(Эвел — 20-нумрада)

Абу Суфьянавай Византиядин император Ираклийди Пайгъамбардикай (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) хабарар кьурла, ада вири авайвал лагьайди я, са гафни тапарар авурди тушир. Эхирдай, Аллагьдал кьин кьуна, Абу Суфьяна лагьа­най хьи, эгер вичиз пака инсанри “ам тапархъан я” лугьуз кичIезвачиртIа, вичи Ираклийдиз тапарардай. И кьисадай чаз аквазвайвал, Ислам диндиз акси тиртIани (ада а чIавуз гьеле дин кьабулнавачир), Абу Суфьяна Византиядин императордиз Пайгъамбардикай (Аллагьдин салават ва салам­ хьуй вичиз) тапарар авуначир, гьатта таб авун Абу Суфьянан хийирдиз тиртIа­ни­. Гьа чIавуз, гьатта Ислам дин чизвачир­тIа­ни,­ ин­санар тапаррикай яргъа жезвай. Абуруз а кардикай регъуь жезвай, гьавиляй тапарариз кичIени тир. Бес Аллагьдин аятар, Пайгъамбардин (Аллагьдин салават ва салам­ хьуй вичиз) гьадисар чиз-чиз, тапарар авун адет хьанвай мусур­ман­рикай вуч лугьуда?! Чаз чизва кьван, гьихь­­тин дережа­ аватIа гьахъ гвайбуруз ва гьа са вахтунда чаз тапарар ийидай инсанар Аллагьди гьихьтин агъузвиле ва азабда твазватIани чизва. Гьавиляй чаз  Аллагьдихъай кичIе хьа­на­ кIан­да. Къе са бязи мусурманри, са ре­гъуь­вал­ни, кичIевални ава­чиз, тапарарзава ва абуру тапарар авун чIехи гунагь туширди хьиз фи­кирзава. Гьакъикъатда ам чIехи гунагь я.

Са бязибуру лугьуда: эгер масадаз зи­ян жез хьайитIа, тапарар ийидай ихтияр авайди туш. Мисал яз, терездал тапарардай ихтияр авач, пулдихъ галаз алакъалу савдаяр гьахъвилелди авуна кIанда ва икI мад… Амма абуруз акI ава хьи, масадбуруз зиян авачиз хьайитIа, гуя тапарардай ихтияр ава. Гьакъикъатда лагьайтIа, и дуьшуьшдани тапарардай ихтияр авайди туш. Вучиз лагьайтIа, инсанди са сеферда тапа­рар авурла, а касдинни табдин арада авай цал хазва. Мисал яз, тапарар тийидай са гьахълу касди са сеферда таб авуниз рехъ гузва ва и кар ада “вирида таб ийизвачни кьван” лугьудай гафаралди “хъуьтуьларзава”. Гаф кватай чкадал лугьун, “вири гьакI тушни?” мукьвал-мукьвал япарихъ галукьзавай гафар я. Вири гьакI хьайитIани, жув гьахьтинди жемир, вуна Пайгъамбардилай (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) чешне къачу. Вуна Аллагьди буйругъ авунвай кардал амал ая. Чи динди инсан гьахълу хьуниз эвер гузва­. Гьавиляй чна Аллагьдини Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз)­ вуч лугьуз­ватIа, гьам авун лазим я, ин­сан­ри ийизвай крар чаз делил туш. Вучиз ла­гьайтIа, вун яшамиш жезвай чкада авай ин­санрикай чIехи пай алдатмиш хьанвайбур хьун мумкин я. ЧIехи пай инсанар Аллагьдихъ агъаз­вач, чIехи пай инсанри Аллагьдиз ибадат ийизвач. Гила абур гзаф ава лугьуз­, им абурув гьахъ гва лагьай чIал туш кьван. Ваз гьахъ чизва, гьавиляй жуван рехъ гьахълудаказ кьиле твах, инсанрикай тапарар ийимир. Са сеферда тапарар ийиз эгечIайла, чна винидихъ къейд авурвал, а касдинни табдин арада авай цал хазва ва ам яваш-яваш тапархъандиз элкъвезва.

Адет яз, сифте са гунагь авурла, ам ин­сандиз залан жеда. Эгер а гунагь кар мукьвал-мукьвал ийиз хьайитIа, ам адан хесетдиз элкъвен хъийида ва гележегда адаз а кар са акьван еке гунагь язни ахкван­ хъийидач. Ада фикирда: за и гунагь авуна­тIани, заз са затIни хьанач. Гьа икI ада а кар мад ва мад давамарда. Адаз ам са гъве­чIи кар хьиз жеда. Амма ам гъвечIи кар туш. Мумкин я Аллагьди валай гъил къачунваз хьун. Мумкин я ваз генани чIехи тир азабар гьазурзава, гьавиляй вак хуькуьрни ийизвач. И кIвалахдал инсан мукъа­ят хьун лазим я, герек ам алцурар тежедайвал.

