И йикъара зал фадлай чизвай, вичин ери-бине Стlал Сулейманан райондин Зугьраба­хуьряй тир тежрибалу муаллим, зегьметдин ветеран, мугьманперес, яшар хьанватlани, вич кlубандиз гьисс­завай хуш къилихрин инсан  Агьмедхан  Мирзебалаев  гьалтна. Малум хьайивал, кайвани рагьметдиз фейила, ам хуьряй Белиждиз хтана, чlехи гададин кlвале яшамиш жезва.

Агьмедхан 1933-йисуз Кьасумхуьруьн райондин Зугьрабахуьре дидедиз хьана. 1941-йисуз армиядин жергейриз эверай адан дах Зейнал Мирзебалаев Гуржистандин Застефан шегьердиз акъатнай ва ада    Азербайжандин нафтlадин мяденар кьун патал къвезвай фашистрихъ галаз кьиле фейи къизгъин женгера иштиракнай. 1942-йи­суз ам, женгинин са десте юлдашарни га­лаз, Чита шегьерда авай Забайкальедин 36-армиядин кьураматдин кьушунриз ра­къур­зава. А вахтунда чи летчикри Китайдиз Япониядихъ галаз тухузвай дяведа куьмек гузвай.

Япониядин чапхунчийри шегьердин па­тарив гвай военный частарал бомбаяр вегьинин нетижада Зейнал Мирзебалаевал залан хирер хьана. Ам 1943-йисуз госпи­тал­дай хуьруьз рекье хтунай. Дяведин ин­валидди хуьруьн Леваневскийдин тlвару­нихъ галай колхоздин председателвиле, парторгвиле, складдин, маларинни лапагрин фермайрин заведующийвиле ва маса къуллугърал кlвалахнай.

Зейнал Мирзебалаеван папаз са хва — Агьмедхан хьана. Аялдин пуд варз хьайила, диде кечмиш хьана. 1940-йисуз ам сиф­тегьан школадиз физва. 1944-йисуз 4-класс акьалтlарна, кlелун давамрун патал ам хуьруьвай саки 6 ки­лометрдин яргъа авай Шихидхуьруьн ирид йисан школадиз физва.

— А девирда метlерал кьван живер къвадай, — рикlел хкизва Агьмедхана. — Къва­ларив гвайди мичlи тамар тир. Чун, ки­­чlени тахьана, школадиз фидай. Живер лагьайтlа, мартдин вацран эхирдалди амукьдай. Пара четин тир виридаз. Итимар­ вири фронтда авай. Чилел зегьмет чlуг­ваз­вайбур вири дишегьлияр тир. 5-класс­да кlелзавай зал Шихидхуьряй Зугьрабахуьруьз газетар, чарар агакьарзавай почтальонвилин везифаяр  ихтибарнавай.  Хуьруьнвийриз  завай куьмек жезва лугьуз, за да­махзавай.

Пуд йисуз почтальонвиле кlвалахна, 1947-йисуз 7-класс хъсандиз акьал­тlарна. Кlелунра ва зегьметда аквадай хьтин алакьунар авай, общественный уьмуьрда активнидаказ иштиракзавай ам, 14 йис тамам хьайила, комсомолдин жергейриз кьабулзава. Ахпа ам хуьруьн комсомолдин тешкилатдин секретарвиле хкязава. Уллу-Гъетягърин школада 10-класс агал­­кьунралди куьтягьна, ам Дагъустандин пединститутдин математикадин факультетдиз гьахьна. Кьве курс акьалтlа­райла, хизандин четин гьалариз килигна, ам кlелун гадаруниз мажбур жезва.  Са йисуз колхоздин бухгалтервиле кlва­лахна. 1954-йисуз Буйнакскдин педучилищедик экечlна. Училищедин ди­ректорди кьве йисуз вузда кlелнавай Агьмедхан Зейналович пуд лагьай курсуниз кьабулна. Ина кьуд вацра кlелай жегьилдиз Саветрин Армиядин жергейриз эверзава. Пуд йисуз ада сифте Севастополда, Феодосияда, ахпа Архангельскда гьуьлерин военный флотда къуллугъна. Старшинадин чин авай ам Коммунистрин партиядин жергейриз кьабулзава. Архангельскда къуллугъни ийиз, ада кьве йисуз нянин партийный школадани кlелна. 1957-йисан декабрдилай ада Дербентдин педучилищеда кlелун давамарзава. Са йисалай ам Сартархуьряй тир Ламунатал эвленмиш хьана. 1959-йисуз училище акьал­­тlа­райла, ам кlвала­хиз Татарханрин школадиз ракъурзава. Ина пуд йисуз сифтегьан классрин аялриз тарсар гуз, гьа са вахтунда бухгалтервиле, ахпа 1962-йисуз Зугьрабахуьруьз хтана, школада кlвалах­на. И йисара ада сифте хуьруьн колхоздин, ахпа школадин партийный тешкилатдин секретарвиле кlвалахна.

