Халкьдин камал
Халкьдин яратмишунрин алемда дерин манадин, амма лап куьруь эсеррик акатзавай мисалар веревирд авунин рубрика давамаруналди, и сеферда заз инсанри жуьреба-жуьре дуьшуьшра ишлемишдай са шумуд мисалдикай, абурун метлебдикай жуван фикирар кхьиз кIанзава. Мисалар Дагъустандин халкьдин писатель, алим Гьаким Къурбана чапнавай “Лезги халкьдин мисалар” кIватIалдай къачунва.
- Явашдиз рахух — цларик япар ква. Насигьат квай и мисалдай аквазвайвал, ам гьихьтин дуьшуьшра ишлемишдатIа лугьун четин туш. И келимаяр мукъаятсузвилелди гзаф кIеви ванцелди рахазвайдаз лугьуда. “Цларик япар ква” — им къаб алаз лагьанвай келима я. Яни са ни ятIани цлан а патахъай яб гун (са низ ятIани ван атун) мумкин тирди рикIел хкида.
- Хатур жуван жибиндай ая. Имни насигьатдин мисал я. Винидихъ галай мисалдилай тафаватлу яз, ина къаб алай жуьредин келимаяр авач. Эгер са низ ятIани хъсанвал, са гьихьтин ятIани куьмек ийиз кIанзаватIа, жувахъ авай мумкинвилерикай менфят къачун герек тирди рикIел хкизва. Месела, жуванди тушир, умумиди тир затI чарадаз вичин патай пишкешуналди (ва я маса куьмек гуналди) “жумартвал” къалуриз кIандай мутIлакьриз талукь мисал я.
- Хамуниз ваъ, якIуз килиг. И мисалдиз са шумуд жуьреда баянар гуз жеда. Месела, инсандин акунриз ваъ, къилихриз килигна къимет це. Винел патан акунар гзаф дуьшуьшра тапанбур жеда: винелай хъсанди хьиз акур инсан нагьакьанди ва я атIугъайди хьиз акурди хъсанди, милайимди хьун мумкин я. Мисал недай суьрсетризни талукь я лугьуз жеда. Месела, хали винелай цIалцIамди, хъсан дигмиш хьанвайди хьиз акуртIани, адан къен вилив техвейди хьун мумкин я.
- Эхирдай жув шехьдалди сифтедай аял шехьун хъсан я. Инсандин къилихриз, жавабдарвилиз, тербиядиз талукь, насигьат квай мисал я. Писни хъсан чин тийизвай аялди ийизвай чIуру кардин вилик пад кьун герек тирди лугьузва. Гьатта аял бейкеф хьайитIани, шехьайтIани, эгер адан амал хаталуди, зиян хкатун мумкин тирди ятIа, ихтияр гана кIандач. И мисал аялар кстахдаказ вердишарзавай, герек авачир крар къадагъа тийидай, амма гуьгъуьнлай чеб пашман хъжедай инсанриз лугьуда.
Куругъли Къалажухви
