Саки са миллион гектарда
Уьлкведин хуьруьн майишатдин министерстводин пресс-къуллугъди хабар гузвайвал, алай вахтунда Россияда са миллион гектардин майданра гатфарин тумар цанва. Алатай йисав гекъигайла, цIи и кIвалах кьве сеферда артух йигинвал аваз кьиле фенва.
И карда виридалайни гзаф активвал уьлкведин кьиблепатан регионри ва Кеферпатан Кавказди къалурнава. ГьакIни гатфарин тумар цунив Россиядин центральный пайни эгечIнава. Мукьвара и регионрин жергейра Поволжьени гьат хъийида.
Къейдзавайвал, алай йисан 29-мартдалди уьлкведин 33 субъект гатфарин чуьлдин кIвалахрив эгечIнава.
Хуьруьн майишатдин федеральный министерстводин руководителдин гафаралди, алай вахтунда вилик эцигнавай кьилин макьсад тумар цунин кIвалах вахтунда ва манийвилер авачиз кьиле тухун я. Аграрийриз чкайрал бес кьадар такьатар авани-авачни гуьзчивилик кутун ва и кардал машгъул ксариз лазим тир куьмекар гун регионриз меслят къалурнава.
ЦIийи азар акатна
Гьуьлуьн къушарик “пластикоз” тIвар алай цIийи азар акатнава. И уьзуьр арадал атунин себеб Дуьньядин (Мировой) океан куьлуь пластикралди чиркин хьун я. ЦIийи азар ахтармишунин кIвалах Лорд-Хау островдал алай алимри кьиле тухванва.
Абуруз гьуьлуьн къерехра уьмуьр тухузвай къушарин хуквара гзаф кьадар пластикар аваз жагъана. И затIари хукварин цлар “есирда” кьуникди къушарин беденрик абуру незвай затIарикай хийирлу шейэр кужум жезвач.
Идалайни алава яз, гзаф къушарин ем цIурурдай органра пластикдин еке кIусар ава, абуру хуквада гзаф, гьатта вири чка кьазва. Пластик вич цIуруриз жезвач, нетижада гьуьлуьн буревестникрин ва чайкайрин хуквара кьацIар (хирер) пайда жезва.
Гьуьлуьн къушарин “пластикоз” тIвар алай цIийи азардин ахтармишунриз талукь макъала “Journal of Hazardous Materials” изданида чапнава. Идакай “Runews24.ru” ИА-ди хабар гузва.
Гзаф кьадар маса ганва
Мартдин эхиримжи гьафтеда уьлкведа гзаф кьадар автомобилар маса ганва, гьатта и рекъем рекорддив агакьна. Идакай “АВТОСТАТ” агентстводин сайтда хабар гузва.
ИкI, алай йисан 27-мартдилай 2-апрелдал кьван (йисан 13-лагьай гьафтеда) Россияда 23 817 автомобиль маса ганва. Им эхиримжи йисан къене, автомобилар маса гунин кьадардал гьалтайла, рекорддин делил я. РикIел хкин, идалай виниз тир кьадардин автомобилар 2022-йисан 7-9 лагьай гьафтейра маса ганай. А чIавуз абурун кьадар 30 агъзурдав агакьнавай. Амма алатай йисан 10-гьафтедилай башламишна, маса гузвай автомобилрин кьадар тIимил хьана. А вахтундилай инихъ и хиле виридалайни еке нетижа алай йисан 9-гьафтеда арадал хтана — 21 902 автомобиль маса гана.
Винидихъ къейднавай эхиримжи гьафтедин (27-мартдилай 2-апрелдал кьван) нетижайрикай рахайтIа, абурукай (яни 23 817 автомобилдикай) 80 процент (маса ганвайбур) гъвечIи машинар я — яни 18 906 автомобиль. Пар чIугвадай машинар — 2 736, “LCV”-дин автомобилар (яни тIимил тоннрин пар чIугвадай машинар) — 1 889 ва 286 автобус маса ганва.
Гзаф тIуьрла, пис таъсирзава
“ИноСМИ”-дин макъалада къейдзавайвал, санлай къачурла, банан менфятлу емиш я. Амма кьадардилай артух нез хьайитIа, абуру бедендиз пис таъсир авун мумкин я.
Ана кхьизвайвал, иллаки витаминар ва минералар квай бананрин хапIадикай бедендиз хийир ава. Амма къацу бананар абурун крахмал дурумлу тирвиляй генани менфятлу я. Ихьтин бананри ратара хъсан микрофлора хуьз куьмекда, гьакIни абуруз профилактикадин таъсирни ийида. Идалайни алава яз, абуру ивида шекердин кьадарни къайдадик кваз хуьда. Чеб яхунариз кIанзавай ксарини бананрикай менфят къачузва.
Гьа са вахтунда рикIелай алудна виже къведач: бананрик гзаф углеводар, иллаки фруктозаяр ква. Гьавиляй шекердин диабет авай ксариз ва я тахьайтIа пи акьалтуникди начагъбуруз абур тIуьн меслят къалурзавач.
Макъалада генани къейдзавайвал, бананар кьадардилай артух тIуьни ивидин кикIайвал (вязкость) гзаф хьунал гъида. Гьавиляй дамаррин уьзуьрар авай ва тромб хьунин къурхулувилик квай инсанризни и емишар тIуьн меслят къалурзавач.
Амма йикъа шумуд банан недатIа, инсанди уьмуьр тухузвай тегьердилай (образ жизни) аслу я. Йикъа пара еке тушир 2-3 банан тIуьн меслят къалурзава.
70 процент — чкадинбур я
РФ-дин здравоохраненидин министр М.Мурашкоди “Бизнес России” журналдиз гайи интервьюда къейднавайвал, алай вахтунда уьлкведа маса гузвай дарманрикай 70 процент чкадинбур я. Абурун кьадар генани артухарда.
Адан гафаралди, къецепатан уьлквейрай гъизвай дарманар чкадинбуралди эвез авунин кIвалах кьиле тухуз им сад лагьай йис туш. Гьа са вахтунда дарманар акъудунал машгъул тир къецепатан гзаф карханайри Россияда чпин кIвалах давамардайди хиве кьазва.
Мурашкоди генани къейдзавайвал, къецепатан уьлквейрай гъизвай дарманар чкадинбуралди эвез авун тIебии кар я, гьикI лагьайтIа, и кар патал уьлкведихъ герек тир вири такьатар ава.
Гьазурайди — Муса Агьмедов
