“Дагвино” комитетдин — 100 йис

19-ноябрдиз Дербент шегьердин шад межлисрин “Моряна”  залда Дагъустан Республикадин “Дагвино” комитетдин 100 йис тамам хьуниз талукьарнавай ци­пицIчийринни чехирчийрин форум шад гьалара кьиле фена.

Залдин гегьенш фойеда Къизлярдин коньякрин заводди, Дербентдин коньякрин комбинатди, “Дербентдин чехиррин компания”, “НПП “Виски России”, “Алвиса”, “Агролайн” ООО-ри акъудзавай продукциядин выставкайри чка кьунвай.

Выставкайриз килигзавайла, чал мярекатдиз атанвай СтIал Сулейманан райондин кьил Саид Темирханов, Хив райондин кьил Ярмет Ярметов, Дербент райондин кьил Мавсум Рагьимов, Дербент шегьердин кьил Рустамбег Пирмегьамедов, Дагъустандин селекциядин тежрибадин станциядин директордин илимдин рекьяй заместитель Рамидин Къазиагьмедов ва масабур гьалтна. Абуру карханайри тешкилнавай выставкадиз виниз тир къимет гана. Гьакъикъатдани, выставка фикир желбдайди хьанвай.

Р. Къазиагьмедовахъ галаз кьиле фейи ихтилатрай малум хьайивал, ципицIчивал вилик фин патал цIийи технологияр арадал гъизва. Абурукай гегьеншдиз менфят къачуни бегьерлувал, ширинвал тIимил хьанвай ципицIрин сортарин ери хкажуниз аквадай гьалда куьмекзава. “Филоксера азар акатнавай ци­­­пицIлухар чна кIвачел ахкьалдар хъийиз­ва. И рекье чна ишлемишзавай технологийриз дуьньяда теш­пигь авач. Чи станцияди илимдин рекьяй тухузвай кIвалахар, кьабулзавай серенжемар себеб яз, рес­публикада ципицIрин бегьерар йисалай-суз гзаф жезва. “Дагвино” комитетдин 100 йисан баркаллу юбилейдик чи пайни ква, — къейдна ада.

Мярекат гатIундалди декьикьа­яр амаз, залдин фойедиз форумда иштиракиз атанвай багьа мугьманар — Дагъустан Республикадин Кьил Сергей Меликов, Кьиблепатан Кавказдин Федеральный округда РФ-дин Президентдин патай тамам ихтиярар авай векилдин заместитель Владимир Надыкто, Федерациядин Советдин аграрийринни суьрсетдин сиясатдин ва тIебиат­дин девлетрикай менфят къачунин  рекьяй кардик квай Комитетдин член Алексей Кондратенко, РД-дин Гьукуматдин Председатель Абдулмуслим Абдулмуслимов, “Федеральная саморегулируемая организация виноградарей и виноделов России” ассоциациядин крар идара ийидай директор Алексей Плотников, РД-дин Гьукуматдин Председателдин заместитель Нариман Абдулмуталибов, РД-дин милли сиясатдин ва динрин рекьяй министр Энрик Муслимов, чилинни эменнидин алакъайрин министр Заур Эминов ва масабур гьахьна. Абур карханайрин продукциядин выставкадиз килигна, ци­пицIчи­ви-лелни чехирчивилел машгъул жезвай майишатрин векилрихъ галаз ихтилатар авуна. Ахпа абур мярекатдин асул пай кьиле физвай зал галайвал фена.

Инаг ципицIар гьасилзавай майи­шатрин, чехирарни коньякар акъудзавай карханайрин вилик жергейра аваз зегьмет чIугвазвай пешекаррив, жемиятдин тешкилатрин векилрив, жуьреба-жуьре регионрай, шегьеррайни районрай атанвай мугьманрив ацIанвай.

Мярекат гатIундалди кIватI хьан­­вайбуруз “Дагвино” комитетдин 100 йисан юбилейдин тарихдиз бахшнавай документальный фильм къалурна.

Гуьгъуьнлай мугьманрин вилик РД-дин Кьил Сергей Меликов экъечI­на. “Дагвино” комитетдин 100 йис тамам хьун мубарак авуналди, ада къейдна: “Республикадин ци­пицIчивал эхиримжи йисара дурумлудаказ хъсан нетижаяр къалурзавай, агропромышленный комплекс­дин экономикадин хилен бюджет арадал гъизвай, яшайишдин метлеб авай кар алай  кIва­тIал я.

Къе чна къейдзавай 100 йисан юбилейдин тарих 1920-йисуз Да­гъустандин инкъилабдин комитетди кьабулай къарардилай гатIунай­ди я. ТIугъвалдиз килигна, 2020-йи­суз къейд ийиз тахьай мярекат гила тухун кьисмет хьана.

“Дагвинодин” юбилейдин мярекат Дербент шегьерда тешкилун дуьшуьшдин кар туш. Дербент районда ципицIчивилин майишатри гегьенш мулкар кьунва. Дербент шегьердин чехиррин карханайрини ери авай продукция акъудунилай гъейри, ципицIрин хейлин багъларни кутунва”, — лагьана Сергей Меликова.

Адан гафарай малум хьайивал, 2022-йисуз республикадин ципицI­чийри 268 агъзур тонн бегьер кIватI­на. Им, шазан нетижайрив гекъигайла, 30 агъзур тонндин гзаф я. Эхиримжи 30 йисан девирда ихьтин нетижаяр хьайиди туш.

ЦипицIчивилин хиле ихьтин агалкьунар хьуник Урусатдин хуьруьн майишатдин министерстводин, “РФ-дин ципицIчийринни чехирчийрин вичи-вич къайдада твазвай (саморегулируемая) федеральный тешкилат” ассоциациядин пайни ква.

