Макъаладин кьилиз гъанвай гафар, жуьреба-жуьре телеканалриз интервьюяр гудайла, урусрикай ва урус чIа­лал рахазвайбурукай ихтилат кудайла, Украинадин президент Зеленскийдин мецелай атанвайбур я.

И кар и йикъара “Россия-24” каналдай тешкилай “Бесогон ТВ” программадини (“В огне брода нет”) гьар сад гъавурда акьадайвал раижна.

“Инсан” гафунин гъавурда чун акьазва. Инсанар хьиз аквазвай “чан алай затIар” вужар ятIа? Вучиз Зеленскийдиз — вичин халкь “сад амай кьван” кьиникьал разивалзавай къучидиз урусрикай ва маса халкьарикай икьван усал келимаяр лугьудай мумкинвал жез­ва­тIа? Яраб чна чун гьакьван виляй­ вегьенва жал? Гьакьван чун ­бу­ба­ вуж ятIа, диде вуж ятIа чин тийир бандерчийрилайни кьулухъ галама жал? Чахъ дамахдай, чун ин­санар яз аквадай са затIни хьаначни? Чун — “чан алай затIар”? Мез аваз, авачирбур?.. МефтI аваз, акьул­­сузар?.. Мез аваз, лалбур?.. Ва­тан аваз, къу­рабаяр?.. Гьунарар аваз, набутар? Тарих аваз, ман­къур­­тар?.. Чун вужар ятIа чирзавай са яржни чахъ авач жал?..

Ихьтин суалри зун чи тарихра къекъуьрна, хейлин крар рикIел хкуниз мажбурна.

Инсан куь усаларзавайди я? Куь виляй вегьезвайди ятIа? Инсандиз ахьтин къиметар гузвай кас вич инсан ятIа? Вичихъ гьакьван лайихлувилер авайди ятIа?

Зеленский государстводин кьилиз ни гьикI гъайиди ятIа, чаз чида. Адан “кураторар” — тербиячияр, руьгь кутазвайбур Великобрита­ниядинни США-дин государствойрин махсус къуллугърин кьиле ацукьнава. Гьанрай гагь гъутар юзурзава, гагь куьмекдин яракьар, пулар рекье твазва. 2014-йисуз вагьши “майданрин” нетижада Киевда гьукум къакъудай цIийи фашистрин кьил хьанвай касди, П.Порошенкодин кар давамаруналди, Донбассда геноцид гужлу авуна,  фашизмдин рехъ, идеология вичин асул макьсад яз вилик кутуна. Гила ада  фашистрин Германиядин фюрер Гитлеран гафар тикрарун дуьшуьшдин кар туш.

Амма Гитлераз чи бажарагълу Яру Армияди, государстводин сиясатдин  руководстводи, генералитетди, санлай халкьди чеб вужар ятIа чирнай. Дарбадагънай душман вичин магъарада. Хвенай Европани, вири дуьньяни фашизмдин тIегъуьндикай.

Бес гила, а Гъалибвилелай инихъ 78 йис алатайла, миллионрин ивидалди фашистрикай хвейи Украинадин чилел фашизмдин цIийи муг гьикI арадал атана? Ни рехъ ачухна ихьтин усал кардиз?..

Аквар гьаларай, Игит халкьдин арада вири девирра халкьдин Игитвал усаларзавай, виляй вегьезвай хаинарни хейлин аваз хьана. Дяведин вахтунда ачухдаказ фашистриз къуллугъай бандерчияр гьабурукай тушни? Украинадин гилан фа­­­шистар гьа фашистрин несилар я. Фашизмдин идеология ана, Укра­и­нада, яшамиш жезвайди “таквазвайдай” кьур жасусри а бубаяр лап кар алай хилера вилик кутуна. Чун инал рахазвай передачадани раиж авурвал, Украинадин фашистар-бандерчияр хвейибурукай сад вичин вахтунин компартиядин кьилиз атай башибузукь, кьисасчи ва ин­три­ган, волюнторист Н.С.Хрущев хьа­на (1954-1956-йисар). Бубайрин мисалда лагьанва: “Кар алачиз чIе­хи авур бармакди ви вилер кIевда”. Яни буьркьуь ийида. Садрани госу­дарство яз машгьур тахьайбурукай гужлу государствояр авуна, ви­ри­ мумкинвилер къадирсузрин ­гъиле туна. Ингье ваз чибурун “усал­вал”. Гила, гьукум гъиле гьатунни, чеб хвейибуруз герек авачир “чан алай затIар” лагьана. Донбасс­вияр терг авунив эгечIна. Урус чIа­лал­ни, культурадални, маса  затIа­рал­ни къадагъа эцигна…

Зеленский — акьалтIай душман, чарадан къапунай чак хъваз, элуькь­­завай тула икI рахунин гъавурда чун акьазва. Вич чиркиндаз амайбур вичелайни фейибур хьиз жеда. Буьркьуьда буьркьуьдаз буь-уь-уь-да лугьуда. Угъридиз вири угърияр  хьиз я.

