Алай вахтунда дуьньяда кьиле физвай бязи крар (иллаки Россиядин Федерация Украинада махсус серенжем кьиле тухунив эгечIайдалай кьулухъ) акурла, рикIел халкьдин са махунин агьвалатар хквезва. Зиянар датIана къуншийриз Исадин малди гузвай, тIвар Мусадинди кьазвай. Вучиз лагьайтIа, Иса, вичин ягьсузвилел гьалтайла, хуьре виридалайни вилик квай. Ада лагьай гафар бязибуру кваз хкьазмачир. Бязибур гьасятда адахъ агъазвай, гьам гьахълу яз кьазвай… Гьалал жезвай вагьшидиз вири уюнбазвилер, фитнеярни, фигъиларни. Зиянрин гьакьар факъир Мусадивай вахчуз алахъзавай…
Квачир балайрик гьикьван акатда? Фитнейрихъни эхир жезвайди я. Исадин кали нубатдин сеферда Къудратан никIиз зиян гудайла, дуван гьасятда агакьна: калин кIвач никIе жанавурдиз къянавай ракьара гьатна. Язух гьайван акурлани, Исади ам вичинди туш, Мусадинди я лугьудай. Амма гьайванди вичин гьаят дегишнач. Ракьарай ахкъудайла, шагьидрин вилик кваз ам Исадин цуриз гьахь хъувуна…
Ягьсуз касди гьа чIавузни, Мусадиз гъутар юзуриз, кал зиянрик кутурди гьадан кал я лугьуз, вичин кьил гатадай амалардай…
Ихьтин керематар тарихра тIимил хьайиди туш. Исятдани, белки, гьар са хуьре, магьалда гьалтда.
Дуьньядин алакъайра абур мадни пара жезва. Лап цIийи мисал. Ам и мукьвара Польшадин Пшеводув поселокдиз, са фермердин гьаятдиз, ракета аватунихъ галаз алакъалу я. Индонезияда а йикъара дуьньядин 20 уьлкведин кьилер нубатдин саммитдиз (гуьруьшдиз) кIватI жезвай. Анал дуьнья энергетикадинни суьрсетрин жигьетдай хатасуз авунин месэлаяр веревирдзавай. Кьилин векил ана Америкадин президент Байден тир. Европавияр, хейлин масабурни гьадан сивиз килигзавай. Ана Россиядин делегациядини иштиракна. Вирибурун къаст, Россиядик “чапхунчивилин” тахсирар кутуна, ам вирибурувай чара авун, усаларун тир. Амма чи делегациядин кьил Сергей Лаврова вичин гафар вирибуруз ван жедайвал лагьана: Россияди лап кIеве авай хейлин уьлквейриз датIана куьмекар гайиди, гузвайди, инлай кьулухъни гуз гьазур тирди раижна. Европадин “кесибри”, Америкадихъ галаз сад хьана, неинки чал къадагъаяр илитIзава, чак тахсирарни кутазва, гьакI инай Африкадиз, масанриз куьмек яз рекье твазвай техил, миянардай шейэр рекьера, чпин портара, тарашзава. Агакьарзавач гьакъикъи кесибрив куьмекдин гъил… 8 миллиард нефес ала Чилин шардал. Абурукай 1 миллиардди каш чIугвазва. Россия тахсирлу яни?..
И форумдин гзаф делегацийри чи тереф хвена. Ампайрин къаст кьилиз фенач…
Дуьнья санлай къарсурай аламатдин маса кар чна винидихъ лагьанвай ракетадихъ галаз алакъалу я. Байдена, и ван хьайивалди, гьич лупIни тавуна, ракета Россиядинди, тахсирлудини гьам я лагьана. Вучиз лагьайтIа, Украинадин президентди, гьамиша хьиз, гилани гуя “Россияди ракетайрай НАТО-дин член Польша янава, ам, гежел вегьин тавуна, “жазаламишдай вахт агакьнава!” — малумарна, вирибуруз дяведиз эвер гана. Адан тереф гьасятда Польшадин президентди, вич са акьван инанмиш туширтIани, адан гуьгъуьналлаз вири прибалтри хвена…
Байдена и малуматар, зун гъавурда акьурвал, гьакI дуьньядин хейлин савадлу ва сабурлу политикрини къейд авурвал, фадлай вилив хуьзвай. Яни и чиркин кьуьруьк, тапаррин гъуруш туькIуьруниз режиссервал авурди гьам я. Британиядин, Германиядин, Франциядин ампайризни и кар виликамаз чизвай. Амма Украинадин квасадиз и сеферда вичин роль тамамардай тегьер чир хьанач. Алакьнач вичин чиркин ният кьилиз акъудиз. Тапарар, чIулав парчадал, лацу гъалунин цвалар хьиз, хкатна чир жезвай. Ракета нинди я, гьинай яна ва икI мадни. Львовдин полигондилай ягъай ракета НАТО-дин член Польшадин са агьалидин гьаятдиз аватна. Анал са куьгьне трактор, са гьикI ятIани атанвай 2 касни алай кьван. Дяведихъ галаз алакъалу са затIни алачир… Россиядихъ яраб вучтин къаст авайтIа, ихьтин чка ягъиз?!
