2023-йисан 18-майдиз акъатай «Лезги газетдин» 20-нумрада, «Гьахъвал хъсан я» кьил гана, и цIарарин авторди кхьей макъала чапнавай. Ана Алирза Саидован чIалариз Омар Аюбова гьава кхьенвай «Фатима» мани Сейфуллагь Керимован тIварцIихъ ягъуникай ихтилат авунвай. Гьайиф къвезвай кар ам я хьи, манияр маса авторрин кIвачихъ ягъунар са винидихъ тIвар кьунвай «Фатима» манидалди куьтягь жезвач. Ахьтин манияр йикъалай-къуз гзаф жезва.
Алай вахтунда чIехи пай инсанри интернетдихъ галаз сих алакъа хуьзвайди сир туш. Интернетдин куьмекдалди инсанди вичиз герек делилар ва маса малуматар жагъурзава. Идалайни алава яз, абуру интернетда чпин затIарни эциг тийиз туш. И кар Ютубда иллаки машгьур я. Жуваз азад вахт хьайила, заз анай чи милли манийрихъ яб акалун гзаф хуш я. Са юкъуз зун са манидарди тамамарзавай, Дагъустандин халкьдин шаир Ханбиче Хаметовадин чIалариз теснифнавай «Вун заз акур куьчеярни…» манидал расалмиш хьана. А видеода, за винидихъ къейд авурвал, манидин чIаларин автор Ханбиче Хаметова, гьава теснифайди Асеф Мегьман яз къалурнавай. Мани тамамарзавай касди ихьтин гъалатIдиз рехъ гуни зун мад къелемни чар гъиле кьуниз мажбурна, гьикI лагьайтIа, за винидихъ тIвар кьунвай манидиз гьава теснифнавайди Асеф Мегьман ваъ, Дагъустандин культурадин лайихлу работник, бажарагълу композитор Халил Назирович Халилов я. Агъадихъ чун и кар субутзавай са шумуд делил гъиз алахъда.
Гьелбетда, са ва я маса гьавадин ва я чIаларин автор ихьтин кас я лугьудалди вилик и кIвалах субутзавай са гьихьтин ятIани делилар жагъурун чарасуз кар я. Гьавиляй за интернетда мани тамамарзавай манидарди ахъайнавай гъалатI акур чIавуз, и кIвалах инкар авун яз, и макъала кхьин патал жуван хсуси архив гъилелай авуна ва заз анай жуван гьахълувал субутардай са шумуд делил гьатна.
Малум тирвал, чи багъри газетдин чинриз композиторрикай макъалаяр, кьериз-цIаруз ятIани, акъатзава. Ахьтин макъалаяр жуван кхьинрин рекьяй хьуниз килигна, архивда хуьн зи адетдиз элкъвенва. Архив гъилелай авур чIавуз маса макъалайрин арадай зи гъиле 1990-йисуз «Коммунист» газетдиз акъатай «Чи чешмеяр, чи чешнеяр» (макъаладал автордин тIвар къалурнавач) тIвар алай макъала гьатна. А макъала, музыкадин мектебриз куьмек яз, Алирза Саидован чIалариз Халил Халилова гьава кхьенвай «Чубарук» ва «НуькIерин сувар» манийрин нотаярни галаз чапнава. Ана авторди кхьизва: « «Вун заз акур куьчеярни…», «Катмир закай», «Лезгистанда мелер ава», «Хъфена», «Зи фикирар», «Амина» – мад маса эсерар, шак алачиз, чи медениятдик акатзавай лап хъсан чешмеярни чешнеяр я». Идалайни алава яз, «Лезги газетдин» 2018-йисан 18-октябрдиз акъатай 42-нумрада чапнавай шаир ва журналист Мердали Жалилова Халил Халиловакай вичин рикIел хкунриз «Вун заз акур куьчеярни…» тIвар гун дуьшуьшдин кар туш. И мукьвара зи кIвализ мугьман хьайи са дустуни заз Ханбиче Хаметовадин «Денедин тар» тIвар алай ктаб багъишна. А ктабдин сифте гафуна Дагъустандин халкьдин шаир Арбен Къардаша къейдзава: «Халкьдин гегьенш къатара Ханбиче эвелни-эвел «Вун заз акур куьчеярни…» манидалди машгьур я. И шиир фадлай халкьдин манидиз элкъвенва. И гафариз гьава кхьей Халил Халиловалай (рагьмет хьуй вичиз) халкьдин руьгьдикай миже хъванвай аваздалди шиирдин цIарарин гуьзелвал, везинлувал, адак квай шииратдин безекар яб гузвайбурун рикIерив вири тазавални михьивал хвена агакьариз алакьна…».
И макъала кхьидай чIавуз «Лезги газетдин» чинра Асеф Мегьманакай чапнавай са шумуд макъаладизни килигна. Гьар са макъалада милли лезги музыкадинни манидин устаддин 7-8 манидин тIварар кьунва, амма гьич санани зал «Вун заз акур куьчеярни…» манидин тIвар гьалтнач. Эгер «Вун заз акур куьчеярни…» манидин автор Халил Халилов туширтIа, еке тежриба авай журналист Мердали Жалилова, Дагъустандин халкьдин шаир Арбен Къардаша, манидин чIаларин автор тир Ханбиче Хаметовади, бажарагълу композитор, РФ-дин искусствойрин лайихлу деятель Мегьамед Гьуьсейнова вичин «XX-асирдин Дагъустандин музыкадин культурадин сеняткарар» ктабда, и цIарарин авторди гьазурна чапдиз акъудай «Дагъустандин композиторар» ва «Лезги музыкадин чирагъар» ктабра адан тIвар кьадачир.
Гьуьрметлу манидарар! Ша чна чи милли музыкадин ирс, и мани аданди, ам иданди я лугьуз, куьчейра тван тийин, гьар са мани чпин авторрин эсеррин сиягьда тан. Эгер чна ихьтин крариз рехъ тагана хьайитIа, чи милли музыкадин дережа вини кукIушрихъ хкаж хъжеда. Милли манидинни музыкадин дережа хкажун патал сегьнедилай ва я телевизордай са гьихьтин ятIани мани тамамардай чIавуз а манидин чIаларинни гьавадин авторрин тIварар раиж авунайтIа, вижевай кар жедай.
Эдуард Ашурагъаев
