Алатай гьафтеда Росгвардиядин Да­гъус­танда авай Управленидин начальникдин заместитель, лицензийринни ихтиярар гунин кIвалах­дин центрадин (ЦЛРР) начальник, полициядин полковник  Навруз  Гьуьсейнов  республикадин СМИ-рин векилрихъ галаз гуьруьшмиш хьана. Махачкъалада, сетдинди тир “Мир­мол” изданидин редакциядин конференц-залда, кьиле фейи и гуьруьш  уьл­кведа яракь къачудай ихтиярриз талукь законодательствода дегишвилер гьатуниз талукьарнавайди тиртIани, Нав­­руз Олегович ЦЛРР-дин кьилин везифайрикай, алатай йисан нетижайрикай, республикадин агьалийри яракь къачунин ва хуьнин кардал гуьзчивал артуха­рун патал кьабулзавай серенжемрикай, къурулушдин бязи маса месэлайрикайни рахана. Адет хьанвайвал, журналистрин са жерге суалризни жавабар гана.

Малум тирвал, “Яракьдин гьакъиндай” ва Россиядин Федерациядин кьилдин законодательный актар “Федеральный закондик дегишвилер кухтунин гьа­къиндай” Федеральный закон (№638-ФЗ) 2022-йисан 29-декабрдиз кьабулна. Адал асаслу яз гуьлле алай яракьдиз талукь яз агьалийрин кьилдин категорияр патал  алай йисан 30-мартдилай ам къачудай ва хуьдай къайдаяр дегиш жеда, яни 30-мартдилай и дегишвилер къуватда гьатда…

ИкI, эгер икьван чIавалди яракь 18 йис тамам хьанвай жегьил­ривай къачуз жез­вай­тIа, цIийи дегишвилер къуватда гьатайла, законди ам анжах 21 йис тамам хьайидалай кьулухъ къачудай ихти­яр гузва. Нав­руз Гьуьсейнова гъавурда ­турвал, агьа­лийрин бязи категорийривай ам фад, 18 йис тамам хьайила, къачуз же­да. Абурук акатзава: военный рекьяй ва я государстводин военизированный организацийра къуллугъзавай, гьакIни тIварар (юстицияда махсус тIва­рар ва я классдин чинер) авай, чеб Россиядин Фе­дерациядин чкадин, яни ­би­недилай ина яшамиш жезвай халкьарик акатзавай ва уьмуьрда адет хьанвай сеняткарвилерай пешеяр (гъуьрчехъанар) ва я кьетIен жуьредин уставдин бинедаллаз кIвалахар кьилиз акъудзавай ксар, яракьдихъ галаз­ алакъалу (стрелковый) спортдин жуьрейрал машгъул жезвай спорт­сменар.

Идалайни гъейри, офицерди агьалийрин мадни гьихьтин къатариз яракь къачудай ихтияр авачтIа, гъавурда туна. ИкI, суд-ду­вандик акатнавайбурукай (имеющие снятую или погашенную судимость) яракь къачудай ихтияр авачирбурук акатзава:

агъур ва лап агъур тахсиркар­вилер авурбур, гьакIни яракь, женгинин суьрсет, хъиткьинардай шейэр, махсусдаказ гьазурнавай техникадин та­кьа­тар, наркотикар, психикадиз таъсирдай, зегьерлу, радиоактивный затIар, дарманар ва химиядин маса препаратар ишлемишуналди (абурукай менфят къачуналди), къастуналди (умышленно) юкь­ван жуьредин тахсиркарвилер кьилиз акъудайбур;

• яракьдин законсуз оборотдихъ­ ­галаз алакъалу яз къастуналди тир тах­сиркарвилер кьилиз акъудайбур;
• терроризмдихъ, экстремизм­дихъ, гьакIни и рекьер пропаганда авунихъ, абурун тереф хуьнихъ ва гьахълу авунихъ галаз алакъалу тахсиркарвилерай суд-дувандик акатайбур;
• гуж гъалиб авуналди, къас­ту­­­­нал­­ди яш тамам тахьанвай аялдиз талукь тахсиркарвал авурбур.

Навруз Олеговича къейд авурвал, административный къайдаяр чIуруниз талукь тахсиркарвилер авур бязи ксариз­ни яракь гун ва хуьн вахтуналди отказда­. Ахьтинбурук акатзава: наркотикар ва я психикадиз таъсирдай шейэр ишлемишунай административный жавабдарвилиз чIугунвай ксар, пиян яз, рулдихъ ацукьай ва я пиян тир касдал машин гьалай водителар. Жавабдарвилиз чIугунвай тайин вахт ва адалай гуьгъуьниз мад тамам са йис алат тавунмаз, абуруз яракь къачудай ва хуьдай ихтияр авач.

Гуьруьшдал алай вахтунда Украинада кьиле физвай военный махсус серенжемда иштиракзавай ксарихъ, закондал амал авуналди, кIвале аваз хьайи яракьдиз талукь суални гана. Къейд авурвал, женгиниз — махсус серенжемдиз жуван яракь гваз фидай ихтияр авач. ИкI, Россиядин Федерациядин гражданин (моби­лизациядин бинедаллаз ва я гуьгьуьл­лудаказ) тIвар кьунвай серенжемда иштиракиз фидалди вилик ада вичихъ авай яракь федеральный исполнительный властдин яракьдин оборотдин хиляй тамам ихтиярар ганвай органдиз (ва я территориальный органдиз, я та­хьай­тIа, къенепатан органриз) вахкун лазим я. ТIвар кьунвай органар гражданинди­вай яракь ва патрумар кьабулуниз ва хкведалди пулсуздаказ абур хуьниз мажбур я. Военный къуллугъ (ва я контракт) акьал­тIа­райла, винидихъ къалурнавай гражданинрив, эгер яракь ва патру­мар вахкуниз манийвалзавай себебар авачиз ва федеральный цIийи закондихъ галаз кьаз хьайи­тIа, абур вахкун лазим я.

Эхирдайни Навруз Гьуьсейнов яракь къачунин ва хуьнин ихтияр гузвай документар цIийи кьилелай вахтунда туь­кIуьруниз (перерегистрация), абурун вахтар  чIу­рай­ла, кьабулдай серенжемриз, кIвале яракь хуьнин шартIариз (яракь  ва патрумар хуьн патал кьилди сейф хьун, адан куьлегар анжах яракь хуьдай­ ихтияр ганвай касдив хьун ва икI мад) талукь месэлайрикайни рахана.

Рагнеда Рамалданова