Гьа и шартIарани Байденани, Дудадини, Макронани, Шольцани, масабуруни, ракета Украинадинди ятIани, тахсирлуди гуя Россия я лугьуз, чеб гьахъарзавай. НАТО-дин кьил Столтенберга анжах и ракета Россиядай ягъ тавурди, ам хатадай хьанвай кар я лагьана. ЯтIани тахсир Россиядик квайди къейдна и “акьуллудани”.
Эхь, вилив хуьзвай Зеленскийди дуьньядин пуд лагьай дяведик цIай акатун, НАТО-дин куьмекдалди Россия “жазаламишун”..
И кар алакь тавурла, Зеленскийди маса лап угъраш фасикьвилин, акьалтIай фашиствилин мусибат дуьньядиз раижна: есирда гьатнавай чи аскеррин са десте, майдандал акъудна, гуьллеламишзавай тегьер вири каналриз рекье туна…
Шад хьайибур вужар я?
Аламат я, мад гьа чпин бубайри немсерин фашистриз къуллугъай полякар, эстонвияр, латышар, литоввияр, Украинадин бандерчияр, бязи гуржияр ва масабур ихьтин инсансузвилиз, инсафсузвилиз разивилелди, гьатта шадвилелди килигна. Ивидихъ ихьтин къанихвал гьинай атанатIа? И чIавузни англичанрини французри, немсерини бельгиявийри, америкавийрини австралиявийри тахсирлуди гуя Россия я лугьузва. ООН-дин заседанидал и месэладиз килигдайлани, парабуру гьа вагьшийрин тереф хвена, гуя нацистрин, фашистрин гуьллейри чан къачур чи аскерар инсанар тушир… Украинадин ракетади “хатадай” кьейи 2 поляк гьакьван вине тир кьван. Донбассда гила 9 йисуз бомбайрик рекьизвай кьванбур инсанар туш ман?!.
Яраб инсанар икьван инсафсуз, акьулсуз вучиз хьанватIа? РагъакIидай патан, кьил-кьилелай алатунайни Россия тахсирлу я жал?
Жанабияр! Жуван кIвали цIай кьадалди, къуншидин кIвал куз, адал хъуьрез, тахсирарни гьадак кутаз хьайитIа, эхир гьихьтинди хьун мумкин ятIа, фикирдиз гъизватIа куьне?
Америка океандилай а пата ава лугьуз, дуьнья гьикьван куда куьне? А цIай квел элкъведайди чизвачни?
Адетдин америкавийри, Украина чпин 51 — штат хьанвани? Адаз гьикьван пул рекье твадайди я лугьуз, наразивалзава… Бес тушни келлегуьзар хуьн?..
Гьа тегьерда Европадин вири чIехи шегьерра, агъзурралди адетдин инсанрин-фялейрин, шоферрин, фермеррин, духтуррин, студентрин иштираквал аваз митингар, забастовкаяр, аксивилин маршар тешкилзава. Дуьнья наразивилин къуватди къарсурнава. Россия тахсирлу я лугьузвани куьне?
Гьина гьихьтин завал хьайитIани, газдин линияр хъиткьинарайлани, самолетар ягъайлани, террордин мусибатар хьайилани, гьар са дуьшуьшда, Россиядин кам тахьай чкайрани гьам тахсирлу я лугьун куь адет хьанвани?.. Исади Муса гьикьван жакьвада? Идалай куьне куь малдин иесивал авуртIа хъсан тушни?
Россияди дуьнья фашизмдин тIегъуьндикай хвена. Гила цIийи фашистрикай дуьнья хуьзва. Куьне вучзава? 78 йис идалай вилик 1945-йисуз, фашистар куьне кьиникьикай къутармишна, абур хвейиди хьиз, гила абур мадни яракь гваз Россиядал ракъурайла, тахсир ник кутазва?.. Куь яракьринни аскеррин Украинада вуч авайди я?
Мердали Жалилов,
литературадин отделдин редактор
