тебрикзава ва яргъал йисара  нетижалудаказ кIвалахунин, гьа са вахтунда чандин сагъвал мягькем, кIубан хьунин алхишар ийизва.

Нуьгьова Пенкер Дашбалаевна 1956-йисан 17-октябрдиз Мегьарамдхуьруьн райондин  Гъугъванрин (Азадогъли) хуьре урус чIаланни литературадин муаллим Дашбала Балажаевич ва Насиба АбдулмутIалибовна  Байрамоврин  хизанда дидедиз хьана.

Хуьруьн мектебда 4-класс акьалтIа­рай­далай кьулухъ Пенкера чирвилер къачунин рехъ,  машгьур  педагог Георгий Алексеевич Малкинан  гъилик кваз, Дагъустандин Огни шегьердин «Дагъви дишегьлияр» интернатда давамарна. И йисара лезги руша вич  намуслу ва бажарагълу ученица яз къалурна, лап хъсандаказ кIелзавай ада интернатди кьиле тухузвай мярекатра, общественный кIвалахра активнидаказ иштиракдай. Идахъ галаз сад хьиз, Пенкера МГУ-дин патав гвай вирисоюздин математикадин школада (ВЗМШ) заочнидаказ кIелиз хьана.

Нетижа яз, интернат агалкьунралди акьалтIарайдалай кьулухъ ам Дагъус­тандин госуниверситетдин физикадин факультетдик экечIна.

«Георгий Алексеевич аламатдин, ма­сабурув гекъигиз тежер хьтин артух­ акьулдин ва бажарагъдин  муаллим тир, — рикIел хкизва Пенкер Дашбалаевнади. – За икьван чIавалди физикадинни ма­тематикадин тарсара адан методика ишлемишзава, вучиз лагьайтIа адалай хъсан методика зал мад са ктабдани, мектебдани гьалтнач. Зи рикIел адан гафар уьмуьрлух аламукьна: «Эгер зун кун тавуртIа, эгер вун кун тавуртIа, эгер чун кун тавуртIа, мичIивал ни алудда?!».

Университетда  кIелдай йисар гьакIни жуьреба-жуьре агалкьунралди ва рикIел аламукьдай вакъиайралди лишанламиш­ тир. Эвелдилай башламишна Пенкер курсунин лап хъсан студентрин жергеда гьатна. А чIавуз вузра  «Умудар кутазвай студентар» журнал кьиле тухудай адет авайди тир. Ихьтин студентрин арада чи ватанэгьлини авай.

«Чи студентвилин уьмуьр метлебдив ацIайди, итижлуди тир. Гатуз чна консервиярдай заводда кIвалахдай, зулухъай ципицIрин бегьер кIватIдай.  РикIел алама, са сеферда чи  патав ципицIлухдиз КПСС-дин Дагъустандин обкомдин сад лагьай секретарь  Мегьамед-Салам Умаханов атанай. Ада чахъ галаз суьгьбет­риз башламишна, чна яшайиш гьикI кьиле тухузвайтIа, шартIар гьихьтинбур ятIа хабарар кьуна. Чахъ галаз кIелзавай са шумуд студент къерех хьана ацукьнавай. Умаханова абурувай хабар кьуна: «Гадаяр, куьне кIвалах вучиз ийизвач?». Гадайри «чун забастовкада ава» лагьана, зарафатдивди жаваб гана. Идалай кьулухъ, чун тарсариз хтайла, малум хьайивал, чи староста вуздай акъудна. А гадайрин арада староста авайни-авачирни зи рикIел хъсандаказ аламач, авайвал лагьайтIа. Заз лугьуз кIанзава,  а вахтара вини дережада авай гьакимрихъ галаз азаддаказ ихтилатар ийидай­ мумкинвални авай, гьа са вахтунда ­надинжвилиз рехъ тагудай кIевивални ийиз­­вай», — рикIел хкизва муаллимди.

МГУ-дин выпускник, физикадин электроникадин кафедрадин профессор, маш­гьур алим ва преподаватель Жамалова Аида Самадовнади бажарагълу студентка вичин къаюмвилик кутуна. Ада Пенкер Дашбалаевнадиз ядерный физикадин месэладай аспирантурада кIелун давамарун теклифна. Амма дагъви рушан тербияди и месэладиз таъсирна – кIелун акьалтIарайдалай кьулухъ ам  гъуьлуьз фена ва вичин итимдихъ галаз Филерин хуьруьн мектебда кIвалахиз башламишна.

Школада физикадин муаллим патал­ чка авачирвиляй, сифте йисара­ ада прод­ленкадин дестедихъ галаз кIва­лахна.

«Физика ахьтин илим я хьи, эгер адал датIана машгъул тахьайтIа, ам рикIелай фад алатда. Гьаниз килигна зани, зи юлдашдини – кьведни физикадин муаллимар яз, чун маса кеспийрал машгъул тир –  «Илим ва уьмуьр»  ва са жерге маса журналар кхьизвай. Чаз алай аямдин­ фи­зикадин хиле кьиле физвай гьерекатрин гъавурда жез кIанзавай. Школа­да физикадин муаллим эвез авуна кIан­завай вахтара зун аниз суварик хьиз фидай. Са кьадар вахт алатайла, школада физикадин тарсар гун тамамдаказ зи хиве туна, идалай вилик ам тухузвай муаллим Дагъустандин культурадин ва адет­рин тарсунал, мектебда музей тешкилунал  машгъул хьана», — суьгьбетзава Пенкер Дашбалаевнади.