Бес Европа, Америка кьилеваз, Австралия, дуьньядин саки вири паяр Россия виляй вегьез, кваз такьаз, виринра (спортда, культурада­, базарра, банкара, туристрин сия­гьат­ра, медицинада, илимда ва икI мадни) къадагъаяр эцигиз, вучиз къапарай акъатзавайди ятIа? Вирибуруз чун гьакьван вучиз “кIанза­ватIа?” Усалбур я жал чун?.. Амма, винидихъни лагьанвайвал, чахъ, чи бубайрин несилрихъ, дуьньяди чешне къачур, чпел  къимет эцигай кьегьалвилер  тIимил хьайиди туш эхир! Гьич тахьайтIа, чи илимдин, техникадин ва технологийрин артуханвал субутарай кар космосдиз сифте яз инсан ракъурун хьаначни? Гилани космосда чун вилик ква!

Лап и йикъара, дуьньядал тIугъ­вал хьтин завал элкъвейла, виридалай вилик гьакьван таъсирлу ва  хийирлу дарман (вакцина) гьазурайбур чи алимар тушни?

Россиядин газ, нафт, фу, яд, ми­я­нардай шейэр, кIарас, балугъар, къиметлу хамар, рудаяр такIан­за­вай са уьлквени дуьньядал алатIа заз чидач. Ихьтин девлетрин иесияр — усалбур? Инсанриз ухшар “чан алай затIар”?..

Ихьтин усал гафар чакай лу­гьуз тазвай, яни чун такIанбурун сиве “мез” твазвай  себебар, (бязибурукай винидихъ лагьанва), хъсандиз фагьумайла, тIимил жагъидач. Чна тIвар кьунвай передачадани абурукай гзаф мисалралди рахана. Усал са данади вири нехир кьацIурда лугьуда.  Данаяр гзаф ятIа, вучда?

Килиг садра, гьикьван усал ксари ва абурун крари чи игит халкь виляй вегьедай,  душманар шадарзавай себебар арадал гъизватIа.

СССР хьтин къудратлу государство чукIуниз рехъ гайибур сифте гьа чи хаинар-нефсетIар тушни? Адан гуьгъуьналлаз “Варшавадин договор” чукIурна, Германия сад, НАТО къуватлу авуна. США-дикай гьакъи­къатдани дуьньядин агъа хьана…

Ельцин хьтин тапан патриотди вичиз рехъ ачухай парламент тупарай яначни? Америкадин сенатдин вилик, чилиз метIер яна, “Благослови, Боже, Америку!” лугьуз, ялварначни?.. Россиядин экономика тамамвилелди кIаняй акъудна… Къекъверагар хьана гъалибчийрикай… Им бес усалвал, жува-жув ви­­ляй вегьин тушни?

Донбассда махсус серенжемдив эгечIайвалди, чи садрани за­йиф тахьай “гъетер” инай катна… Къазахстандин, Гуржистандин сергьятрив чинай катзавайбурун колоннаяр арадал атаначни?..

“Куьчери олигархрини” чпин девлетар чуьнуьхнавай мукариз — Америкадизни Великобританиядиз, масанриз лув хгана. Гзаф карханаяр “банкрот” хьана… Советрин образованидиз, тербиядиз, илимдиз ваъ лагьана, вуч гъана? Соросан учебникарни тербиядин къанунар?.. Гила ам душманвилин кар тирди хиве кьазва…

Чи шумудни са губернатор, лап чIехи къуллугърал хьайи генералар, маса ксар лап еке  угърияр яз дуьнь­ядиз машгьур жезва… Им бес чи  гьуьрмет артухарзавай мисал яни?..

Чи са бязи судривай миллиардар чуьнуьхайбуруз са жуьредани жаза гуз жедач. Манат къачурдакай, гагь-гагь къачун тавурдакайни тахсиркар жезва. Вучиз? Чи суд­дихъ­ вичин лайихлувал авачни? Гуз­вачни  адаз гьахьтин чирвилер? Мажибрал гьалтайла, абур виридалай вилик ква эхир?..

Къуллугъар кьаз, къуллугъиз чин тийизвай, гьа кардал дамахни  ийизвай  гъвечIи ва чIехи чиновникри вири общество усаларзавачни?..

Игитвал такваз, хаинвилин тарифзавай журналистри, политологри, “ихтиярар хуьзвайбуру” чи гьуьрмет артухарзавани?

Уьлкведа чIуру гьалар арадал атунни, яни халкь, кесибар кIеве гьатунни, чпин шейэрин, къуллугърин къиметар хкажзавай, чарадан бедбахтвал  чпин бахт яз гьисабзавай “бизнесчийри” чебни, чунни — вири усаларзавачни?..

Эхь, мисалар гзаф я. Халкь виляй вегьезвайбур, гьайиф хьи, гьар камунал гьалтзава. Усалвилери игитвилер гъидайди туш. Абуруз рехъ тагун патал чахъ гьахьтин гьахълу къурулуш, инсанрин туькI­вей алакъаяр, вирибуруз сад тир къайдаяр, къанунар герек тушни? Сагълам общество я сагълам руьгьер, рикIер арадал гъидайди. Ма­сакIа “зеленскийрин” мецер  яргъи ийидайдал шак алач.

Жуван таъсиб хуьникай арифдар СтIал Сулейманан гафар ри­кIел хкун кутугнава:

Чи Советдиз чIуру къайда

Гьич чIуру закон авайд туш.

Кар авачиз гьакI гьавайда,

Я луькIуьн — рахун авайд туш.

Нубатсуз калтугиз — эвериз,

Аватдайд туш чун кIевериз,

Бязи батIул тир мецериз

Чи патай яб гун авайд туш…

Мердали  Жалилов,

литературадин отделдин редактор