1960-йисалай ада, республикадин лезги чlалал акъатзавай “Социализмдин пайдах”, “Коммунист” газетдиз ва лезги радио­диз ма­къа­лаяр кхьиз, вичин алакьунар къа­лурна. А вахтунда вич кьабулай, вичи кхьей макъалайриз газетда чка гайи ва ви­чик руьгь кутур газетдин редактор Зейдуллагь Мегьтиев, редактордин заместителвиле кlвалахай Эмирхан Селимханов, радиодин редактор Абдуллагь Нас­рул­ла­ев, чарарин отделдин редактор Алаудин Гьамидов ва масабур Агьмедхан Зейнало­вича чими гьиссералди рикlел хкизва.

Кьилин образование къачунин къаст эцигнавай, чирвилерихъ къаних Агьмедхан муаллим 1970-йисуз, кlвалахдивай къерех тахьана, Дагъустандин пединститутдин географиядин факультетдик экечl­на. Гьеле вузда кlелза­маз, ада школада географиядинни тарихдин тарсар гуз га­тlуннавай. 2009-йисуз пенсиядиз экъечIна. Агьмедхан муаллимдихъ зегьметдин 55 йисан тежриба ава.

Гьуьрметлу агъсакъал Агьмедхан Зейналовичанни чи арада ихтилат образованидикай давам хьана.

— Ваз вуч аватlа чидани, дуст кас, зун оп­ти­мист я, — лугьузва ада. — Заз кьиле физ­вай ва­къи­айрикай, я уьмуьрдикай, са бязибуруз хьиз, нарази яз рахаз кlандач. Ин­сан гьамиша хъсанвилихъ умуд аваз яша­миш хьана кlанда, — лагьа­на ада.

• Квез куьне школада кlвалахай йисарин ва алай вахтунин образованидин къурулушда кьиле физвай дегишвилерин арада гьихьтин тафават аваз аквазва? — хабар кьуна за.

— Тафават екеди я: Советрин девирда гьукуматди муаллимдин зегьметдиз къимет гузвай, адаз жемятдин арада еке гьуьрмет, муаллимдинни диде-бубайрин арада хуш рафтарвал авай. Аялрал, муаллимди хьиз, диде-бубадини гуьзчивалзавай. Алай девирда ла­гьайтlа, муаллимдиз я кутугай мажиб гузвач, сад-вад квачиз, ди­де-бубайриз аялрин кlелун­рикай хабарни авач. Аялрин гъилерани ктабрилай гзаф те­лефонар ава. Образованидин къурулушни яваш-яваш гуьнгуьнай акъатзава.

• Куь фикирдалди, школайра ЕГЭ-яр туналди аялрин чирвилер хкаждай мумкинвилер хьанани?

— ЕГЭ вахкуз гьазуруни амай предметар­ чlехи классра гун, абур чирун гьакlан кардиз­ элкъуьр­нава. Икl хьунин себеб мажбури тир кьве предмет, хкянавай предметрилай гъейри, муькуьбур чир тавур­тlа­ни, аялдиз гаф лугьудай, туьнбуьгьдай кас тахьун я.

Кlвалахда агалкьунар хьайи тежрибалу муаллим хьиз, Агьмедхан Зейналович  хуьре, районда гьуьрмет, авторитет авай чlехи хизандин кьилни я. Адани кlвалин кайвани Ламунат Нас­рулаевнади  7 велед чешнелу тербия гана чlехи авуна. Саки ви­ридаз кьилин образование ава. Чlехи гада Девлетхана Белиждин 3-нумрадин СОШ-да муаллимвиле, Мурадханани Темир­хана­ къанун-къайда хуьдай органра кlва­лахна. Ги­ла пенсияда ава. Эмирхана карчи яз, Мар­тина са военный заводдин пешекар яз зегьмет чlугвазва. Рушарихъ — Умри­ятахъни Ас­миратахъ чпин туькlвей хизанар ава. Агьмедхан Зейналович 22 хтулдин ва 38 птулдин бахтлу буба я.

Къагьриман Ибрагьимов