“Йисан месэла” — конкурсдиз

2022-йисуз образованидин, илимдин, техникадин ва инновацийрин рекьяй Да­гъустан Республикадин Кьилин грант патал тухвай конкурсда СтIал Сулейманан райондин образованидин управленидин патав гвай информациядинни методикадин центрадин (ИМЦ) директордин заместитель Усманова Каминат Мегьамедовнади кхьей “Три Т для развития интеллектуального потенциала школьников” проект гъалиб хьана. Сергей Ме­ликова конкурсда гъалиб хьун  Каминат  Усмановадиз  мубаракна, проектдин важиблувал къейдна ва тежрибалу педагогдихъ кIвалахда мадни еке агалкьунар хьун алхишна.

Къейд авун лазим я хьи, К.Усманова образованидин хиле Президентдин грантдиз 4 сеферда лайихлу хьанвай Дагъустанда тек са педагог я.

Тежрибалу муаллим Каминат Мегьамедовнадин уьмуьрдин ва зегьметдин рекьихъ, гьакIни конкурсда гъалиб хьайи проектдихъ га­лаз мукьувай таниш хьайила, зи рикIел Уру­сатдин зурба писатель Лев Толстоян гафар хтана: “Эгер муаллим анжах вичин пешедал ашукь ятIа, ам хъсан му­аллим я. Эгер му­аллимдиз ученикдихъ, дидедизни бубадиз хьиз, ан­жах кIа­нивал аватIа, ам вири ктабар кIел­на, амма я ученикдихъ, я кIва­лах­дихъ ашкъивал авачир маса муаллимди­лай хъсанди жеда. Эгер муаллимдиз вичин пешени, аяларни сад хьиз кIан хьайи­­тIа­,­ ам акьалтIай хъсан муаллим я”. И цIа­ра­­ри К.Усмановадин лайихлувилерни ачухарзава. Гьавиляй чавай Каминат Мегьамедовна акьал­тIай хъсан муаллим я лугьуз жеда.

Каминат Усманова 1968-йисуз Мегьа­рамдхуьруьн райондин Гилийрин хуьре ­Мегьамед Ханмегьамедован чIехи ва гьуьрметлу хизанда дидедиз хьана. Алатай асирдин 50-60-йисара Мегьарамдхуьруьн райисполкомдин председателвиле, миллионер тир “Ленинский” совхоздин директорвиле кIва­лахай (ам динэгьлини тир) Мегьамед ва адан уьмуьрдин юлдаш, гзаф мегьрибан дишегьли Герекмаз Ханмегьа­ме­­доври 1 гадани 5 руш уьмуьрдин шегьредал акъуд­на. Низ­амлу хизанда чIехи хьайи веледрикай жуьреба-жуьре пешейрин иесияр хьана. ИкI, гада Абубакара са шумуд йисуз муаллимвиле, Мегьарамдхуьруьн райондин депутатрин собранидин председателвиле кIва­лахна. Руш Шерифат Гилийрин школадин завуч я. Амай веледрини чпин пешейрай кIва­лахзава.

Ихьтин хизанда чIехи хьайи ва тербия къачур Камината Гилийрин школа лап хъсан къиметар аваз акьалтIарна. Дагъус­тандин госуниверситетдин филологиядин факультет куьтягьай жегьил пешекарди вичин зегьметдин рехъ 1993-йисуз Ма­хачкъала шегьердин 33-нумрадин юкьван школада урус чIалан ва литературадин муаллимвиле кIвалахунилай башламишна. Гуьгъуьнлай ада муаллимвилин кIва­лах Мегьарамдхуьруьн райондин Къуюстанрин юкьван школада давамарна.

1995-йисалай 2018-йисалди Каминат Мегьамедовнади Советский хуьруьн юкьван школада урус чIаланни литературадин тарсар гана. Гьа сифте йисалай ам районда урус чIалан лап хъсан муаллимрин жергеда хьана. Каминат муаллимди школада урус чIалан ва литературадин  кабинет ачухна, тадаракламишна.

И йисара К. Усмановадихъ педагогвилин кIвалахда агалкьунар хьайиди къалурзавай са шумуд делил гъиз кIанзава. Ада “Самый классный классный” конкурсда гьам райондин, гьамни республикадин паяра 1-чкаяр кьуна.

“2007-йисан Дагъустандин лап хъсан муаллим” конкурсда Каминат муаллим районда гъалиб хьана, республикада ада 3-чка кьуна.

К.Усманова образованидин хиляй РФ-дин Президентдин грантар къачун патал 2008 ва 2013-йисара, Дагъустан Республикадин Кьилин грант къачун патал 2010-йисуз тухвай конкурсрин гъалибчи хьана.

2010-йисуз Каминат Мегьамедовнади Нальчик шегьерда кьиле фейи муаллимрин Вирироссиядин форумда делегат яз иштиракна.

2014-йисуз грантрин гъалибчийрин арада “Дагъустандин лап хъсан муаллим” лишандик кваз тухвай конкурсдани Каминат муаллим гъалиб хьана.

Педагог, тешкилатчи, кIвенкIвечи крарин чархачи Каминат Мегьамедовнадин чешнелу кIвалах, кьетIен алакьунар, бажарагъ ада кIвалахзавай Советский хуьруьн школадилай, Мегьарамдхуьруьн райондилай яргъарани раиж хьана. Амайбурулай артух экв гузвай гъедни, дагъдин кьакьан кукIушни виридаз аквада. Хъсан пешекаррихъ виринра артух игьтияжни жеда.

