“Операция авунвай гьар сад адан рикIел алама. Сагъ хъхьуник  умуд са зер­рени амачиз хьайитIани, ада гьар сад уьмуьр хуьн патал, умуд атIун тавуна, женг тухвана кIанзавайдахъ инанмишарда. Гзаф йисара жегьил пешекарар патал ам авторитет авай насигьатчи, кIевиз истемишдайди, чирвал, алакьунар авайбуруз къимет ва куьмек гудайди я. Инсанвилин виниз тир и ерияр авай духтурдикай, хирургдикай, регьбердикай чаз “Татнефть” ОАО-дин Альметьевск шегьердин медсанчастунин духтурри суьгьбетна. Ам стационардин хирургиядин отделенидин заведующий, Татарстан республикадин лайихлу духтур  Фидель  Гуьлалиев  я”, —  кхьизва “Татнефть” газетдин алай йисан августдин вацран 31-нумрадиз акъатай макъалада журналист Елена Филатовади.

Вуж ва гьинай я   Фидель  Гуьлалиев?..

Фидель Якьубович 1962-йисуз Ахце­гьа халкьдин арада гьуьрмет ва автори­тет къазанмишай ерийрин сагьиб, чешнелу муаллим, тербиячи ва цIуд йи­­са­ралди образованидин идарайра регьбер яз зегьмет чIугур Гуьлалиев Якьуб Са­и­довичан хизанда дидедиз хьа­на. 1979- йисуз Белиж поселокдин 1-нумра­дин юкьван школа къизилдин медал­дал­­ди акьалтIарна. Дагъустандин меди­цина­дин институтдик экечIна. Анаг ку­ьтя­гьай 1985-йисуз хирургиядай интернатурадиз гьахьна. 1986-1990-йисара Та­тарстан­дин Альметьевск ше­гьер­да авай газни нафт хкуддай “Альметьевнефть” управленидин медсанчастуна дух­тур хирург­виле кIва­лахай ада  (1990-1992-йисара) Казандин госинститутдин клиникадин ординатурада кIел­зава. Гуьгъуьнин 13 йисуз ада хи­рург­ви­ле ва 2005-йисалай къенин йикъалди Аль­метьевск шегьерда авай “Татнефть” ОАО-дин медсанчастунин хирургиядин от­­деленидин заведующийвиле кIвалах­зава.

Зун Фидель духтурдихъ галаз адан дах Якьуб Саидовичан юбилейда таниш хьанай. Суьгьбетар авунай чна а вахтунда.

Алай йисан августдин вацра ам, дидедални вахарал кьил чIугваз, отпускдиз хтай вахтунда чун гьалтна. Адет тирвал, жузун-качузунрилай кьулухъ чаяр хъваз ацукьна, суьгьбетар авуна.

Гьи кар гъиле кьуртIани, кIевелай алахъдай жуван дустуниз килигайла, адан бажагьат 60 йис хьанва лугьуз же­да. Адан гумрагьвилин сир сагълам уьмуьр тухун ва, кьилинди, вичин пе­ше­­диз вафалувал хуьн я. Адахъ фад къарар кьабулдай, заргарди хьиз, хирургдин кIвалах тамамардай алакьунар ава. Гьар юкъуз, вири къуватар эцигна, 5-8 ся­тда кIвачел акъвазна, операцияр ийизва.

Дахдин насигьатар къе ада вичин кIвалахдин юлдашриз гузва: “Вал вичин уьмуьр ихтибарнавай инсан патал жувалай алакьдай вири авун герек я. Инсандин уьмуьрдилай багьади авач”.

Хирургдин кIвалахдиз инсанвилин кьетIен ериярни лазим къвезва: маса касдин патахъай къайгъу чIугун, адан тIал гьисс авун, куьмекдиз къвез гьазурвал, начагъдаз ва адан багърийриз абур секинарун, сабурлу хьун патал лугьудай гафар жагъурун…

— КIвализ хтайла, зун кIвалахдикай рахан тийиз алахъзава, — лугьузва Фидель духтурди. — Хизанди зи гьал лап хъсандиз гьиссзава, бязи вахтара галат хьунни. Регьят хирургия жедайди туш. Ада ви уьмуьрда кьетIен гел тада: вуна гьамиша пациентдикай фикирда. Эгер дуьшуьш заланди яз хьайитIа, анализ авуна, рекьер жагъуриз жеда. Инсан кьиникьин къармахрай акъудайла, жуваз жув лувар акатна къекъвезвайди хьиз жеда.

Анализ ийиз, алцумиз, гъиле кьур кIвалах эхирдалди кьилиз акъудиз Фидель гьеле школада кIелзавай йисарилай вердиш я. Чна винидихъни къейд авурвал, къизилдин медалдалди школа акьалтIарна, гьа икI — мединститут, ординатурани. КIелдай йисара къачунвай чирвилер ва вердишвилер ада йисалай-суз хкажзава. Гьамиша медицинадин хиле цIийиви­ле­рикай менфят къачунин мураддалди, ада чирвилер хкажиз уьлкведин ва дуьньядин клиникайра кIелзава, машгьур, тежрибалу дух­турри тухузвай мас­тер-классра иштиракзава. “Татнефть” ОАО-ди къуьн кутуналди, ада Германиядин, Франциядин, Китайдин ва Израилдин клиникайра чирвилер хкажна. Адан алахъунралди сифте яз Татарстандин кьибле ва шаркь патара  цIийи къайдаяр  мягькемдиз тунва. Абур хирургиядин отделенийра гьакъикъи игьтияжриз талукь кьилинбур яз ишлемишзава.

