Гьуьрметлу дустар!
Къе — 1-июнь — Виридуьньядин аялар хуьнин суваринди я. Сифте нубатда квез, аялриз, ахпа вири диде-бубайриз, муаллимриз и сувар мубаракрай!
Ингье гадни алукьна. Йикъар яргъи, йифер куьруь я. ЯтIани йикъарин зегьемлувал йиферин серинри явашарзава. Гатун гьар са югъ вакъиайралди, краралди девлетлу, къуватлу жеда. Гатуз ксайди хъуьтIуьз шехьда лугьуда. Гад агудун лазим я.
Аялри хъсандиз ял ягъунихъ галаз сад хьиз, диде-бубайризни куьмекар гун герек я. Ийидай крар чи багъларани салара, никIерани чуьллера гзаф ава.
Рагъ, михьи гьава, къайи яд, къурухрин атирар, тамарин ширширар — ибурулай къуватлу дустар инсанрин сагъламвал патал бажагьат ава. И дустарикай хийир къачу! Гьа са вахтунда абур михьидаказ, саламатдиз хуьнни герек я. И чин чна гьа метлебдин чарарикай туькIуьрзава.
_______________________________________________________________________________
Зегьем йикъар
Лап зегьем я къенин югъ,
Нефес кьазва хуравай.
Чиле гьатна чими бугъ,
Ракъини кузва цававай.
Пеш юзазмач тарарал,
Чимивиляй шуьткьвена.
Лап экуь я цаварал,
Зурба ракъар куькlвена.
Шагьвар кумач гьавадик,
Къушаризни кагьул я.
Къекъуьн квач мал-къарадик,
Гуьгьуьларни сугъул я.
Кац къатканва чlередал,
Рагъ гузава къвалариз.
Цlай къвазава куьчеда,
Халкь физава ахвариз.
Зегьем жезва йифизни
Япариз гьекь акъатна,
Кичlез ава рекьизни,
Рикl дабандиз аватна!
Хъартасви Шагьвелед
_______________________________________
Бадедиз куьмек
(Аялар патал гъвечIи гьикая)
Гатфарин рухсатриз гъвечIи Амир вич авай шегьердай бадедин патав хуьруьз хтана. Адаз бадедиз кIвалин кIвалахра куьмекар гуз кIандай. Им адан фикир тир. Гзафни-гзаф адаз верчериз тварар гуз, абуруз тамашиз кIандай. Мадни мукарай какаяр кIватIиз, кIвализ хкун, гьар са какадин и патаз, а патаз элкъуьриз килигун, ана цицIиб гьинал алатIа чирун — ибур адан машгъулатар тир.
Фад къарагъиз ада гзаф сеферра верчериз твар вегьедай. Бадедиз са тIимил регьят хьанвай…
Ингье Амир хъфидай югъни алукьна. Накьандалай фад къарагъна, ада са бади къуьл вегьена верчериз, чанта къуьнуьз яна хтана, сагърай, баде лагьана, эвичIна гурарай.
— Я бала, Амир, вуна вуч гзаф вегьена тварар? Акьванбур 3-4 юкъуз вегьедайди тир.
— Ваз кичIе жемир, баде, тIуьрай тухдалди. Са тIимил ваз регьят хьурай… Абуру какаярни булдиз хада, баде. Гадни са акьван яргъал алач, баде. А чIавуз зун мад хкведа. ВацI аку, адан а пата никIе кьилер кIватIизни куьмекда, — лагьана, Амир автобусдал рекье гьатна.
— Хъсан рехъ хьурай, бала, — лагьана, баде твар незмай верчериз килигиз акъвазна…
Райсудин Набиев
____________________________________________________________
Зулуз
Зулун йикъар,
Гьиниз катда, зун туна.
Танишар тир
Чун гатфариз, гатариз.
Чим гадарна,
Къайи марфад чIун кьуна,
КIан жемир ваз
Физ чладин ахвариз.
Къенин марфар
Пака живед цIверекI я,
Абур женжел
Гарал чуьлда элкъведа.
