Гьич са касни, гьич са затIни рикIелай фенвач

Ингье Ватандин Чlехи дяведа советрин халкьди фашистрал гъалибвал къазанмишна 73 йис алатнава. Къенин гуьзел алемда чун яшамиш хьун патал цlуд миллионралди инсанри чпин чанар гана.  А залум дяведин майданра  цlуд агъзурралди гел галачиз квахьайбурни хьана.

Чи уьлкведа гуьгьуьллудаказ гел, ­жа­­гъурдайбуру дяведин къурбандрин агъзурралди тlварар, абуру женгер тухвай чкаяр ва абур кучукнавай стхавилин сурар жагъурна,  винел акъуд хъувунва.  Абурун тlварар эбеди авунин мураддалди “Рикел хуьнин” ктаб акъудун давамарзава.

Дербентда Гъалибвилин суварик иштиракдайла, зал таниш тир кьве машгьур кас, Ким Заманович Османов ва адан уьмуьрдин юлдаш Тамара Мегьамедовна Османова, гьалтна.

Куьруь къейд. Ким  Заманович 1940-йисуз Рутула дидедиз хьана. Ина 10-класс акьалтlарна. Ленинграддин финансово-экономический институтда кlелна, инженер-экономиствилин пеше къачуна. Институтдилай гуьгъуьниз ам вичин бубади кlелай Буйнакскдин финансрин техникумдиз муаллим яз кlвалахиз ракъурна. Ахпа ада Махачкъалада, Рутула са жерге идарайра жавабдар къуллугърал кlвалахна… Алай вахтунда лайихлу пенсияда ава.

Тамара  Мегьамедовна  Ахцегь райондин Чеперин  хуьре дидедиз хьана. Ма­хачкъалада медицинадин институт  куьтягьна Ленинградда аспирантурада кIелна.  Медицинадин илимрин кандидат, акушер-гинеколог я. 20 йисуз мед­­­институтда муаллимвал авуна. Да­гъус­тандин медицинадин академиядин акушерстводинни  гинекологиядин кафедрадин ассистент, 20 йисуз Дербентда кардик квай ЮНЕСКО центрадин директор я. Алай вахтунда пенсияда аватlани, Тамара Мегьамедовнади аскеррин дидейрин комитетдиз регьбервал гузва.

Жузун-качузун авуна, сувар тебрик авурдалай гуьгъуьниз заз Ким Замановича  Ватандин Чlехи дяведа кьейи вичин буба секинарнавай чка жагъун хъувунвайдакай хабар гана.

Гьа икl, адан гафарай малум хьайивал, Ватандин Чlехи дяве башламиш жедалди вилик Буйнакскдин финансовый техникум акьалтlарай дах, Заман Эльдарович Рутул райондин финансрин отделдиз кlвалахал кьабулнай. Вичин везифайрин  яцIа гьатизни агакьнач,  Ватандал фашистрин Германияди вегьена.

Советрин халкь фашистриз рум гуз ви­ри сад хьиз къарагъна. Османов Заман Степанакерт шегьерда авай офицерар гьа­­зурдай школадиз акъатна. Анаг  акьал­тlа­рай адаз офицердин чин гана, 91-ст­рел­ковый дивизиядиз къуллугъиз ракъур­на. Адаз  дяведа такурди хьанач. Вич командир яз Заман Эльдаровича сифте взводдихъ, ахпа ротадихъ галаз санал Гъалибвал къазанмишуник еке пай кутуна. Къизгъин женгер кьиле физвай 1943-йи­сан гатфарин эхирдиз душмандин ­ самолетри  вегьей  бомбаяр  хъит­кьин ­хьунин нетижада залан хирер хьайи ам гос­пи­талдиз аватна. Духтурар гьикьван алахънатlани, адаз куьмек гуз хьанач. Ам 1943-йисан 5-июндиз рагьметдиз фена ва и кардин патахъай абурун кlва­лиз чар хтана…

Гъалибвал къазанмишна, ислягь уьмуьр башламиш хъхьана… Йисар къвез фена. Ким Замановича лугьуз­вайвал, сифте адан халу Нияз Эминов бу­ба ку­­чукнавай чка жа­­гъу­­риз алахъна, амма  жагъанач хьи, жагъа­нач. Эхирни,  Рикlел хуьнин “Мемориал” ктаб акъатайла, Ким Замановичазни Тамара Мегьамедовнадиз анай гъа­латlар кваз кхьенвай Заман Эльдарович Османован тlвар акуна.