2019-йисуз Кьиблепатан Дагъустанда урус чIалан ва литературадин хъсан муал­лимрикай сад, республикадин ва Вирироссиядин конкурсрин гъалибчи К.Усмановадиз СтIал Сулейманан райондин кьил, фи­лологиядин илимрин кандидат Нариман Шамсудинович Абдулмуталибова ва меце­нат Марат Мегьамедович Шайдаева Цмуррин умуми образованидин иннова­ция­дин школада тербиядин рекьяй ди­ректордин заместителвилин кIвалах теклифна.

— Цмуррин хуьре авай хьтин, Шайдаеврин хизанди чпин пулунин такьатрихъ эцигай, образованидин цIийи ва кIвенкIвечи къайдаяр, программаяр кардик кутур школаяр республикада, гьакI федеральный дережадани гзаф авач, — лугьузва Каминат Мегьамедовнади. — Школада неинки республикадин­ маса районрай ва шегьеррай, гьакIни Рос­сиядин маса субъектрай атанвай педагогри кIвалахзава. Ана компьютеррикай, алай аямдин маса такьатрикай гегьеншдиз менфят къачузва. Девирдихъ галаз кам-камунаваз физ чалишмишвалзавай зани теклиф кьабулна. И кар­дал за шадвални ийизва, гьикI ла­г­ьай­тIа, им зун патал виликди фин хьана.

Цмуррин школада вичин дерин чирвилер, тешкилатчивилин алакьунар, пешедал, аялрал рикI хьун тестикьарай Каминат Мегьамедовна 2021-йисан ноябрдин вацра СтIал Сулейманан  райондин образованидин управленидин патав гвай ИМЦ-дин директордин заместителвиле тайинарна. Жавабдар и кIва­лахни ада намуслудаказ кьилиз акъудзава.

— Каминат Мегьамедовна вичиз Худади, тIебиатди педагогвилин рекьяй кьетIен пай, зурба бажарагъ ганвай инсан я, — лугьузва рай­ондин образованидин управленидин ­на­чальник Гьуьсейн Шихбабаева. — Ада кьил ку­туналди, теклиф гъуналди, райондин об­ра­­зованидин хиле, школайра, ИМЦ-да гьам рай­ондин, гьамни республикадин дережадин конкурсар, семинарар, олимпиадаяр ва маса мярекатар кьиле тухузва. Гаф авач, обра­­зо­ва­нидин месэлайрай Каминат Мегьаме­довна­ гъавурда авай, кIвалах алакьдай пе­шекар я.

Гьуьсейн Шихбабаеван гафарин гьахълувал тестикьарун патал чаз алава хъийиз кIан­зава хьи, К.Усманова “Дагъус­тан Республикадин лап хъсан муаллимрин банкдик” акатзава, ам гьакIни “Учитель и культура — вызовы 21 века” республикадин Общественный палатадин элкъвей столдин иштирак­чини я.

К.М. Усмановадин яргъал йисарин намуслу, бегьерлу зегьмет, чна винидихъ тIварар кьур шабагьрилай гъейри, РФ-дин Президентдин, Дагъустан Республикадин Кьилин, РФ-дин ва РД-дин образованидин ва илимдин министерствойрин, Ме­гьа­рамдхуьруьн ва СтIал Сулейманан рай­онрин кьилерин, обра­зованидин управленийрин гьуьрметдин грамотаяр ва чух­са­гъулдин чарар (абурун кьадар 20-далай­ гзаф я), “Россиядин Федерациядин умуми образованидин ва илимдин Гьуьрметлу работник” лишан гуналди къейднава.

— Зун са вахтундани тIварарихъни шабагьрихъ ялай кас туш, — лугьузва Каминат Мегьамедовнади. — За чирвилер ва тербия гана, уьмуьрдин шегьредал экъе­чIай, чпикай хъсан инсанар, пешекарар хьайи гадаярни рушар зун патал виридалайни чIехи пишкеш я. Ихьтин “пишкешар” захъ гзаф ава, абурал за дамахни ийизва.

“Жуван пеше, кар жагъайди хушбахт  я…  Адахъ вичин кар ва уьмуьрдин­ макь­сад ава”, — кхьенай Англиядин писатель, тарихчи Томас Карлейла. Зи фикирдалди, и келимаяр К.М. Усмановадизни хас я. ГьикI ла­гьайтIа, ам вичин кар жа­гъан­вай, датIана уьмуьрдин макьсад на­муслуви­лел­ди тамамарунихъ ялзавай кас я.

Хъсан педагог, тешкилатчи, насигьатчи хьиз, Каминат Мегьамедовна кьве веледдин мегьрибан дидени я. Дагъустандин госуниверситетдин тарихдин ва праводин факультет акьалтIарай чIехи гада Аслана Дербент шегьердин администрацияда кIвалахзава. Ам Дагъустан Республикадин Халкьдин Соб­ранидин депутатдин куьмекчини я.

ГъвечIи гада Вагифа РГУПС (Ростовский госуниверситет путей сообщения) акьалтIарна. Алай вахтунда “Ростов Главный” ракьун рекьерин дирекциядин управленида диспетчер яз кIвалахзава.

Гуьруьшдин эхирдай Каминат Усмановади лагьайвал, ам рикI алай пешедин иеси хьунилай, кьисметдилай рази я. Гьавиляй заз Каминат Мегьамедовнадикай кхьенвай ма­къа­лани Низами Генжевидин цIараралди акьалтIариз кIанзава: “Лугьун­ жуваз: къадир­ жечни кьисметдин, къужахдава вун бахтунин, гьуьрметдин”.

Хазран  Кьасумов, РФ-дин журналистрин Союздин член