Пенсиядиз талукь дегишвилер
Пенсийриз талукь яз жедай цlийивилеринни дегишвилерин месэла гьар патахъай ахтармишна чирун патал Госдумада рабочий десте арадал гъун герек я. Идан гьакъиндай зегьметдин, яшайишдин ва ветеранрин крарин рекьяй Думадин комитетдин член Сергей Вострецова “Интерфакс” чешмедиз малумарна.
“Лайихлу дережадин пенсия патал такьатар жагъурунин чешмеяр арадал гъана кlанда. Кlвалахзавай пенсионеррикай рахайтlа, абуру пулдин игьтияж авайвиляй ваъ, кlвалах чпиз бегенмиш хьуниз килигна авурай”, — лагьана Вострецова.
Адан гафарай, рабочий дестедик Россиядин аслу тушир профсоюзрин федерациядин (ФНПР), Россиядин зегьметдин конфедерациядин (КТР) векилар акатун лазим я. Ада къейд авурвал, “жанавурарни тух жедайвал, хиперни сагъ амукьдайвал, гьакlан критика галачиз”, пенсийрин системадиз талукь яз виридан къуватралди гьакъикъи теклифар гьазурун герек я.
Пенсиядин къанунда дегишвилер тунин чарасузвиликай рахадайла, парламентдин векилди кьетlендаказ къейдна хьи, “гьукумат ахьтин гьалдиз гъана кlанда хьи, пенсийриз талукь и дегишвилер эхиримжубур жен, вучиз лагьайтlа гьамиша дегишвилер тун виже къведай кар туш, инсанриз тайин тир дуьз къайдаяр чир хьун герек я”.
Къейд ийин, 14-июндиз Россиядин премьер-министр Д.Медведева 2019-йисалай пенсия тайинарунин яш гьар йисуз артух хъийидайдакай малумарнай. Икl, 2019-йисалай башламишна, 2028-йисуз итимар 65 йис ва 2034-йисуз дишегьлияр 63 йис тамам хьайила пенсиядиз экъечlдайвал жеда. Россиядин агьалийри лагьайтlа, гьукуматди теклифзавай дегишвилерилай кlевелай наразивалзава.
8 йисан яшда аваз — вуздик…
Бельгиядай тир 8 йисан яшда авай Лоран Симона Брюгге шегьердин юкьван мектеб куьтягьна. Аламатдин зигьин авай гадади ругуд йисуз кlелун патал тайинарнавай тарсар са йисни зура чирна. Идакай “bbc.com” чешмеди хабар гузва.
Гададин диде Голландиядай я, буба — Бельгиядай. 8 йисан яшда авай гадади вичихъ галаз кlелай 17 йисан яшда авайбурухъ галаз санал юкьван мектеб куьтягьайвилин гьакъиндай тир диплом къачуна. Лоранан рикl алай предмет математика я. Гатун тlатlилар алатайла, гададиз университетдик экечIдай ният ава. Лоранан бубадиз ам Бельгиядин ва я Голландиядин университетдик экечlна кlанзава, амма гададиз дуьньядин кьилин мектебрай теклифар къвезва.
Адан бубади ихтилатзавайвал, Лораназ лап гъвечlи чlавузни маса аялрихъ галаз къугъваз кlандачир ва къугъунризни пара итиж ийидачир. Амстердамдин гимназиядиз фейила, адан ругуд йис тир. Мектебда кlелай эхиримжи йисара ам гзафни-гзаф тlебии илимрал ва математикадал машгъул хьана. Мектебдикай азад вахтунда ам математикадин тапшуругъар гьялунал ва медицинадиз талукь ктабар кlелунал машгъул я. Лоранан гафарай, са вахтара адаз хирург ва астронавт жез кlанзавай, амма гила компьютердин илимрал машгъул хьуникай фикирзава.
“Чна хцел кьадар авачир кьван дамахзава. Ада пака вич харат устlар жеда лагьайтlани, чун патал ам са четин месэладиз элкъведач, чаз кlанзавайди ам бахтлу хьун я”, — лугьузва гададин бубади.
Трампан меслятчидин ихтилат
США-дин президентдин меслятчи Джон Болтона суьгьбетзавайвал, РФ-дин Президент В.Путинахъ галаз гуьруьшмиш хьайи вахтунда Крымдин темани веревирдда. Адан гафар “Reuters” чешмеди раижнава.
Болтона малумарайвал, Крымдин гьакъиндай кьве патазни жуьреба-жуьре фикирар авайди хиве кьуниз мажбур жеда. Болтона Путин вичихъ галаз ачухдиз рахайди къейдна. Трампан меслятчиди Путинахъ галаз Россия гуя Америкадин сечкийрик къаришмиш хьуниз талукь месэлани веревирдна. “Путина лагьана хьи, Россиядин патай гьич са къаришмишвални хьайиди туш”, — къейдна Дж.Болтона.
Къейд ийин, США-дин ва Россиядин регьберар 16-июлдиз Хельсинкида гуьруьшмиш жеда. Президентри гележегда Москвадинни Вашингтондин алакъаяр ва алай вахтунин кар алай месэлаяр веревирдда.
“Яроваядин къанун” къуватда гьатнава
1-июлдилай Россияда алакъайрин операторар ва интернет-компанияр абонентри ракъурай ва кьабулай информация хуьниз мажбур я. Уьлкведин хатасузвал таъминарун патал ахтармишунрин ва маса кlвалахар кьилиз акъудзавай махсус къуллугъри, гьукуматдин къурулушри истемишайтlа, Интернетда делилар раижзавай операторар абуруз информация гуниз мажбур я.
Терроризмдиз аксивалун ва хатасузвал таъминарун патал акъуднавай къанундин авторар Госдумадин депутат Ирина Яровая ва сенатор Виктор Озеров я. Талукь тир дегишвилер законодательстводик гьеле 2016-йисан гатуз кутунай. Апрелдин вацра гьукуматди трафик хуьнин къайда тестикьарна. Адал асаслу яз, 1-июлдилай муьштерийри телефонрай авур рахунар ва sms-сообщенияр зур йисан къене чlурун операторриз къадагъа я.
Амма мобильный алакъадин операторриз 1-октябрдилай вири трафик эхиримжи 30 суткада хуьдай ихтияр ганва ва вад йисан къене абуру гьар йисуз делилар хуьнин кьадар 15 процентдин артухарда.
Къейд ийин, къецепатан Facebook, WhatsApp, Instagram, Viber ва Twitter хьтин машгьур интернет-компанияр гьелелиг терроризмдиз аксивалунин къанундин таъсирдик акатзавач. “Яроваядин къанун” кьилиз акъудунихъ галаз алакъалу харжияр себеб яз, Россиядин са бязи интернет-провайдерри чпин къуллугърин къиметар 8-10 процентдин хкаждайвал я.
Гьазурайди — Куругъли Ферзалиев
