Халисан пешекаррикай, абурун алакьунрикай, зегьметдин нетижайрикай са вуч ятIани кхьин рикIиз хуш къведай, амма жуван хивез жавабдарвал къачузвай кар яз гьисабзава за. Хкягъай пешедай са карханада гзаф йисара бегьерлувилелди кIвалахзавай, гьар жуьре шабагьриз лайихлу хьанвай, коллективдин арада гьуьрмет къазанмишнавай къуллугъчияр чи ватанэгьлийрин жергейра лап гзаф ава. Са шакни алачиз, чешнелубурун чешнелувал халкьдин гегьенш къатаризни чир хьун герек я.

1945-йисуз СтIал Сулейманан райондин Кьулан СтIалдал муаллимдин хизанда дидедиз хьайи Эседуллагь Садулаевич Алиев, алай вахтунда Каспийскда кардик квай «Дагдизель» заводдин ОГТ-дин (кьилин технологдин отдел) кьилин инженер-технолог, за винидихъ къейднавай хьтин чешнелу къуллугъчийрик акатзава.

Адан бубади вири уьмуьрда Кьулан СтIалрин ва къунши хуьрерин мектебра математикадин, лезги эдебиятдин тарсар гана. Гамар храдай хъсан устад яз машгьур хьайи уьмуьрдин юлдашдихъ галаз Садулади 11 аялдиз (Эседуллагь Алиев 4 лагьай велед я) тербия гана.  Гьейран жедай делил ам я хьи, гьамиша зегьмет чIугур, еке хизандихъ гелкъвей Э.Алиеван диде тамам 110 йисуз яшамиш хьана. Дидедин уьмуьр яргъи хьунин сир вуч тир лагьана Эседуллагь Садулаевичавай хабар кьурла, хъуьтуьлдаказ хъвер авуналди, ада заз са гафуналди жаваб гана: зегьмет! Аквадай гьаларай, «зегьметди сагъламарда, темпелвили – начагъар» гафар кьуру чкадал арадал атанвайбур туш. За кьатIузвайвал, хизанда «зегьмет» гаф уьмуьрда кар алайди, кьилинди яз гьисабайвиляй Э.Алиева жегьилзамаз, гьеле пешекарвал къачун тавунмаз кIвалахдик кьил кутуна.

— 13-14 йисарин яшара авайла, зунни чи хуьруьнви, алай вахтунда РФ-дин Генеральный прокурордин заместителвиле кIвалахзавай Сабир Къехлеров, мектеб-интер­натда кIелун давамарун патал Кас­пийскдиз фена. Гележегда ада юридический хел хкяна, заз заводда зегьмет чIугун кьисмет хьана, — вичин жегьил вахтарикай ихтилатзава Эседуллагь Садулаевича­.

Лишанлу кар ам я хьи, цIи ада «Дагдизелда» кIвалахиз дуьм-дуьз пудкъад йис хьанва: 1963-йисуз ада ина зегьметдин рехъ башламишна. Каспийск шегьердин мектеб-интернат куьтягьайдалай кьулухъ «Дагдизель» заводдин  5-нумрадин алатрин цехда фрезеровщикдин ученик яз, гуьгъуьн­лай, са кьадар тежриба хьайила, 30-нумрадин дизелдин производстводин цехдин фрезеровщиквиле рекье туна. КIвалахдивай къерех тахьана, Каспийск шегьерда кардик квай Дагъустандин механикадин техникумдик экечIна.

Юкьван махсус образование къачурдалай кьулухъ ам техник-технологдин пешедай 6-нумрадин механо-сборочный цехда производстводин устIарвиле тайинарна ва ина 4,5 йисуз зегьмет чIугуна.

Къуллугъдин жигьетдай вилик фидай алакьунар, тежриба ва  мумкинвилер авай, амма вузда мадни чирвилер артухар хъувуналди, кьилин образование къачунин месэла вилик акъвазна. ИкI, кьилин образование аваз хьун важиблу яз гьисабай Эседуллагь Алиева, гьа са вахтунда заводда кIвалахни давамаруналди, Дагъустандин политехнический институтдани кIелна ва инженер-механиквилин пеше къачуна. Диплом къачурдалай кьулухъ ам гьасятда тадаракрин рекьяй чIехи инженервиле кьилин механикдин отделдиз ракъурна. Кьуд йисалай мад цех дегишарна – механо-сборочный цехда чIехи инженервиле кIвалах давамарна. Гуьгъуьнлай халкьди ишлемишзавай метягьрин цехдин технологиядин бюродин начальниквиле, генеральный директордин къарардалди гьа и цехдин начальникдин заместителвиле тайинарна ва и къуллугъдал еке тежрибадивди тамам 27 йисуз зегьмет чIугуна.