Туькьуьл акъудунин, руфун аватунин гьар жуьреяр, руфунин резекция, аппендэктомия, надпочечникрал атанвай дакIунар ва хейлин маса операцияр саки 90 % дуьшуьшра лапароскопиядикай менфят къачуналди кьиле тухузва. Фидель Якьубовичан регьбервилик, гьакIни УЗИ-дин гуьзчивилик кваз хирургиядин отделенида алай аямдин вилик фенвай вири технологийрикай, къайдайрикай менфят къачуналди операцияр кьиле тухузва. ИкI, чи ватанэгьлидин гафарай малум хьайивал, йисан къене туькьуьл­дин ва туькьуьл акъудзавай рекьериз талукь яз — 350, жуьреба-жуьре грыжаяр — 200 ва маса жуьрейрин саки 800 операция ийизва.

— Алай аямдин хирургия йигин камаралди вилик физва, —  давамарзава Фидель духтурди. — Илимдин цIийи де­режа­яр арадал къвезва: вини дережадин тех­нологийрин тадаракар, серфзавай ма­териалар. Иниз килигна, агьалийриз алай аямдин медицинадин куьмек гун па­тал датIана жувал кIвалахна кIан жезва.­

2012-йисалай медицинадин санитарный часть Татарстан республикадин здравоохраненидин министерстводин мусибатдин медицинадин санавиациядин республикадин центрадин отделенидин филиалдиз элкъуьрнава. Гьанлай инихъ медсанчастуни республи­кадин 11 райондин агьалийриз махсус медицинадин куьмек гузва, гьа жигьет­дай яз — хирургиядин хиляйни. Медсанчастуниз Татарстандин кьиблединни шаркь патан районрай залан гьалда авай начагъбур гъизва. Ихьтин кьадарда четин дережадин кефсузбур кьабулиз ва абуруз тамамдиз куьмек гуз анжах сих алакъада аваз кIвалахзавай пешекаррин дестедилай алакьда.

— Хирургиядин за регьбервал гузвай отделение кардик кваз 60 йис я. Чун, хирургар, гьамиша, са хизан хьиз, дуствилелди яшамиш жезва, пациентрин итижар вине кьазва. Пешекарвал да­тIана хкажиз алахъайла, инсан азарлу хьунин гьар са дуьшуьш юлдашрихъ галаз веревирд авурла ва галай-галайвал медицинадин куьмек агакьариз алакьайла, хъсан нетижаярни жезва, — алава хъийизва Фидель духтурди.­

Фидель Якьубовичан уьмуьрдин юлдаш Гуьзел Узбековна Саттарова (энциклопедиядин чирвилер авай маш­гьур писатель, баркалла къазанмишнавай нефтяник, Узбек Саттарован руш) стоматологиядин поликлиникадин заведующий я. Ам инсанди бегьерлудаказ зегьмет чIугун патал къуватар хизандай къачузвайдахъ ва дувулри, чилел бине кьуна, мягькемдиз акъвазиз куьмек гузвайдахъ инанмиш я. Чи ватанэгьлиди вичин веледарни — рушни хва — вичиз ди­де-бубади гьихьтин тербия ганатIа, гьакI вердишарнава. Камилади, Казандин  финансринни экономикадин институтда кIелна, экономист яз кIвалахзава. Мурада 9-классда чирвилер къачузва.

Фидель медицинадин журналриз акъатнавай илимдин са шумуд макъаладин автор я. Адан зегьметдиз гьукуматди лайихлу къиметни ганва. Ам Татарстандин лайихлу духтур, республикадин “Йисан духтур — Ак чечеклар” конкурсдин “КьетIен дуьшуьш” номинациядай лауреатвилин ва “100 лучших товаров России” конкурсдин дипломантвилин тIварарин ва хейлин чухсагъулдин чараринни гьуьрметдин грамотайрин сагьиб я.  Алай йисуз здравоохране­нидин хиле къазанмишнавай агалкьунрай ва яргъал йисарин гьакъисагъ зегьметдай адаз Россиядин Федерациядин здравоохраненидин Отличник лагьай гьуьрметдин тIвар ганва.

Кьилин дережадин пешекарвилин духтур Фидель Якьубовича Дагъустан Республикадин лайихлу муаллим, насигьатчи, рагьметлу Якьуб Саидовича гайи тербиядин тарсар неинки вичин багърийри, ватанэгьлийри, гьакI Татарстан республикадин агьалийрини дамахдайвал кьилиз акъудзава ва и кар давамарзава.

Хайи ватандивай яргъа зегьмет чIугваз, ана гьуьрмет ва авторитет къазанмишнавай Фидель духтурдиз цIийи шабагь мубарак авуналди, адахъ мягькем сагъламвал ва кIвалахда мадни еке агалкьунар хьун алхишзава.

Къагьриман Ибрагьимов