25-августдиз  меркезда, Урусрин драм­театрда, образованидин работникрин августдин совещание кьиле фе­на. Анал Дагъустан Республикадин Кьил Сергей Меликов рахана. Гьар йисан 1-сентябрдин вилик Да­гъустанда образованидин векилрин совещание кьиле тухун адетдиз элкъвенва. РФ-дин Президентди цIининди Педа­гогдин ва насигьатчидин йис яз малумарнавайла,  и мярекат мадни лишанлудаказ тешкилнавай.

Совещанидал региондин Кьили ви­чин­ рахунар акьалтзавай несил тербия­л­ами­шунай Дагъустандин педагог­риз­ та­рифдин­ гафар лугьунилай башламишна. «Руьгьдин ивирар, вичиз хас тир лишанлу­ культура хуьнин, несилрин хъсан крар чешне яз къалуриз, акьалтзавай несилдив­ агакьарунин, абуруз руьгьдин девлет ба­гъи­шунин мураддалди чIугвазвай гьар йи­къан­ гьакъисагъ зегьметдай куьн сагърай»­.

С.Меликова къейдна хьи, Президент Владимир Путина 2023-йис педагогдинди ва насигьатчидинди яз малумарнава. Ида педагогриз гузвай еке къиметдин гьакъиндай шагьидвалзава.

Идалайни гъейри, Сергей Меликова акьалтзавай несилдин патай педагогикадиз авай итиж артухарунин  важиблувиликайни лагьана.  И кар патал вузриз алакьунар авай, хкязавай пешедал рикI алай, яратмишунин тIул квай ва чпин гележег школада кIвалахунихъ галаз алакъалу ийиз­ кIанзавай жегьилар желбна кIанда.

Дагъустандин Кьили къейд авурвал, гьалар пара къизгъинбур тир алай вахтунда акьалтзавай несилдиз гъвечIи чIа­­валай ватанпересвилин тербия гунихъ­ еке метлеб ава. «Чи обществодин­ гьал, гьава (климат) чи аялриз вуч акваз­ва­тIа, абуру квехъ яб акалзаватIа, вуч кIел­заватIа, гьихьтин интернет-ресурсрикай менфят къачузватIа, абур гьихьтин мисалралди тербияламиш жезватIа, гьадалай аслу я. Чна аялриз ислягь девирда уьлкведин итижар, азадвал, аслу туширвал хуьз женг чIугвазвай игитрикай­ суьгьбетар авун лазим я. А кьегьалри, чпин уьмуьр­ни гьайиф татана, сифте жергейра аваз,  командиррин тапшуругъар тамамарзава. Россиядин маса регионрай тир аскеррихъ галаз дагъустанвийрини­, еке жавабдарвал гьиссуналди, чпин буржи намуслувилелди ва гьакъисагъвилелди кьилиз акъудзава. КIелунин цIийи йисуз чIехи классра кIелзавайбуруз Ватандин тарихдикай учебник жеда. Ада акьалтзавай несилдиз чи государстводин тарихдикай ва къенин девирдикай, вучиз Украинада дяведин махсус операция тухузвайди ятIа, гьадакай, чна лайихлувилелди дамахун герек тир пара важиблу вакъиайрикай чирвилер гуда. Дагъустандин 7 кьегьалдиз Россиядин Федерациядин Игит лагьай тIвар ганва. Имни дамахдай кар я», — лагьана Сергей Меликова.

Вичин рахунра региондин Кьили, чпин хизанар, кIвалахзавай коллективар туна, цIийи регионрин аялриз тарсар гуз фенвай Дагъустандин 14 педагогдин уьт­квемвиликайни ихтилат кудна.

— Республикадин образованидин­ къурулуш къенин юкъуз уьлкведа­ чIе­хи­бу­рукай сад я, — къейдна Сергей Мели­кова. — Ана 900 агъзурдалай виниз аялри чирвилер къачузва. Школьникриз кIел­дай ва тербия къачудай къулай шартIар тешки­лу­нин мураддалди, Россиядин прос­ве­ще­­нидин министерстводин куьмекни галаз, анжах са алатай йисуз республикада цIийи 4 школа ва аялрин 17 бахча ачухна.

1-сентябрдиз шад гьалара образованидин 28 идаради (15 школа ва аялрин 13 бахча) чпин ракIарар ачухда. Йисан эхирдалди мадни 40 школа эцигна куьтягьда. 2024-йисуз 14 школадин дараматар эцигун пландик ква.

Шаз республикадин 191 школада бинедилай ремонтдин кIвалахар авуна, цIи — 139 школада. Къвезвай пуд йисуз мадни 280 школада бинедилай ремонтар ийи­да.

Хуьрерин ва гъвечIи шегьеррин школайра кIвалахзавай муаллимрин итиж хкажун лап кар алай везифайрикай сад тирдакайни лагьана Сергей Меликова. И месэла гьялун патал республикада «Земский учитель» проект уьмуьрдиз кечирмишзава. И программадин сергьятра аваз, 2023-йисуз Дагъустандин муниципалитетрин образованидин идарайриз 60 педагог рекье твада.

Мярекатдал Рособрнадзордин руководителдин заместитель Игорь Круглинский рахана. Ада 2023-йисан кар алай аттестация секин гьалара, нукьсанар квачиз кьиле фейидакай лагьана. «Нетижаяр кьадай аттестация жавабдарвал гьиссуналди кьиле тухунай заз коллегайриз сагърай лугьуз кIанзава. Аттестация лап секин гьалара кьиле фена. Виле акьадай хьтин нукьсанарни цIи чаз акунач», — лагьана ада.

Мярекатдал РД-дин образованидин ва илимдин министр Яхья Бучаев, аялар, хизанар чирунин ва абуруз тербия гунин институтдин директор Наталья Агре, региондин «Сифтебурун гьерекат» отделенидин советдин председатель Людмила Саидова, СтIал Сулейманан райондин Цмуррин хуьруьн школадин директор Сергей Ежов, Афгъандин вакъиайрин ва СВО-дин иштиракчи Зияудин Абдулаев ва масабур рахана. Абуру республикада образованидин къурулуш вилик тухуниз, акьалтзавай несилдиз хъсан чирвилер ва ватанпересвилин тербия гуниз, хуьрерин школайрин шартIар хъсанаруниз талукь ихтилатар авуна.

Мярекатдин эхирдай образованидин тафаватлу хьайи къуллугъчийрив шабагьар вахкана. «РД-дин образованидин ла­йихлу работник» тIвар — кьве муаллимдиз, «Дагъустандин лайихлу муаллим» тIвар 12 педагогдиз, Дагъустандин Кьилин патай Чухсагъулдин чарар кьве касдиз гана.

Хийир Эмиров