Ихьтин лишандик кваз алатай гьафтеда Махачкъалада, «Россия — зи тарих» тарихдин паркуна, къанун-къайда хуьдай органра къуллугъдин везифаяр кьилиз акъуддайла телеф хьайи ксариз талукьарнавай республикадин серенжем кьиле фена. Дагъустанда терроризмдин идеологиядиз акси комплексный программадин сергьятра аваз и серенжем тешкилайди РД-дин информациядин ва печатдин агентство тир.
Акьалтзавай несилди терроризмдин идеология кьабул тавунин, абуруз гражданвилин ва ватанпересвилин руьгьдаллаз тербия гунин макьсаддалди тухвай серенжемда РД-дин информациядин ва печатдин агентстводин регьбер А.Жамалутдинова, РФ-дин сенатор Е.Шумиловади, РД-дин Кьилин куьмекчияр тир С.Сайпова ва М.Тинтинова, РД-дин образованидин ва илимдин министрдин заместитель Гь.Мегьамедова, Дагъустандин МВД-дин экстремизмдихъ галаз женг чIугвадай центрадин регьбер, полициядин полковник Ш.Арсланбегова, «Дидейрин къуват» сообществодин регьбер С.Мегьамедрасуловади, Вирироссиядин общественный «Гъалибвилин волонтёрар» гьерекатдин ДРО-дин регьбердин везифаяр тамамарзавай Ж.Алиевади, «1999-йисан халкьдин ополчение. «Интербригада» ДРОО-дин член, 1999-йисан женгинин гьерекатрин иштиракчи С.Гьажиевади, гьакIни республикадин са жерге министерствойринни ведомствойрин, муфтиятдинни СМИ-рин векилри, къанун-къайда хуьдай органрин ветеранри, студентри, меркездин мектебра кIелзавай аялри ва къуллугъдин везифаяр кьилиз акъуддайла телеф хьайи ксарин багърийри иштиракна.
Серенжем къуллугъдин везифаяр кьилиз акъуддайла телеф хьайи ксарин къаматар рикIел хкунин лишан яз са декьикьада кисна акъвазунилай башламишна, сифте гаф Абдуразакь Жамалутдиноваз гана.
— Къе чун терроризмдихъ ва неонацизмдихъ галаз женг чIугунин рекье чанар гайи къуллугъчийрин – чи ватанэгьлийрин — экуь къаматар рикIел хкун патал кIватI хьанва. Залда абурун багъриярни ава. Чна квез юкь агъузна икрамзава. Терроризмдин идеологиядихъ галаз женг чIугун Дагъустандин информациядин ва печатдин агентстводин кIвалахдин кар алай хилерикай сад я. Гьар йисуз журналистри цIудралди видеороликар ва гъвечIи фильмаяр гьазурзава. Печатдин такьатра, электронный СМИ-ра, соцсетра ва мессенджерра вишералди макъалаяр чапзава. «РикIел хуьн патал» серенжемни гьар йисуз кьиле тухузва. Ам ихьтин лишандик кваз кьиле тухун дуьшуьшдин кар туш – чун, чи Ватан, чи азадвал ва аслу туширвал патал чанар гайи ксар чна рикIел хуьн, абур чи рикIера эбеди яшамиш хьун герек я, — къейдна А.Жамалутдинова.
Ада дагъустанвийри Ватандин ЧIехи дяведин цIаярани игитвал, викIегьвал, жуьрэтлувал къалурайди, ислягь девирда къанун-къайда хуьдай органрин къуллугъчийри Дагъустан террористрин чIуру къастарикай хвейиди ва къенин юкъузни неонацистрихъ галаз дяведа — Ватан хуьнин женгина — абуру намуслудаказ чпин везифаяр кьилиз акъудзавайди лагьана. Вири къуватар сад авуна, террористриз гьич са зеррени умудлувал тун тавун, акьалтзавай несил чи чIехи бубайрин, чи девирдин игитрин баркаллу чешнедалди тербияламишун – ибур терроризмдихъ галаз женгина виридалайни къуватлу алатар я.
