26-майдиз Каспийскда «Каспий — 2023. Рекъемдикай ачух диалог» лишандик кваз здравоохраненидин форум кьиле фена. Уьлкведин 20-далай виниз регионрин машгьур пешекаррин иштираквал аваз кьиле фейи и мярекатдиз Дагъустандин Кьил Сергей Меликов, Гьукуматдин Председатель Абдулмуслим Абдулмуслимов, Россиядин здравоохраненидин министрдин заместитель Павел Пугачёв ва масабур атанвай. Форумдал здравоохраненидин са шумуд месэла (цифровизация здравоохранения, информационная безопасность, внедрение интерфейсных решений) веревирдна, хабар гузва РД-дин Кьилин пресс-къуллугъди.
Здравоохраненидин къурулуш рекъемриндал элячIун гьам федеральный ва гьамни республикадин дережада кар алай хилерикай сад ва агьалийриз ийизвай медкъуллугърин ери хъсанарунихъ галаз алакъалу я. Республикада здравоохраненидин хиле информациядин цIийи технологияр, 2019-2024-йисара «Здравоохранение» милли проект кьилиз акъудунин «ЕГИСЗ-дин (Единая государственная информационная система здравоохранения) бинедаллаз здравоохраненида рекъемрин Сад тир кIалуб арадал гъун» федеральный проектдин сергьятра аваз, уьмуьрдиз кечирмишзава. Къенин юкъуз Дагъустанда, здравоохраненидин хиле рекъемрин Сад тир кIалуб арадал гъунин сергьятра аваз, ЕГИСЗ-дин региондин фрагмент кардик кутунва, адакни — Дагъустандин здравоохраненидин министерстводик акатзавай медицинадин 129 идара.
2022-йисуз Дагъустандин здравоохранение рекъемрин къайдадиндал элячIун йигин еришралди кьиле фена. Эгер йисан сифте кьиляй Россиядин субъектрин арада Дагъустан 69-чкадал алайтIа, 9 вацран нетижайрай, яни алатай йисан эхирра, 56 чкадин вилик акатна, 13-чкадал хкаж хьана. Гила чи республика уьлкведин виридалайни хъсан 15 региондин жергеда ава. Форумдин тешкилатчийри ам Дагъустанда кьиле тухунин къарар кьабулун и агалкьунихъ галаз алакъалу тир.
Сир туш, алай вахтунда чун «рекъемрин революциядин» девирда яшамиш жезва. Гьа ихьтин, цIийи технологияр йигин еришдалди вилик физвай, вахтунда уьмуьрди здравоохраненидин хелни рекъемриндал элячIун истемишзава. Им лагьай чIал я хьи, виликдай адетдинбур тир гзаф крар гила цIийи къайдада, регьятдаказ кьилиз акъудиз жезва. Мисал яз, духтурдин меслят къачун патал, адан патав поликлиникадиз фин тавуна, учир кьаз жезва, бязи вахтара аниз финин лазимвални жезвач — гзаф крар алакъадин, видеоалакъадин куьмекдалди ва икI мад кьилиз акъуддай мумкинвал хьанва.
Форумдин иштиракчияр чими келимайралди къаршиламишай региондин Кьили ихьтин серенжемди здравоохраненидин хилен месэлаяр ва гележегда и хел вилик тухудай шартIар гьикI арадал гъидатIа, веревирддай чIехи мумкинвилер гузвайди къейдна.
— Къенин юкъуз чавай здравоохранение рекъемрин къайдадал элячIунин жуьреба-жуьре жигьетар, гьа гьисабдай яз телемедицинадин технологияр, тIебии тушир (искусственный) интеллект ва инновациядин маса къарарар веревирд ийиз жеда. Гзаф важиблу я: цIийи технологийри здравоохранение регьятдаказ менфят къачуз жедайди, инсанар патал къулайди ийизва. Ида лагьайтIа, вахт кьенятзава. Инсанривай лазим пешекардин патав фин патал «Госкъуллугъар» порталдикай, региондин порталдикай, маса сервисрикай менфят къачуз жезва. Духтурар патални идахъ тIимил важиблувал авач – регьятдаказ ва къулайдаказ лазим малумат къачуз, яргъалди вахт къакъудзавай чарарни цIарар галачиз, яни алай аямдихъ галаз санал кам къачуналди, агьалийрив медицинадин куьмек агакьариз жезва, — лагьана Сергей Меликова.
Региондин Кьили мадни алава хъувурвал, четин са жерге месэлаяр хьанатIани, Дагъустандилай федеральный винидихъ тIвар кьунвай проект кьилиз акъудунин карда хъсан нетижаяр къазанмишиз алакьна.
— Гьелбетда, цIийи технологияр кардик кутунин жигьетдай, са жерге четин месэлаярни гьалтзава. Абур гзаф себебрихъ, гьа гьисабдай яз регионда демографиядин рекъемар винизбур хьунихъ, дагъларин четин рекьерихъ, бязи чкайра тешкиллувилин кIвалахрихъ ва маса месэлайрихъ галаз алакъалу я. Амма, шад жедай кар ам я хьи, вири четинвилериз дурум гуналди, алатай йисан нетижайрай Дагъустан Федеральный проектдин гзаф делилрай вилик акатна, уьлкведин виридалайни хъсан 15 региондин жергеда гьатна, — къейдна Сергей Алимовича.
Гуьгъуьнлай С.Меликова республикадин здравоохраненидин хиле тафаватлу хьайи са жерге ксарив государстводин шабагьар вахкана. Абурун арада республикадин информационно-аналитический медцентрадин векилар ва районрин больницайра зегьмет чIугвазвай ксар авай.
РФ-дин здравоохраненидин министрдин заместитель Павел Пугачёва форумдин иштиракчийриз и хел рекъемрин къайдадиндал элячIунин важиблувиликай лагьана, санлай уьлкведа Сад тир рекъемрин кIалуб арадал гъунин федеральный проект уьмуьрдиз кечирмишуниз талукь рекъемрихъ галазни танишарна.
— Мугьманперес гуьрчег пIипI тир Дагъустан форум кьиле тухудай майдан яз хкягъун здравоохранение рекъемриндал элячIунин карда хъсан тежриба къазанмишунихъ, адакай маса субъектривайни менфят къачуз жедайвал авунихъ (ачухунихъ) галаз алакъалу я, и кардин важиблувал къейдна Сергей Алимовича. Алай вахтунда уьмуьрдин са хелни рекъемрин технологияр галачиз кьиле тухуз жезвач. Здравоохранение патал адал мадни еке кар ала, гьикI хьи, чи уьлкведин са агьалидивайни и хел галачиз яшайиш кьиле тухуз жедач, адалай агьалийрин уьмуьрдин ери аслу я, — къейдна П.Пугачева.
Форумдин сергьятра аваз, Сергей Меликова ва Павел Пугачёва кьиле тухвай гуьруьшдал регион патал здравоохраненидин хиле важиблу са жерге месэлаяр мадни веревирдна. Гуьгъуьнлай, форумдин программадал асаслу яз, адан иштиракчийри здравоохраненидин хейлин месэлайрай сессийра кIвалах давамарна.
Рагнеда Рамалданова
