«ШАРВИЛИ» — 2018

Инсандиз анжах са Ватан ава, са бубалух ава. Амма гьар са бубалухдиз, Ватандиз Шарвили хьтин игитар сад-кьвед ваъ, вишералди герек я.

И.М. Яралиев

Дуьньядин халкьарихъ суварар пара ава. Лезгийрихъни ава бубайрилай атанвай къешенг, истеклу суварар: Яран сувар, Цуьквер сувар, ПIинид сувар… Амма зурба алим Агьед Агъаеванни тешкиллувилин комитетдин председатель ва кьилин спонсор Имам Яралиеван алахъунралди 2000-йисалай тухузвай лезгийрин къагьриманвилин “Шарвили” эпосдин мярекатдин мана-метлеб, тарсар, къастар халкь патал кьетIенбур я: Шарвили пагьливандин таъсирлу къаматдин, эпосдин сюжетринни баркаллу бубайрин лап хъсан адетрин куьмекдалди лезги халкь тупламишун, Россиядик кваз Да­гъустандин стха халкьарин дуствилин алакъаяр мягькемарун, акьалтзавай несил хайи чIал, милли культура, Ватан хуьз жедай викIегь, жумарт ксар яз тербияламишун ва икI мад.

Бинеда гьа ихьтин пак макьсадар гьатнавайвиляй “Шарвилидин” сувар вичиз тешпигь авачир хьтин зурба вакъиадиз элкъвенва. Ингье и сефердани, июндин эхиримжи кишдин юкъуз Ахцегьиз, зияратдал хьиз, руьгьдин эверуналди кьуд патай лезги интеллигенциядин векилар, агъзурралди мугьманар хтана, Дагъустандин халкьарин дуствал лишанламишзавай ва­къи­адик шерик хьана.

Къадим Ахцегьрал суварин либас ала. Пакамахъ КIелез хивяй зуьрне-далдамдин гурлу авазри — сегьерри халкь суварикай хабардарзава.  Виликамаз атана, Агъул, Дахадаев, Дербент, Докъузпара, Рутул, Кьурагь, Сулейман-Стальский, Табасаран, Хив районринни Дербент ва Огни шегьеррин делегацийри чпин майданар кутазва, милли тIуьн-хъунрин суфраяр экIязава, гъилин-тупIун сеняткарвилеринни симинин пагьливанрин, халкьдин милли акъажунрин майданар дуьзмишзава. Анрал милли мани-макьамринни кьуьлерин демер ала. Инсанри сада-садаз “Шарвилидин” сувар мубаракзава. Эхь, халкьарин дуствални къанажагълувал лишанламишзавай  зурба майдандиз элкъвенва Ахцегьар! Абурукай, мехъерин къайдада еке къажгъанарни самоварар эцигна, жемятдиз тIуьн гузвай ва цIи сифте яз тешкилай Ахцегьрин майдан тафаватлу я. Гьайиф хьи, вучиз ятIани суварик Мегьарамдхуьруьн райондин делегацияди иштиракзавачир.

Сятдин цIуд. Гъурун кIамун майдандал Ахцегь райондин кьил Осман  Абдулкеримова райондин актив, культурадин кIвалин гьевескар артистрин дестедихъ галаз багьа мугьманар къаршиламишзава. Абурун арада оргкомитетдин председатель Имам  Яралиев, РД-дин Гьукуматдин Председателдин Сад лагьай заместитель Анатолий  Къарибов, Дагъустандин зегьметдин ва яшайишдин жигьетдай вилик тухунин рекьяй министрдин везифаяр вахтуналди тамамарзавай  Расул  Ибрагьимов, РД-дин Халкьдин Соб­ранидин депутатар Назим  Апаев, Гьамидуллагь  Мегьамедов, Владимир  Ашурбегов, Рафик  Асланбегов, машгьур скульптор Шариф  Шагьмарданов, Кьиблепатан Дагъустандин районринни шегьеррин кьилер ва масабур ава. Хваш-беш, цуьквер, тебрикарни кьуьлер… Машинрин цIиргъ райцентрадиз хквезва. Халкьдин милли майданрилай, музейрилайни выставкайрилай цIар илитIна, кьиле багьа мугьманар аваз жемят Шарвилидин гьуьндуьр руьгьдиз икрамун патал КIелез хивел хкаж жезва.