«Дагдизель» завод» АО-дин кьилин технолог А. Алимова къейд ийизвайвал, Эседуллагь Алиев ­уьмуьрдиз кечирмишнавай вишелай виниз рационализаторвилин тек­лифрин автор я. Производствода ишлемишзавай технологияр, та­даракар дегишарунихъ элкъуьр­навай адан цIийи теклифри, тежрибади экономикадин рекьяй заводдиз хъсан патахъай таъсирзава. Адан бажарагълу, гьакъисагъ зегьмет заводдин кьиле авайбуру «Дагдизель» заводдин лап хъсан рационализатор» лагьай гьуьр­метдин тIвар гуналди къейднава. Тарифлу пешекардин шикил вад йисан муддатда производствода хъсан цIийивилер твазвайбуруз талукь «Производствода цIийивал твазвайбурун аллеяда» хьана.

— Хъуьтуьл къилихдин, чин ачух, амма кIвалахдихъ галаз ала­къалу месэлайра кIевелай истемишдай пешекар я Эседуллагь Садулаевич. Адахъ техникадинни технологиядин хиле хъсан чирвилер ава. Коллективдани адаз гьуьр­метзава, — лугьузва «Дагдизель» завод» АО-дин кьилин технолог А.Алимова.

Э.Алиев «Дагдизель» заводда кIвалахзавай вахтунда уьлкведин 30-далай гзаф шегьерриз производстводин месэлайрин патахъай­ командировкайриз фена. Тапшурмишзавай вири крар ада нетижалудаказ тамамарзава. Заводдин 50 йис тамам хьайила, руководстводи яратмишунин хъсан кIвалахдай чи ватанэгьлидиз чухсагъулдин чар ва премия гана. Эседуллагь Алиев кьиле акъвазай яратмишунрин бригадади Да­гъустанда сад лагьай чка кьуна. И кардайни адав лайихлу шабагь агакьна: РД-дин промышленностдин министрди «Яшайишдин зегьметдин гъалибчи» лишан ва премия гана.

Зегьметдин ветеран тир адахъ «Россиядин флотдин 300 йис» ме­дални ава.  27-нумрадин цехдин начальникдин заместителвиле кIвалахзавай чIавуз, 1995-йисуз, Э.Алиеваз гзаф йисарин зегьметдай ва 50 йисан юбилейдихъ галаз алакъалу яз «Дагдизелдин» генеральный директор С.Шаумциянан ва профкомдин председатель Н.Гьажибабаеван къулар алай гьуьрметдин грамота гана.

Инженер-технолог яз, алай вахтунда Эседуллагь Садулаевича технологиядин процессар туькIуьрунин, арадал гъанвай за­тIар кIватIунин, технологиядин процессар кардик кутунин къайдаяр гуьзчивилик кутазва. ЦIийи тадаракрин планар туькIуьрунин, арадал гъизвай затIар ишлемишиз вахкунин рекьяй ам заводда тамам ихтиярар авай векил я. Вичин асул кIвалахдилай гъейри, Эседуллагь Садулаевича ОГТ-дин подразделенида цIаяр кьунин хатасузвал тешкилунин, хатасузвилин рекьяй инструктаж тухунин жавабдардин везифаярни кьилиз акъудзава, заводдин рабочий пешейрин хатасузвилин техникадин жигьетдай инструкциярни гьада арадал гъизва.

Заводдин регьберди рабочий­рин пешейрай имтигьанар кьиле­ тухунин аттестациядин комис­сия­дин председателвални кар­ алакь­дай зегьметкеш тирвиляй­ Э.Алиевал ихтибарнава. Ам гьакI­ни кьилин технологдин отделдин профсоюздин комитетдин председатель ва профсоюздин член я.  Вири терефрихъай авай чирвилерихъ галаз сад хьиз, технолог-инженердихъ авай еке тежрибади кьилин технологдин отделдиз къвезвай жегьил пешекарриз инженервилин кIвалахдин сирерай кьил акъудиз куьмек гузва.

Э.Алиеван хизанда 2 гадани 1 руш чIехи хьана. ЧIехи гадади Махачкъалада политехнический институт куьтягьна, кьвед лагьай гадади – Москвада эцигунрин госуниверситет. Руша Санкт-Петербургдин технический университет акьалтIарна. Веледрихъ чпин хизанар ава.

Чаз Эседуллагь Садулаевичахъ чандин сагъвал ва кIвалахда мадни еке агалкьунар хьана кIан­зава.

Куругъли Ферзалиев