Школада кIвалахзавай девирда Пенкер Дашбалаевнади  лайихлу ва адалай­ гзаф разивалзавай ученикриз тербия гана.­

«Нуьгьова Пенкер Дашбалаевна  атунихъ галаз сад хьиз, физикадин­ тарс гунин къайдайрик образованидин алай аямдин кьетIенвилер кутуна. Школада­ физикадай ва математикадай кьиле тухузвай мярекатрин кьадар гзаф хьана­. Идалайни гъейри, сагълам гьуьжетунрин шартIара математикадин муал­лим­рини  тарсар гунин къайдайрик цIийи­ви­лер кутуна», — лугьузва математикадин муаллим ва Филерин СОШ-дин а чIа­ван директор Мажмунат Магниевнади.

Филерин школадин филолог Хадиева Маринади къейдзавайвал, Пенкер Дашбалаевна дерин чирвилер авай, вичихъ галаз итижлудаказ суьгьбетар ийиз жедай кас я. «За гьамиша адан савадлувилин дережадал гьейранвалда. Жув филолог яз, гьар жуьре мярекатриз гьазурвал акун патал текстер кхьидайла, абур, гъалатIар аватIа ахтармишун патал, кIелун за  Пенкер Дашбалаевнадивай  тIалабда», — лугьузва ада.

Къейдна кIанда хьи, Пенкер Дашбалаевна физикадин тарсар гунин дережа алай вахтундани  хкажиз, хъсанариз алахъзава.  Физикадал иллаки рикI алай аялрихъ галаз кIвалахун патал ада школада ЗФТШ-дин (МФТИ-дин физикадинни техникадин заочный школа) кружокар  тешкилзава. Идалайни гъейри, алатай йисан хъуьтIуьз  П.Нуьгьовади ихьтин аялрихъ галаз тарсар тухуниз талукь яз Москвадин физикадинни техникадин институтда вичин тежриба хкажна. Ада тарс гузвай аялар мукьвал-мукьвал конкурсрин ва олимпиадайрин пишкешриз лайихлу жезва. Гьелбетда, ихьтин агалкьунри ам кIвалахда мадни гьевесламишзава, хуьруьн школадин шартIара  кIвалахун патал къуватар гузва.

Чирвилерал, илимрал рикI хьунин  гьиссер Пенкер Дашбалаевнадивай­  ва адан уьмуьрдин юлдаш Къадим Алиевичавай  чпин веледривни агакьариз хьана. Нуьгьов Къадим Алиевича­, физик яз, сифтедай школадин организа­тор яз кIвалахна, ахпа  адакай хуьруьн­ советдин председателдин заместитель­, гуьгъуьн­лай Филерин хуьруьн администрациядин­ кьил хьана. Гила ада, Махачкъалада тран­спортдин профсоюздин­ председатель яз, шегьерда общественный чIехи транспорт хуьн патал  женг чIугвазва.  Абурун чIехи хва Даима, экономистдин образование аваз, «Дагдизель» заводда программист яз кIвалахзава, Махачкъалада яшамиш жезва. Адан хизанда кьве аял ава. Кьвед лагьай хва — Нуьгьов Азим — физикадинни математикадин илимрин кандидат, Москвадин физикадинни техникадин институтдин доцент, къуллугъчи я. Москвада яшамиш жезвай ам пуд веледдин буба я. Руш – Апаева Сувар – Москвада яшамиш жезва. Ам ингилис чIалан тарсарин муаллим ва кьуд аялдин диде я. ГъвечIи хва – Али – Дагъус­тан Республикадин МФЦ-дин управленидин кьилин юрист я. Адан хизанда кьве аял тербияламишзава.

Заз инал къейд ийиз кIанзава хьи, хуьруьн чкада яшамиш жезвай муаллимри, иллаки дишегьлийри, игитвилин зегьмет чIугвазва. КIвалин майишатдани еке пар алай абур тарсаризни гьазур жез агакьун ва и карда еке нетижайрив агакьардай мумкинвални жагъурун – им, гьелбетда, еке гьуьрметдиз лайихлу кар я.

Гзаф йисара гьакъисагъвилелди кIва­­лах­навай Пенкер Дашбалаевна, гьел­бетда, гьуьрметлу маса тIвараринни пиш­кешрин сагьиб я. Россиядин Федера­циядин образованидин хилен гьуьр­мет­лу работниквилин и шабагьди ада чIу­гун­вай чIехи зегьмет нубатдин сеферда лишанламишзава. И макъаладалди­ чаз  адан гзаф кьадар  пишкешрин тIва­рар кьаз ваъ, хуьруьн адетдин муаллимди чIугвазвай зурба зегьметдал фикир желб ийиз кIанзава – акьалтзавай несилди адалай чешне къачудайвал ва чна вирида чи уьмуьрда муаллимди кьазвай чкадин важиблувал аннамишдайвал.

Амина  Муслимова