А.Гъаниеван тIварунихъ галай ДЮСШ-дин вилик спортдин милли жуьрейрай къизгъин акъажунар кьиле физва. Къейд ийин, къван гадарунай Шарвилидин 1-дережадин приздиз кьурагьви Рамиз Рамазанов, путар хкажунай Сулейман-Стальский райондай тир Эдик Агьмедов, гъилер кьунай Ахцегь районэгьли Эльдар Алискендаров (адаз и рекьяй­ “Кавказдин къугъунрин” чемпион Гьажимурад Омаров магълуб хьана) ва цIил ялунай Сулейман-Стальский райондин команда гъалиб хьана.

Сятдин сад. Ракъини гьава 40 градусдин зегьемарнава. Элди кьилди-кьилди майданрин алачухрик, В.Эмирован багъда тарарин серинрик столрихъ ацукьна, асайишзава, чай, къайи ятар хъвазва. Ачух залдин куьсруьйрал­ ацукьнавайбурун вил чIехи сегьнедал ала.

Ингье анал Кас-буба пайда хьана. Ада тIвар кьуна пудра эверуналди Шарвилидиз элдин вилик экъечIун теклифзава (шаир И.Гьуь­сейнован “Шарвили” поэмадай эцигнавай сегьнеда руьгьдин регьбердин ролда лезги госмуздрамтеатрдин актёр, РД-дин ла­йихлу артист Шаидин  думаев ва пагьливандин ролда бажарагълу актёр Казбек  Думаев къугъвазва):

— Ийизва къе гила ваз дад,

Гъамарикай чун ая азад,

Чи гуьгьуьлар жедайвал шад,

Циферикай хкечI вун,

Ша майдандал экъечI вун… — бендинилай кьулухъ элдихъ галаз санал, “Шарвили! Шарвили! Шарвили!” лагьана, кIевиз эверуникди майдандал суьгьуьрдин тур гъилевай пагьливан пайда жезва ва, халкьдихъ элкъвена, ада вичин машгьур веси эзберзава:

Атанва зун куь гьарайдиз,

Гъам-хифетрин ийиз чара.

Аквазва заз югъ-къандавай

Куь зиллетар жезва пара.

 

Зи чил, зи халкь, са чIавузни

Пайи-паяр жемир куьн!

Я йифизни, я юкъузни

Чара хьунал къвемир куьн!

                       

Куьре, Къуба, Ахцегь, Рутул,

ЦIахур, Агъул, Хинелугъ,

Табасаран, Удин са къул,

Са суфра я, гьа са муг.

 

Куьн санал хьухь, сада-садаз

Гьуьрмет ая, хатур хуьх!

Хийир-шийир арадаваз

Лезги чилин абур хуьх!

 

Куьн мус кIеве гьатайтIани,

Атана акъвазна зи сурун хиве,

Гьарай пудра лагьана:

“Шарвили! Шарвили! Шарвили!”

Женг чIугваз зун хкведа,

Куьмекда квез, зи халкь, за!

Микрофондихъ Ахцегь райондин регьбер Осман  Абдулкеримов гала:

— Къе къадим Ахцегь чилел нубатдин 19-сеферда лезги халкьдин игитвилин “Шарвили” эпосдин сувар кьиле тухузва. Милли куль­­тура, тарих, адетар чирзавай, жегьилар ватан­пересвилин руьгьдаллаз тербияламишзавай, халкьдин садвилин, азадвилин, зегьметкешвилин пак ерийрин тарифзавай ам республикадин дережадин кьетIен серенжемдиз элкъвенва. Адак чIехи пай кутур алим Агьед  Агъа­ев, эпос, туькIуьр хъувуна, халкьдив ахгакьарай Забит  Ризванов, Байрам  Салимов ва маса юлдашар рикIел хкун кутугнава. “Шарвили” эпосдин сувар тешкилуник кьил кутур чи рагьметлу алим Агьед  Агъаеваз ва адан фикир уьмуьрдиз куьчуьрмишай гьурметлу Имам  Яралиеваз баркалла!