Гьа икl, буба  кучукнавай чка жагъурунин къекъуьнар цlийи кьилелай давам хъувуна. 2015-йисалай ам кучукнавай чка жагъурун  Москвада яшамиш жезвай Ким Замановичан гада, дяведа телеф хьайи бу­­бадин тlвар эхцигнавай,  Заман Кимович эгечlзава. Ам дуьз делилар жагъуриз Московский областдин Подольск шегьерда авай РФ-дин оборонадин министерст­водин Центральный архивдиз физва.  Гьа икl, къекъуьнрин нетижада, 2017-йисан 20-сентябрдиз винидихъ тlвар кьур  архивдай гайи справкадай малум хьайивал, “Старший лейтенант Османов Зоман Ялдарович Дагъустан АССР-дин Ратул райондин­ Рутул хуьре 1915-йисуз дидедиз хьана. Ам 1943-йисан 5-июндиз 26-эвакуационный госпиталда рагьметдиз фена. Ростовский областдин Морозовск шегьерда ку­чук­нава. Делил: ЦА МО РФ, донесение №28272с-1943 года (фонд 58, опись  18001, дело580, лист 242)”.

“Мемориал” ктабда ихьтин делилар авайтlани, Ким Замановича лугьузвайвал, адан бубадин тlвар Морозовск шегьерда авай са обелискдани эбеди авунвачир.

Ахпа хейлин вахт делилра авай гъа­ла­тlар туькlуьр хъувун патал архиврай дуьз делилар жагъур хъийиз акъатна. Хей­лин идарайриз зенгер авуна, чарар кхьена. Куьрелди, эхирни вири туькl­вей-ла, Заман Кимович Волгадал алай Ростовдиз,  ахпа  Морозовск  шегьердиз  фе­на, анин ветеранрин Советдин председателдихъ ва Советдин векилрихъ галаз таниш хьана. Архиврин документрин делилрал асаслу яз Заман Эльдарович Османован тlвар шегьерда авай Ватандин Чlехи дяведин къурбандрин мемориалдин памятникдал кхьена, эбеди авунин меслятдал атана. Ветеранрин гафарай малум хьайи­вал, обелискдал тlва­рар кхьин хъувуна кlан­завай дяведин къурбандар мадни ава. Рагьметлу Заман Эльдаровичан уьмуьр­дин юлдаш Зоя  Гьажиевна  Османовади  дяведин четин йисара  кьве аял кlвачел акъулдна, абурув кlелиз туна, чпиз кlани пешейрин иесияр авуна. Зоя Гьажиевна вични чирвилер ва акунар авай регьимлу дишегьли тир. Ада хейлин йисара  Рутул райондин дишегьлийрин отделдин заведующий яз кlва­­лахна.

Заман Элдаровичан птуларни гуьгъуьна акъвазнавач. Абуру чпин бубадин ва дахдинни дидедин баркаллу кlва­лахар вирида дамахдайвал давамарзава. Икl, Амрагьова  Гуьлнара  Кимовна  Россиядин Федеральный налоговый къуллугъдин Да­гъу­с­­танда авай Дербентдин 3-нумрадин налогрин инспекциядин отделдин начальникдин заместитель я. Ширинова  Насият  Кимовна  Бель­гия­дин Брюссель ше­гьерда кардик квай Европадин Союзда Россиядин Федерациядин гьамишан векилханадин (представительство) совет­ник я. Османов  Заман  Кимович  Рос­сиядин МВД-дин полковник я. Ада Москвада МВД-дин центральный аппаратда кlвалахзава.

Османоврин 6 хтулдини 4 птулди вузра ва школайра дерин чирвилер къачузва ва багърийри рикlер шадарзава.

Къагьриман Ибрагьимов