11-июлдиз Дагъустандин Кьил Сергей Меликов Чечень островдал мугьман хьана ва ина ам яшайишдин объектар авай гьалдихъ галаз мукьувай таниш хьана, «Русское географическое общество» (РГО) ВОО-дин Дагъустанда авай отделенидин къаюмвалдайбурун советдин заседание кьиле тухвана.

Чечень остров Махачкъала шегьердин Кировский райондик акатзава. Адан умуми майданди 7 агъзур гектар тешкилзава. Островдал, санлай къачурла, 50 кас яшамиш жезва.

Сергей Меликова сифте нубатда Ватандин ЧIехи дяведа телеф хьайибуруз хкажнавай гуьмбетдал цуьквер эцигна. Ри­кIел хкин, фашистрин винел гъалибвал къачун патал островдилай фронтдиз 30 кас фенай. Гуьгъуьнлай республикадин Кьил ина 2020-йисалай кардик квай ФАП-дин кIвалахдихъ галаз таниш хьана. Ам 3 кабинетдикай ибарат я: аялар хадай кIвал, процедурайрин ва фельдшердин кабинетар. Медицинадин идара герек тир аппаратралди, дарманралди таъмин я.

Ина 1940-йисуз эцигнавай мектебни ава. Са акьван чIехи тушир дарамат 6 кабинетдикайни спортзалдикай ибарат я. Мектебдин кIвалахдикай гегьеншдиз Дагъустандин Кьилиз анин директор Саида Жабраиловади суьгьбетна. Адан гафаралди, авай кьилин месэла электричестводихъ галаз алакъалуди я. Мукьвал-мукьвал эквер хкатуни чирвилер гунин кIвалахдиз таъсирзава.

Ахпа Сергей Меликов фадлай ост­ровдал яшамиш жезвай Крупининрин кIва­лиз мугьман хьана. Анатолий ва Инна Крупининри чкадин мектебда зегьмет чIугвазва, хизанда кьуд велед чIехи жезва. Абуру республикадин Кьилиз островдин агьалийрихъ гьялна кIанзавай гьихьтин месэлаяр аватIа лагьана. Крупининрин гафаралди, кар алайбурукай сад островдал инженериядин инфраструктура тахьун я. Улакьар тахьуни ва мукьвал-мукьвал эквер хкатуни чкадин агьалийрин яшайишдиз кьецI гузва.

И юкъуз островдал Сергей Меликова РГО-дин Дагъустанда авай  отделенидин къаюмвалдайбурун советдин заседание кьиле тухвана ва адан сергьятра аваз Чечень остров вилик тухуниз талукь месэлаяр веревирдна.

Региондин Кьили къейд авурвал, остров надир чка я, ина чкадин агьалийри балугъчивилихъ, казачестводихъ галаз алакъалу къадим адетар чи йикъарани хвенва. Яшайишдин са акьван къулай тушир шартIаризни килиг тавуна, абур чпел бубайрилай агакьнавай чилел акъвазнава, ина кIвал-югъ кутуна, несилар чIехи ийизва. Сергей Меликова гьисабзавайвал, остров хуьн, агьалияр патал къулай шартIар тешкилун гьукумдин вилик акъвазнавай месэла я.

«Сифте нубатда улакьдин месэла гьялна кIанда. Ина санай-масаниз фидай­ улакь авач. Чкадин шартIар фикирда кьу­на, энгел тавуна, улакь чара авуна кIан­да», — лагьана ада. Остров датIана электричестводалди таъминарун патал талукь органриз ина ракъинин батареяр­ ва гарун генераторар эцигун теклифна­. РД-дин рекъемрин рекьяй вилин финин­ мини­с­терстводал интернетдихъ галаз ала­къа­лу месэла гьялун тапшурмишна. Ост­ров алукьдай хъуьтIуьз гьазурунин карда­ни чкадин агьалийриз куьмекар гудайвал я.

Здравоохранение ва образование ви­лик тухунин месэлайрал Сергей Меликов кьилди акъвазна. Аялриз чирвилер къачунин рекьяй алай аямдин методикадин цIийивилерикай менфят къачудай мумкинвал авач. С.Меликова къейд авурвал, и гьалар дегишна кIанда. Кьилди къачуртIа, ада Чечень остров вилик тухунин жигьетдай махсус программа гьазурунин буйругъ гана.

Дагъустандин Кьили чкадин агьалийрихъ галаз кьиле тухвай гуьруьшдал малум хьайивал, абурукай гзафбуруз островдилай куьч жез кIанзава. Сергей Меликова и кардин патахъай абуруз вири жемятдин иштираквал аваз собрание тухун ва анал меслят хьун теклифна. «Островдин кьисмет квелай, ина тешкилзавай шартIарилай аслу я. Чун квез вири рекьерай куьмекар гуз гьазур я», — лагьана региондин Кьили.

Куьмекдикай рахайтIа, и жигьетдай кIвалах кьиле физва лагьайтIани жеда. Мисал яз, Сергей Меликова и йикъара островдиз катер чара ийидайвал я. Адан куьмекдалди абурувай патарив гвай хуьрериз, санай-масаниз пулсуз физ жеда.

Островдал кьиле фейи заседанидал адан иштиракчийри РГО-дин Дагъустанда авай отделенидин кIвалахдиз талукь месэлаярни веревирдна. РикIел хкин, чи республикада РГО-дин отделение 1959-йисуз арадал гъана. Адан асул везифайрик региондин тIебиатдинни медениятдин ирс хуьн, жемиятда географиядин, экологиядин образование вилик тухун акатзава.

Заседанидал Дагъустандин отделе­нидин къаюмвалдайбурун советдин пред­­седателдин заместитель Муслим Гинди­ева алай йисан 1-паюнин кIва­лах­дин не­тижаяр кьуна, кьиле тухванвай мя­ре­кат­рикай малуматар гана.

Агьмед  Магьмудов