СтIал Сулейманан райондин экономикадин асул хел бюджетрин ва инвесторрин такьатрин гьисабдай виликди физва. ИкI, 2021-йисуз кьилдин ксарини государстводи багъманчивилиз 618 миллион, уьзуьмчивилиз 268 миллион, малдарвилиз 360 миллион, санлай 1 миллиардни 864 миллион манат серфна.
Гъилевай йисузни районда агропромышленный комплексдин асул хилерай, цIийи технологияр кардик кутунай, багъларни уьзуьмлухар гегьеншарунин программаяр уьмуьрдиз кечирмишунин кIвалах давамарна.
Районда экономика мягькем хьуникай, хуьруьн майишатдин хел вилик финикай рахадайла, чаз сифте нубатда къейд ийиз кIанзава хьи, инвестицийрин программайрай, гьакIни кьилдин ксарин такьатрин гьисабдай кардик акатзавай хуьруьн майишатдин карханайрихъ эхиримжи йисара хъсан нетижаяр жезва. Идалайни гъейри, ихьтин карханайри вири жуьредин бюджетриз къвезвай пулунин такьатар артухарзава, кIвалахдин алава чкаяр арадал гъизва.
Мадни, уьзуьмлухринни багъларин майданар артух хьун, эхиримжи 3-4 йисан къене районда малдарвилел машгъул жезвай карханаяр арадал атун — ибурни инвестпроектар уьмуьрдиз кечирмишунин нетижа я. И рекьерай районда кIвалах давамарзава, и карди шадвални кутазва.
Районда АПК вилик физвайди тестикьарзавай мисалрални рекъемрал акъвазин. Эхиримжи 3 йисуз райондин хуьруьн майишатдин карханайри, лежбервилинни фермервилин майишатри, арендаторри 1656 гектарда багълар ва 381 гектарда уьзуьмлухар кутуна. Алай йисан гатфариз, йисан план 219 гектар яз, 682 гектардилай виниз майданра багълар, план 35 гектар яз, 228,5 гектарда уьзуьмлухар кутуна.
Районда хъархъун ва шуьмягърин багълар кутунин программани кьилиз акъудзава. ИкI, “Полоса” ООО-да шуьмягърин багъларин майданар 1000 гектардив агакьнава. “Зардиян” ООО-дихъ 123 гектар, “Восход” ООО-дихъ 132 гектар хъархъун багълар ава.
Эхиримжи вахтара ишлемиш тийиз хьайи 1000 гектардилай виниз мулкар дигидай чилериз элкъуьрна, анрикай менфят къачуз, продукция гьасилиз башламишна.
Санлай районда 1800 гектар багълара, 430 гектар уьзуьмлухра ва 75 гектар салан майваяр цанвай чкайра яд стIал-стIал гудай къурулуш кардик кутунва.
Районда жегьил багълар бегьердал атунихъ галаз алакъалу яз, кIватI хъийизвай бегьердин кьадарни артух жезва. Икьван чIавалди хуьруьн майишатдин карханайри, КФХ-ри, ЛПХ-ри 26080 тонн емишар кIватI хъувунва, ичер ва чуьхверар кIватI хъувун давам жезва. Райондин хуьруьн майишатдин ва суьрсетдин управленидин пешекарри лагьайвал, цIинин йисуз районда 27000 тонндилай виниз емишар кIватI хъийида, гектардин бегьерлувили 135 центнер тешкилда.
Им пуд лагьай йис я “Полоса” ООО-ди ичерин тарифдин бегьер кIватI хъийиз. Алатай йисуз багъларин гьар са гектардай 456 центнер емишар кIватIнай. ЦIинин йисуз 7000 тонндилай виниз кIватIун планламишнава.
Районда йисалай-суз ципицIрин бегьерни артух жезва. Им жегьил уьзуьмлухар бегьердал атунин нетижа я. 2021-йисуз районда, юкьван гьисабдалди, гектардин бегьерлувал 94,4 центнер яз, 15292 тонн ципицIар кIватI хъувунай. ЦIи 15500 тонндилай тIимил тушиз ципицIар хьун гуьзлемишзава.
Уьзуьмчивилел машгъул кIвенкIвечи карханаяр тир “Дербент-Агро”, “Гуьльгери-вацI”, “Сигма”, “Надежда” ООО-ри, “Садыков Ф. П.”, “Мейланова Э.Г.”, “Яхияев Н. М.” КФХ-ри гьар са гектардай 100-130 центнер ципицIар кIватI хъувуна.
ЦIийи багълар ва уьзуьмлухар кутунин рекьерайни районда планар артухни алаз тамамарна. ЯтIани алай йисан эхирра ва 2023-йисан гатфарихъай мадни 1150 гектарда багълар ва 55 гектарда уьзуьмлухар кутада.
Экономика дурумлувилелди вилик фин таъминарунин мураддалди районда “борщдин набордик” акатзавай салан майваяр гьасилун патални еке кIвалах тухузва. ИкI, алай йисан бегьер патал 282 гектарда картуфар, 38 гектарда газарар, 32 гектарда чугъундурар, 62 гектарда чичIекар, 82 гектарда келемар цанвай. Санлай икьван чIавалди районда 29015 тонн салан майваяр кIватI хъувуна.
Алай йисуз районда 1023 гектардай 2594 тонн техиларни кIватI хъувуна, ида гьар са гектардай 25 центнер вахчун тешкилна.
Къведай йисан бегьер патал хуьруьн майишатдин карханайри, лежбервилинни фермервилин майишатри ва арендаторри 600 гектарда зулун магьсулрин тумар цун пландик кутунва. Икьван чIавалди 500 гектарда цанар цанва, 110 гектарда тумар кутунва. Цанар ва къуьлуьнни мухан тумар цунин кIвалахар давам жезва.
— ЦIинин йис райондин агропромышленный комплексдин карханайри, хуьрерин зегьметчийри производстводин вири хилерай агалкьунар аваз акьалтIарда. И кар патал чахъ вири жуьредин мумкинвилер, шартIар ава, — лугьузва хуьруьн майишатдин ва суьрсетдин управленидин начальникдин заместитель Гьамидин Абдулкъафарова. — Мадни, хуьруьн майишатдин метлеб авай чилерикай тамамвилелди менфят къачунин кIвалахни вилик тухуда.
Хазран Кьасумов