Ви вилериз
Ахквадайди са экв я —
Зи патав куьн,
Гатфар хьана, хкведа.
Ислам Ашурагъаев, 2-классдин ученик
_____________________________________________________
Гьуьлуьн инсанар
Лезгияр, квез лугьузвай
“Гьуьлуьн инсанар”,
Регьим аваз: “Ачух тир
Гъилин инсанар”.
Ветегаяр гуьрчегар
Ийизвай куьне
Зегьметдалди, чил — турар
Туна хьиз къуьне.
Чидачир квез секинвал
ЯтIа авай затI,
Агъзур лепе манидив
Ийиз йикъа кьатI.
Гана куьне гьуьлуьзни
Чи чIалан къуват,
Тарихдани рикIелай
Тийидай алат.
Лезги мани лепеда
Мержан хьанва са,
Гьунаррикай кьисайрин
Кьакьан хьанва са.
Гила кьванни кьан чна
Къизилдин балугъ,
Сад хъийидай миллет чи
Гун адаз буйругъ.
Буржи я чи тамамар
Авун и кIвалах,
Хьун паталди уьмуьрда
Алванрин яйлах.
Лезгияр я гьакъикъат
Гьуьлуьн инсанар.
ЧIалаз — гьуьлуьз вафалу
Чилин инсанар.
Имам Керимов,
10-классдин ученик
Илгьамчияр
Илгьамчияр,
Ван къвезва заз
Куь хиялрин
Сесерин,
Гуьмбетар хьиз
Хкажзавай
Къаматар куь
Гьиссерин.
Ни лугьуда
Квелай чешне
Къачузвач къе
Невейри?
Икрамзава
Квез дуьньядин
ГъвечIи-чIехи
Уьлквейри.
Икрамзава
Гъетери квез,
Икрамзава
Ракъини,
Гьахълувилин
Терефдавай
Гележегдин
Рекьини.
Тарихдава
Агъзур йисар,
Амма куьн —
Чи аямда.
МуьтIуьгъ я квез
РикIин цавар,
Илгьам — гьар са
Макъамда.
Ильяс Дадашев, 8-классдин ученик
________________________________________________
Бизнес-Мегьамед
Чи машгьур прозаик Абдул Ражабован “Вертолет Мегьамед” ктабда гьа ихьтин тIвар алай гьикаяни ава. Зарафатдин а гьикая кIелайла, зун мягьтел хьана. Сад лагьайди, и мегьамедар гзаф аламатдин инсанар я. Тахаллусарни аламатдинбур я. Фагьум тавурбур, вакъиайри гайибур. Кьвед лагьайди, чи хуьруьн мегьамедарни чпин тахаллусрал рази жезва эхир: “КIумп Мегьамед”, “ЧIар Мегьамед”, “Свах Мегьамед”, “Кпул Мегьамед”. И ксарал алай тIварцIихъ гилиг тийидай гафар жедач. Инсанризни Мегьамедар сад-садавай чара ийидай мумкинвал хьана кIанда эхир. Гьавиляй фагьумзава, акьалтзава. Бязи вахтара хатадайни акьалтзава. Хабар кьунни мумкин я и “Бизнес” лакIаб гьинай атана лагьана.
Чи хуьре Мегьамед лугьудай са кас авай. Ам ичкидал рикI алаз яшамиш жезвай. Гьар мел-мехъер хьайила, кукIунар хуш тир ада багьнадалди къал акъуддай. Гьар сеферда ихьтин дуьшуьшра адал хер-кьацIни жезвай. Пакадин юкъуз ам тадиз арза гваз милициядиз физвай, хъсандиз рикIел хуьзвай кьиле фейи вакъиа. Гьарай-эвердин иштиракчийрин тIварар галай-галайвал арзада кхьизвай, иллаки сифте галукьай кьвед-пуд гъутунин иесийрин. Силисчи атайлани, ам къал алаз рахаз жедай ва, пул гайитIани, вичи арза вахчудач лугьуз, гъутарин иесийриз къурхуяр гудай. ЯтIани ам “тахсиркарри” са уьтери чIалал гъидай ва, хатурни вичин пата аваз, гьахъунихъ вичин арза вахчудай.
