28-мартдиз Дагъустан Республикадин Кьил Сергей Меликова кьетIен хаталу гьалар арадай акъудунин, абурун вилик пад кьунин ва регионда цIаяр кьуникай хуьн таъминарунин рекьяй Комиссиядин гегьенш заседание кьиле тухвана. Месэлаяр агьалийрин хатасузвал ва абур жуьреба-жуьре чIуру гьаларикай хуьнихъ галаз алакъалубур тир. Комиссиядин членри гатфаринни гатун варцара вацIара гзаф ятар хьуниз ва яд акьалтуниз талукь месэлани веревирдна.
Дагъустандин мулкунилай 4 агъзурдалай виниз чIехи ва гъвечIи вацIар, кIамар авахьзава. Гатфарин, гатун варцара дагълара живер цIрайла, вацIара ятарни артух жеда, яд акьалтунин хаталувални арадал атун мумкин я. Пешекаррин делилралди, гидротехникадин имаратар авай гьал писди хьунихъ галаз алакъалу язни яд акьалтун мумкин я. Региондин Кьили къейдна хьи, алатай йисуз виликамаз чараяр акурвиляй, хаталу дуьшуьшар арадал атанач. Гьа са вахтунда, рикIел хкайвал, яд акьалтунин дуьшуьшар хьунни мумкин я.
Алатай йисуз Росводресурсрин хиляй цин майишатдин ва яд акьалтуникай хуьнин кIвалахриз 136 миллион манат пул чара авунвай. Кьиле тухвай кIвалахар себеб яз, 2022-йисуз региондин экономикадин объектриз ва хуьрериз вацIаривай зиянар гуз хьанач.
“Аквазвайвал, арадал къвезвай гьалар чавай идара ийиз жезва. Амма фикирда кьун лазим я: тIебиатдихъ галаз гьуьжетиз жедач. Марфарни къун тавуна амукьдач. РикIел аламатIа, шаз ЦIунти, ЦIумада районра, Кьиблепатан Дагъустанда селлер арадал атанай. Чун вири патарихъай гьазур хьун лазим я”, — лагьана Сергей Меликова.
Малум тирвал, цIаяр кьун гзафни-гзаф инсандин гьерекатрихъ галаз алакъалу я.
“ЦIаяр кьунин месэла чна са вахтундани фикирдай акъудна виже къведач. Алатай йисарин дуьшуьшрай аквазвайвал, бязи чкайра кьасухдай цIай кутазва, бязи инсанри, мукъаятвал техвена, чеб авай чкайра цIаяр хъийизва. Нетижада тIебиатдиз зиян гузва”, — лагьана С.Меликова.
Дагъустанда 530 агъзур гектардив агакьна чилер тамун фондуниз талукь я. Идакай 364 агъзур гектар тамари кьунва. 2023-йисан сифте кьилелай республикада кьве сеферда тамари цIай кьуна. 3,3 гектар тамуз зиян хьана.
РД-дин тамарин майишатдин рекьяй комитетдин председатель Вагьаб Абдулгьамидован гафаралди, февралдиз Дагъустандин лесничествояр цIаяр кьуникай хуьниз гьазур хьанвай гьал ахтармишна. Вири 22 идарадани цIаяр хкадаруниз талукь тактикадин ва техникадин рекьяй ученияр тухвана. Къуллугъчияр хатасузвилин къайдайрин гъавурда туна. Республикада тамари кьазвай цIаяр хкадарун тешкилдай оперативный штаб ава. Гьа са вахтунда “ЦIай акъвазара” информкампанияни тухудайвал я.
— Хаталувал арадал гъизвай татугай месэла тамара, чуьллера кьурай векьер амукьун я, — лагьана В.Абдулгьамидова. — Вишекай 99 дуьшуьшда тамарик цIай патарив гвай чкайри кьазвай цIаярикай акатзава. ИкI тахьун патал МВД-дин, МЧС-дин ва муниципалитетрин векилрихъ галаз саналди тир рейдер тешкилун хъсан я. ЦIай кьадай чкаяр виликамаз тайинардайвал.
Мукьвара хьанвай дуьшуьшни Леваша районда мартдин юкьвара арадал атана. Са шумуд юкъуз махсус къуллугъдин къуватар таму кьунвай цIай хкадариз алахъна. ЦIай хкадарзавайбуруз чкадин агьалийрини куьмек гана.
Махсус къуллугъдин векилриз ихьтин куьмек гайи Леваша ва Гуниб районрин агьалияр Сергей Меликова шабагьралди къейд авун теклифна.
“Инсанри къанажагълувал къалурна. Абуру авур хъсан кар къейдна кIанда. Ша чна абуруз сагърай лугьун. Абуру чпин гражданвилин ерияр къалурна”, — лагьана республикадин Кьили…
Мярекатдал гатун варцара аялрин сагъламвилиз талукь месэладизни килигна. С.Меликова кIватI хьанвайбурун фикир ял ядай вахтунда аялрин хатасузвал таъминарунал желбна. Ада республикадин аялри ял ядай лагерар ахтармишун тапшурмишна. Абур цIаяр кьуникай, террориствилин гьерекатрикай хуьнин ва санитариядинни эпидемиологиядин къайдайриз жаваб гузвайбур яни, тушни чирун лазим тирди къейдна.
Сергей Меликова Каспий гьуьлуьн къерехда авай лагерар ахтармишунин метлеблувал къейдна. “Чаз аялри ял ядай, чуьхуьнагардай чкаяр гьина аватIа чир хьун лазим я. Са дуьшуьшдани абур хаталувилик кутун лазим туш”, — лагьана региондин Кьили.
“Дагълух районрин аялризни гьуьлуьн къерехда ял ядай, чуьхуьнагардай мумкинвал гана кIанда”, — алава хъувуна Сергей Меликова. Ада и рекьяй муниципалитетрин кьилерал аялри ял ягъунин месэла кьетIен гуьзчивилик кутун тапшурмишна. РД-дин образованидин ва илимдин, Роспотребнадзордин меслятвални аваз.
Заседанидикай гегьеншдиз РД-дин Кьилин сайтдай кIелиз жеда.
Хийир Эмиров