Сайпудин Сайпова, Гьажимурад Мегьамедова, Жаният Алиевади ва масабуру ихьтин серенжемрин, жегьилар ватанпересвилин руьгьдаллаз тербияламишунин важиблувал къейд авунихъ галаз сад хьиз, жегьилрихъ – чи пакадин гележегдихъ – элкъвена и жигьетдай насигьатар гана. Къенин юкъуз коллективный Западди чи уьлкведин конституциядиз малумарнавай чIехи дяведа — алай вахтунда Украинада кьиле физвай дяведин махсус серенжемда — чи ватандашри вуч патал чанар гузватIа, абурун игитвилерикай, кьегьалвилерикай, жуьрэтлувиликай суьгьбетарна. И серенжемда гила 7 дагъустанви: Н.Гьажимегьамедов, Э.Абачев, Э.Набиев, Р.Къурбанов, И.Мегьамедов, М.Абраменко ва Ш.Мегьамедов – Россиядин Игитвилин тIварариз – уьлкведин виридалайни чIехи шабагьдиз – лайихлу хьанвайди къейдна.
Сефижат Мегьамедрасуловадин гафарай малум хьайивал, ада регьбервал гузвай «Дидейрин къуват» сообществодик СВО-да телеф хьайи ксарин 600-лай виниз багърияр ква. Ада «Женгинин баркаллувилин ктаб. Дагъустан. Абуру Ватан патал женг чIугвазва» (автор ва ктаб туькIуьрайди — Патимат Пайзулаева, СВО-да телеф хьайи военный рекьяй къуллугъчидин диде) кьил ганвай, и мукьвара кIелдайбуруз раиждай ктабдикайни, Украинада кьиле физвай махсус серенжемда телеф хьайи вири мусурманрин экуь къаматар рикIел хуьнин лишан яз эцигзавай мискIиндикайни (проектдин автор – Бесия Османова, СВО-да телеф хьайи военный рекьяй къуллугъчидин диде), республикадин вири муниципалитетра арадал гъанвай «рикIел хуьнин багъларикайни», телеф хьайи ксарин багърийриз психологиядин жигьетдай гузвай куьмекдикайни суьгьбетна.
— Са шумуд йис я чна четин вахтар кечирмишиз. Амма идалай вилик йисара къанун-къайда хуьдай органрин къуллугъчияр мадни кIеве хьайиди чаз чида. Республикада гьалар пайгардик квачир. Террористри инлай-анлай кьил хкажиз, ягъунар, хъиткьинунар ийиз, чпин чIуру ниятар кьилиз акъудзавай. Чна алатай вахтар рикIелай ракъурна виже къведач. РакъурайтIа, чахъ экуь гележегни жедач. Экстремизмдихъ галаз женг чIугунихъ исламда, динда кьетIен важиблувал ава. Гьадисра къейднавайвал, и рекье чан гайи кас шагьид яз гьисабзава, ам женнетда виридалайни кьакьан дережа авайбурун жергеда жеда, — къейдна Дагъустандин муфтиятдин просвещенидин рекьяй отделдин регьбер Агьмад Абдурашидова.
ЧIехи экрандилай СВО-да Россиядин Игитвилин тIварцIиз лайихлу хьайи сад лагьай дагъустанви Нурмегьамед Гьажимегьамедован, гьакI террористрин гъилелай телеф хьайи Нурмегьамед Багандован кьегьалвилерикай куьруь фильмаяр къалурна. ГьакIни «ИГИЛ ва Украинадин неонацизм» кьил ганвай видеороликдикай менфят къачуналди, жегьилар чи уьлкведа къадагъа авунвай ИГИЛ кIватIал ва Украинадин неонацизм вуч ятIа, абурун макьсаддин гъавурда туна.
Махачкъала шегьердин аялрин филармониядин солистка Алина Барановади тамамарай «Чна абур гьамиша рикIел хуьда» манидихъ залда авайбуру кIвачел къарагъна яб акална.
Рагнеда Рамалданова