Са сеферда кимел алай итимри адавай хабар кьуна: “Мегьамед, им сад лагьай сеферда туш вуна ихьтин кIвалах ийизвайди. Тахсиркарни вун яз, вучиз вуна, пулар къачуз, тапан арзаяр вахчудай амаларзава? Хъсан крар туш”.
— Квез вуч аватIа чидани? Гьар са девирдиз вичин лишанар ава. Чи девир бизнесдинди я. Зунни а бизнесдин итим я, — жаваб гана Мегьамеда, са тIимил хъелни зарафат кваз.
Вири хъуьрена. Садани гафни хълагьнач. Амма пакадин йикъалай адал ”Бизнес-Мегьамед” лакIаб акьалтнавайди вири хуьруьз чир хьана.
Тагьир Тагъибегов, 10-классдин ученик
_________________________________________________
Къайгъудар пачагь
(Мах)
Хьана кьван, хьанач кьван къушарин са вилаят. Ана яшамиш жезвайбур луван ничхирар тир. Абурни акьван ислягьдиз ва азаддиз яшамиш жезвай хьи, абуруз рикIерин тIарвилер, суьрсетдин эксиквал, яшайишдин азиятар, майишатдин дарвилер вуч ятIа, чидачир. Абурни чпиз кIвал-югъ туькIуьрунал, шарагар чIехи авунал, абуруз тербия гунал ва къушарин алемдиз хийир авайбур яз вердишарунал машгъул хьанвай. Диде тIебиатдини а вилаятдиз вичелай алакьдай кьван гуьрчегвал ганвай. Вилаятда кьакьан рагар, къалин тамар, цуьквер авай чуьллер, къайи булахар, дерин вирер, йигин вацIар тIимил авачир. Ихьтин девлетдални гуьрчегвилел вилаятдин халкь — къушар гзаф ашукь ва гьевеслу тир. Халкьди чпин ахьтин вилаят вафалувилелди хуьнни ийизвай.
Хабар нивай? Хабар вилаятдин пачагь лекьревай. Адаз вичин вилаят ва халкь гзаф кIандай. Халкьдин гьал чириз, пачагь вичин къаравушарни галаз гьафтеда са сеферда вилаятдилай элкъведай. И чIавуз ада халкь авай гьал чирдай, кIани-такIан хабар кьадай. Халкьни чпин пачагьдин сиясатдал акьван ашукь ва шад тир хьи, гьар пакамахъ ва нянихъ вилаятдин кьуд патал шад манийрин лепе акьалтдай: ана ашукьар, манидарар ва гзаф маса илгьамчияр тIимил авачир. Билбилри ашукьрин гьуьжетар пачагьдин тавханайра къурмишдай.
Хабар нивай? Хабар вилаятдиз чкIиз башламишай бедбахтвиликай. Вилаятда къаних ва амалдар гъуьлягъар гзаф жез башламишна. Абуру къушарин кIвалер чукIурзавай, шарагар тергзавай. Гъуьлягърин гъиляй къушариз фир-тефир чка дар хьанвай. Виридалайни абуруз чпин чирвилер, тербия, вердишвилер хгудай несил амукь тавуникай къурху хьанвай. Гьавиляй абуру агъсакъалдин меслятдалди ихьтин бедбахтвиликай пачагьдиз хабар гана.
Хабар нивай? Хабар мад пачагьдивай. Къайи хабар агакьун кумазди пачагьди вичин кьушун кIвачел акьалдарна ва дередин гьар са чIиб гуьзчивилик кутуна, хъалхъамра, рагарин хъиткьерра, къванерин кIанерик чуьнуьх хьанвай руьгьсуз гъуьлягъар тамамвилелди къирмишна, абурун тум хкудна. Халкьни азад ва менфятлу кардал машгъул хъхьана.
Лугьуда хьи, гилани бязи вахтара дереда гъуьлягъар пайда жезва, амма абурув лекьерин къармахри кьил хкажиз тазвач.
Аскер Бегов, 10-классдин ученик