Сергей Меликова вичин рахунра эхиримжи кьве йисуз ципицI­чи­вал вилик тухун патал бегьерлудаказ зегьмет чIугунвай Абдулмуслим Абдулмуслимован кIвалахдин нетижайризни къимет тагана жедач лагьана.

Сергей Меликова республикадин хуьруьн майишат вилик тухуник чIехи пай кутунай ва гьакъисагъ зегьметдай “Виски России” карханадин генеральный директор Алибег Иразихановав “Дагъустан Республикадин вилик лайихлувилерай” орден, “Виноградарь” ООО-дин директор Яхья Гьажиевав “Гьа­къисагъ зегьметдай” медаль, Нариман Алиеван тIварунихъ галай акционерный обществодин генеральный директор Махач Атаевав ва Дербентдин коньякрин комбинатдин гендиректордин заместитель Мегьамедзагьир Къуршиевав РД-дин гьуьрметдин грамотаяр вахкана. Абурулай гъейри, государстводин шабагьриз лайихлу хьайи­бур мадни ава.

РД-дин Гьукуматдин Председатель Абдулмуслим Абдулмуслимова РФ-дин хуьруьн майишатдин министр Дмитрий Патрушева ра­къурнавай тебрикдин чар кIелна.

Дмитрий Патрушеван тебрикдин чарчяй малум хьайивал, Да­гъустан Урусатда ципицIчивилин хиляй вилик квай регионрикай сад я. “Куь чилерал ципицIар гьасилунин адетар несилрилай несилрал агакьарзава, Дагъустандин продукция ла­гьайтIа, неинки  са чи уьлкведа, гьакI къецепатани гегьеншдиз машгьур я ва адаз лайихлу къиметни гузва. Эхиримжи йисара, Да­гъус­­тан­да ципицIар цазвай чилерин майданар артухарунихъ галаз сад хьиз, бул бегьерарни кIватI хъийизва. Кьадар гзаф жезва, чехиррин ери­ни — хкаж. Гьукуматдин патай куьмек артухаруни и хел галай-галайвал вилик тухуниз таъсирзава. Им, гьелбетда, региондин аграрийрин чIехи зегьметдин хьиз, и хилез талукь Комитетдин кIвалах­дин агалкьунни я”, — къейднавай тебрикдин чарче.

Лагьана кIанда, алатай йисан нетижайриз килигайла, Урусатда гьасилнавай ципицIрин бегьердин 27 процент республикадал ацалтнава. Алай вахтунда Дагъустанда ципицIлухри 26 агъзур гектардин мулкар кьунва.

Мярекатдин сергьятра аваз докладар ва тебрикдин гафар гваз иштиракчийрин вилик Абдулмуслим Абдулмуслимов, Алексей Кондратенко, Алексей Плотников, Дмитрий Бурцев, Яхья Гьажиев, Къизлярдин коньякрин заводдин директор Евге­ний Дружинин ва масабур рахана.

Мярекатдин асул пай акьал­тIай­ла, ял ядай куьруь вахт малумарна. И арада форумдин мугьманрини иштиракчийри карханайри ципицI­рикай хкуднавай продукциядин дад акуна. Гьар карханади дад акваз кIан­завайбуруз чпи акъудзавай продукциядин пуд жуьре теклифнавай.

Мярекатдин эхирдай Сергей Меликова, Алексей Кондратенкоди ва Алексей Плотникова журна­лист­рин са жерге суалризни жавабар гана.

Дагъустандин Кьили къейд авурвал, алай вахтунда республикадин ципицIчийрин вилик кар алай са шумуд везифа акъвазнава: къелемлухрин лап чIехи центр арадал гъун; ципицIлухрин мулкар йисалай-суз гзафарун; ципицIрикай хкудзавай продукциядин кьадар артухарун ва ери мадни хъсанарун. Суалриз жавабар гудайла, Сергей Меликова ципицIчивилинни чехирчивилин хи­ле агротуризм патални къулай шар­тIар тешкилзавайди рикIел хкана.

А.Кондратенкоди, уьлкведа къецепатай тир суьрсетрикай чехирар хкудунал къадагъа эцигнавай къанун кьабулуниз килигна, Урусатда чкадин хаммал кьит хьанвайдакай лагьана. Адан фикирдалди, и карди Дагъустандин карханайриз маса регионрин ципицIчивилинни чехирчивилин майишатрихъ ва карханайрихъ галаз сих алакъада аваз санал кIвалахдай мумкинвал гуда.

А.Плотникова, Урусатдин базарра авай гьуьжетунрикай вичин фикирар лугьудайла, къейдна: “Про­дукция гьасилзавай дагъустанвийриз чпин суьрсетдин гьа­къин­­дай са шейни тестикьарун герек къвезвач, абур кьисайрик квай, чпиз тешпигь авачир хьтинбур я. Къиз­лярдинни Дербентдин карханайрин арада авай дуствилин акъа­жунри коньякрин ери вилик тухуниз куьмекзава ва хъсанарзава. Эхиримжи йисара лагьайтIа, чехирчивилин цIийи проектар арадал атуникди Дагъустан патарив гвай регионриз вижевай хаммалдин база хьанва”.

“Морянада” мярекатар акьал­тIа­райла, форумдин иштиракчийри къадим Дербент шегьердин куьгьне куьчейра ва Низами Генжевидин тIварунихъ галай паркуна сейр авуна.­

20-ноябрдиз багьа мугьманар Дербент райондин Вини Жалгъандин мулкара авай “ДВК” ООО-дин ва “Агрофирма “Татляр” МУП-дин ци­­­пицIлухриз килигна, Дербентдин коньякрин комбинатда сиягьат авуна.­

Къагьриман Ибрагьимов