Абу Умама аль-Харисиди агакьарна хьи, садра Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (ма­на): “Ни вичиз гьахъ авачиз, тапаррин кьинералди маса мусурмандин шей кьунатIа, Аллагьди, дугъриданни, ахьтин кас ЦIуз вегьеда ва адаз Женнет гьарам (къадагъа) ийида”. Са касди хабар кьуна: “Гьатта ам са гьакIан (къиметсуз, кваз кьан тийидай) са шей яз хьайи­тIани, я РасулаЛЛагь?”. Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз)  лагьана (мана): “Гьатта ам аракдин1  гъвечIи тIвал яз хьайитIани”.

Аракдин гъвечIи тIвал, яни сивак (сарар михьи ийидай тIвал) яз хьайитIани, Аллагьди адаз жаза гуда лугьузва. Килиг гьихьтин чIехи тир гунагьни азаб аватIа инсандиз, эгер ада тапарар авуна, масадан гьахъдикай (девлетдикай) вичиз къачуртIа.

Са бязибуру маса инсанар хъуьруьнарун патал авачир ихтилатар ахъайда. Масадбур шадарун патал къундармаяр туь­кIуьриз, суьгьбетар ийида. Имни гьарам кар я. Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьанва (мана): “Вайгьал (бедбахтвал) адаз (а касдиз), ни суьгьбет ийиз ва таб ийизватIа, инсанар хъуьруьнарун паталди! Вайгьал (бедбахтвал) адаз, Вайгьал (бедбахтвал) адаз!”. (Шейх Албаниди им хъсан гьадис я лагьанва). (Агьмад, Абу Давуд)

Гзаф дуьшуьшра гьахъ лугьун регьят карни туш. Инсанди гьатта гьахъ лугьун ви­чин, вичин диде-бубадин, веледрин хийирдиз туштIани, адакай вичизни вичин багърийриз зиян жез хьайитIани, гьахъ чуьнуьхзавач, авайвал лугьузва. Яни вичиз зиян жез­ватIани, ада, Аллагьдихъай кичIела, гьахъ лугьузва. Гьа ихьтин ксарилай Аллагьди Къуръанда тарифар ийизва. Гьахъ гьахъ яз амукьзавайди я. И дуьньяда вуна инсанриз тапарар авуна, хийир жуван патал авур­тIани, агъа дуьньяда Аллагьди а таб винел ахкъуддайди я ва а гьахъсувилин жигьетдай гьахълу къарар ахкъуд хъувуна, гьар са кар вичин чкайрал эциг хъийида. Гьавиляй Аллагьдихъай кичIе хьухь, къуй гьахъ лугьуналди ваз жедай затI и дуьньяда хьурай, агъа дуьньяда азабдик жедалди.

Мад са кIвалах ава: мисал яз, инсанди тек са вичиз талукь тир са гунагь авуна. Яни масадаз зиян авачир, тек са вичихъ га­лаз алакъалу гунагь. Ихьтин дуьшуьшда а касди, “за гьахъ лугьузвайди я” лугьуз­, вичин гунагьдикай масадбуруз ихтилат авун кутугнавач. Эгер а гунагь, масадаз зи­ян тагана, вичинни Аллагьдин арада хьанвайди ятIа, а гунагь ада чуьнуьхна кIанда. Аллагьдин вилик рикIин сидкьидай туба авуна, ам гьич садрани хъийин тийидай ният аваз, гунагьдин кар акъвазарун лазим я.

Маса инсанриз ви ва Аллагьдин арада хьанвай гунагьар ачухун лазим туш (Аллагьди чуьнуьхнавай ви гунагьар вуна масадбуруз раижмир). Вучиз лагьайтIа, Аллагь гъил къачудайди я. Вуна михьи ри­кIел­ди туба авуна кIанда. Са бязи алимри лу­гьуз­вайвал, эгер мусурмандиз мад вич гьа гунагьдиз аватиз кичIезватIа, гьа чIавуз адавай къазидин (шариатдин судьядин) патав фена, вичиз лайихлу тир азаб це лугьуз же­да. Амма жезмай кьван вичин гунагь кIеви авуна, Аллагьдиз туба авуртIа, хъсан я.

Къуй Аллагьди чун Вичин регьимдик кутурай! Чун Аллагьдин вилик гьахълу инсанар яз кхьидайбурун жергейра турай! Амин!

________________

• Арак —  Аравияда экъечIзавай са кул-кус я, адакай сарар михьдай “сивак” туькIуьрзава.

Гьасамудин Сефибегов,

ДаркIушрин мискIинда худбаяр кIелзавайди