Шарвилидин къаматди гзаф асирра халкьдиз вичин чIал, культура, тарих, Ватан хуьз куьмекна. Гилани и кар давам жезва. И сувар чаз халкьарин дуствилин алакъаяр мягькемардай, илимдин, медениятдин, спортдин хилера чи агалкьунрал дамахдай, сада-садавай тежриба къачуналди халкьдин вилик акъвазнавай важиблу месэлаяр гьялдай хъсан мумкинвал я.  За жуван, райондин муниципалитетдин ва суварин вири иштиракчийрин патай и вакъиа рикIин сидкьидай мубаракзава! — къейдна мярекатдин официальный пай ачухунин гафуна О.Абдулкеримова.

Гаф суварин оргкомитетдин председатель Имам  Яралиева къачузва:

— Гьуьрметлу дустар, “Шарвилидин” нубатдин сувар квез рикIин сидкьидай мубаракрай! Хъсандиз фикир гайитIа, Шарвили — им халкьдин къатарай акъатнавай, чапхунчийрихъ галаз женгера лезги чIал, лезги чил хвена чав агакьарнавай зурба пагьливан я. КьетIен гьуьрмет авун яз, гьадан чешнейралди ватанперес несилар тербияламишун патал халкьди адаз руьгьдин гуьмбет — эпос бахшнава.

Шарвилидин тIварцIелди, адан весияр кьилиз акъудун яз, Дагъустандин стха халкьар сад жезва. Герек атайтIа, чун чи чIал, чил, кIвал, тарих, уьлкведин виридалайни кьиблепатан сергьят хуьз гьазур я. Зи дуст Фейзудин Нагъиева лагьайвал,

Лезги хуьре кIвал амай кьван,

РикIе халкьдин тIал амай кьван,

Чаз чи дидед чIал амай кьван

Сагъ я лезги халкь!

Сагърай чи Ахцегьар! Сагърай лезги халкь! Сагърай Дагъустандин халкьарин дуствал ва стхавал!

Микрофондихъ Анатолий  Къарибов гала:

— Гьуьрметлу суварин иштиракчияр! Халкьдин игитвилин “Шарвили” эпосдин сифте сувар 1999-йисуз Дагъустандал ве­гьей­ яракьлу бандитар кукIварайдалай кьулухъ 2000-йисуз тухун лишанлу кар я, гьакI хьи,  эпосдин кьилин фикирни Ватан хуьн я. И сувари Ватан кIан хьунин, чи халкьар сад авунин, абур ислягь зегьметдал желб авунин, милли чIал, тарих, культура хуьнин кардиз къуллугъзавайвиляй ам чаз багьа я. За РД-дин Кьилин везифаяр тамамарзавай Владимир Абдулалиевич Васильеван патайни квез сувар мубаракзава! И сувар себеб яз къуй чаз анжах хъсанвилер хьурай!

Рахунрин арада сегьнедал гала-концертдин иштиракчийри маниярни кьуьлер тамамарзавай. Лезгийрин машгьур манидарар тир Фаризат  Зейналовадин,  Жамиля  Заловадин,  Наиля  Шихмурадовадин, Бакудин “Сувар” тIвар алай вокалдин ансамблдин­ солистка Жавагьир  Абдуловадин, Бакудин госфилармониядин артист Ришад  Ибра­­гьимован, Камерундай тир дагъустанви­ ма­­нидар Пьер  Айджодин, Дербентдин хореографиядин “Гуьнеш”, “Дербент”, “Кавказ” ансамблрин иштиракчийрин маниярни кьуьлер халкьди гурлу капар ягъуналди кьабулна­.

Хъсан адет хьанвайвал, И.Яралиева литературадин “шарвилистика” тематикадин яратмишунрин агалкьунрай шаирар тир Абдуселим  Исмаиловаз,  Эйваз  Гуьлалиеваз,  Па­кизат  ФАтуллаевадиз, журналистар тир  Абдулафис  Исмаиловаз,  Наи­ра  Рамазановадиз,  Нарима  Жамаловадиз, спортдин агалкьунрай РФ-дин лайихлу тренер Тельман  Къурбановаз “Шарвилидин” гьуьрметдин грамотаярни пулдин премияр гана.

Суварин мярекатар нянин сятдин кIуьдаз КIелез хиве цава гужлу фейерверкралди ва шад, берекатлу къунагълухъвилералди яргъалди давам хьана.

Дашдемир Шерифалиев,

Дагъви Шериф