2020-йисуз Москвада акъатай “Етим Эмин (1840-1880)” ктабди чи эдебиятдин алемда лайихлу чка кьада. Адакай гьам лезги, гьам урус чIаларал Дагъустандин ва федеральный дережадин СМИ-ра вижевай рецензияр акъатнава. Заз чидайвал, эхиримжи йисара и жуьреда “ван авур” кьвед лагьай ктаб чи эдебиятда бажагьат малум я.
Чи гъилиз ихьтин монография атун эдебият патал хъсан вакъиа хьанва. Ктабдин къиметлувал фикирда кьуналди, ам “Лезги газетдин” редакцияди Дагъустандин халкьдин шаир Р.Гьамзатован тIварцIихъ галай госпремия гун патал къалурнава.
РД-дин Кьилин патав кардик квай илимдин, техникадин, эдебиятдин, публицистикадин, искусстводин ва архитектурадин хилерай госпремияр тайинарзавай комиссияди цIи премия къачуз кIанзавай са жерге авторрин яратмишунар веревирд авун патал январдиз малумарайдакай “Лезги газетдин” алай йисан 5-нумрада хабар ганвай. Санлай къачурла, кьилди эдебиятдин хиляй премия гун патал къалурнавай сиягьдик Дагъустандин 11 автордин яратмишунар ква.
“Етим Эмин (1840-1880)” ктабдин автор кIелчийрин арада машгьур Мансур Куьреви (Низами Абдулгьамидов) я. Ктабдин кьетIенвални надирвал адакай ибарат я хьи, авторди багьа шаирдин биография ва яратмишунар, тарихдинни эдебиятдин рекьяй документрал бинелу хьана, цIийи делилар жагъурна, икьван чIавалди шаирдикай кхьенвай кIвалахарни сафунай яна, ахтармишнава, цIийи ва хсуси гаф лагьанва. Ишлемишнавай литературада 53 чешме къалуруни автор илимдин кIвалахдив мукьуфдивди, тади квачиз, пешекарвилелди эгечIнавайдан гьакъиндай шагьидвалзава.
Шаир яшамиш хьайи йисарни чаз икьван чIавалди малум тушир рекъемралди дегишарнава. Зи фикирдалди, Е.Эмин дидедиз хьайи ва кьейи йисарин гьакъиндай ктабда ганвай делилар инкариз жедай мумкинвал авачирвиляй гележегда чна а рекъемар вири дуьшуьшра гьисаба кьун, ктабрани гьакI къалурун, юбилеярни гьа йисариз килигна къейд авун герек я. Дуьздал акъатнавай гьакъикъатдикай чуьнуьх жедай са себебни авач.
РАН-дин востоковеденидин институтдин гуьзчивилик кваз акъатнавай и ктабдиз ам кIелай хейлин ксари еке къимет гузва. Неинки эдебиятдал, гьакI тарихдал, медениятдал рикI алайбур патал ктабда итижлу делилар ава. Течизвай гзаф затIар, тIварар и ктабди малумарда. Ктабдин илимдин редактор, профессор Гьажи Гашарова вичин “Эминакай цIийи гаф” макъалада кхьенвайвал, ктаб вузрин, колледжрин преподавателриз, мектебрин муаллимриз, гьакIни эдебиятдин къадир авай вирибуруз талукь я. Къейднавайвал, цIийи ахтармишуни эминоведенида амай нукьсанар арадай акъудда ва лезги алимар тир Гь.Гьажибегован, М.Гьажиеван, А.Агъаеван, Ф.Вагьабовадин ва масабурун кIвалахра гьатнавай хъсан адетар давамарда.
Жемиятдин веревирдерин материалар, монографиядикай кхьенвай фикирар, къейдер госпремия гунин комиссияди алай йисан 10-апрелдалди кьабулзава. Вичикай ихтилатнавай ктаб, гьакъикъатдани, государстводин премия гуниз лайихлу я. Чна адаз талукь комиссияди хъсан къимет гуник умуд кутазва.
Куругъли Ферзалиев
