Вилерин азарри эхиримжи вахтара, чIехибур хьиз, жегьиларни, гьатта аяларни кIеве твазвайди сир туш. Вилерин ярувал чна галатунихъ, ахвар тахьунихъ, яргъалди компьютердихъ кIва­лахунихъ ва телевизордиз килигунихъ галаз алакъалу ийизва. Гьакъикъи себебар гьихьтинбур ятIа, чна духтур- оф­тальмолог, РОБ-дин (Республикадин офтальмологиядин азархана) сетчаткадин патологиядин отделенидин заведующий, медицинадин илимрин кандидат  Тагьирова  Гизела  Къазанфаровнадивай  хабар кьазва.

— Вилерин ярувал жуьреба-жуьре себебрихъ — нервийрин ва фи­зический жигьетдай гуж ацалтунихъ, стресс­рихъ, компьютердихъ яргъалди кIва­­лаху­нихъ, ах­вар­ тахьунихъ галаз ала­къалу я. Ахвар хьайила, ял ягъайла, бя­зи вахтара и гьал алатда. Ам­ма и ли­шан чеб вирусри ва я бактерийри арадал гъизвай конъюктивитрихъ, вилин кьебекьриз ва вилин дамарриз мекьи хьунихъ (воспаление), вилиз къум, руг (инородное те­ло) фи­нихъ (ва икI маса себебрихъ) галаз алакъалу хьунни мум­кин я. Эгер вилерик, ярувал хьиз, квавални кватIа, — аллергия­дихъ. Къати гар, пIапI­русдин къалин гум акьурлани, вилер яру жеда.

—    Ихьтин вахтара гзафбуру, духтуррал алукь тавуна, вилериз вегьедай стIалрикай менфят къачузва. Абурулай кьулухъ ярувал, вилерилай гуж (напряжение ) алатзава…

— Дугъриданни, алай вахтунда вилериз вегьедай стIалар гзаф ава. Амма абур духтурди меслят тавунмаз ишлемишун къада­гъа я. Абуру ярувал алудун мумкин я, амма чIуру са азардин ли­шан яз хьайитIа, азар дериндиз фида.

—    “Синдром сухого глаза” вуч лагьай гаф я? Адакди вилер яру хьун мумкин яни?

— Мисал яз, компьютердихъ кIвалахдайла, гьакIни кIелдайла, телевизордиз килигдайла, инсандин вилери амай вахтарилай тIимил сеферра лупI-лупI ийизва. Нетижада вилерин накъвадин плёнка кьуразва ва адак кьеж кумукьзавач.

И синдром арадал гъизвай гьаларик пIапIрусдин къалин гум, кIвалин гьава кьурайди хьунни (хъуьтIуьз кондиционер, чимивал гудай тадаракар ишлемишуналди) акатзава. Инсандин яшлувилихъ галаз алакъалу яз, бязи дарманрини ихьтин гьал арадал гъун мумкин я. Ихьтин вахтунда вилик къум кваз гьиссда, кузвай­, тIазвай хьиз жеда. Ихьтин гьалара вилериз тIебии тушир накъвадин дарманар (препараты искусственной слезы) яргъалди ва я гьамиша вегьин лазим къведа.

—    Гзаф инсанрик къалабулух кутазвай тIал вилерай нагъв атун я.  Ам сагъариз жедани?

— Вилерай нагъв атун жуьреба-жуьре себебрихъ — инсандин анатомиядихъ галаз (хам буш, накъвадин дамар (канал) гуьтIуь хьун, жукIумрин атрофия ва мсб) алакъалу я. Гьайиф хьи, ихьтин­ дуьшуьшра, инсан иллаки яшлу хьайила, куьмек гуз жезвач. Бязи вахтара операция ийизва, амма ихьтин къайдадини гьамиша хъсан нетижа гузвач.

Вилерихъ галаз са акьван алакъалу тушир азаррикдини (мисал яз, насморк, хронический зуьквем, синусит, аденоиды ва мсб.) нагъв атун мумкин я. ГьикI хьи, вилерни нер чеб чпихъ галаз (носослезный каналдалди) сих алакъада ава. Гьавиляй нерин азарар сагъарун герек я.

Чна винидихъни къейднавайвал, “синдром сухого глаза” авайлани, вилерай нагъв атун мумкин я. Ихьтин вахтунда тIебии тушир накъвадин дарманри куьмекда.

Мадни са кар къейд ийиз кIанзава: гзафбуру вилер чIурукIа михьзава. Накъвар, нер михьдай яйлух ишлемишуналди, вилерин пипIехъди (нер авай патахъди) михьна кIанда. ТахьайтIа, вилерин кьебекь алчуд хьун мумкин я.

—    Компьютердихъ яргъалди ацукьун лазим къвезвай ксариз куьне гьихьтин меслятар къалурда? Вилер гьикI хуьда?

— Сифте нубатда, жуван кIвалахдин режим дуьз туькIуьрна, гьар са сятдилай гьатта 10 декьикьада хьайитIани, вилерив ял ягъиз туна, четин тушир упражненияр кьилиз акъудна кIанда. Абурук акатзава: вилерал  капашар эцигна, сад-кьве декьикьада абур кIевун, пенжердай килигун, къекъуьн…

Вилерилай ярувал алатун  патал абурал кьебекьрал, ара-ара­ къайи цяй кьежирна, салфетка эцигун хъсан я. Ксудалди ви­лик менфят къачудай мадни хъсан са къайда ава: кьве къапуна сада къайи, муькуьда са тIимил кузвай хьтин яд цада. Сифтедай памбагдин кIусар са тIимил кузвай хьтин це кьежирна, шуткьунна, са декьикьада вилерал эцигда. Ахпа гьа и жуьреда абур къайи це кьежирна, шуткьунна, са декьикьада вилерал эцигда. Гьа икI са шумудра тикрарда, кузвай целди акьалтIарда.

Эхирдайни заз газет кIелзавайбуруз вилер — инсан патал важиблу орган — фикир тагана тамир лугьуз кIанзава. И ва я маса лишанар авайла, духтурдин патав фин яргъал вегьемир!

Регина Семедова