Алатай гьафтеда технический илимрин доктор, прикладной математикадин профессор, атомный гимияр патал ракетаяр, торпедояр туькIуьрдай конструктор, Россиядин космонавтикадин академиядин академик, РД-дин илимрин лайихлу деятель, республикадин вилик лайихлувилерай, I Петрдин, “Ватандин къалхан” орденрин сагьиб Шамил Гимбатович Алиев Махачкъаладин вузрани ссузра кIелзавай Ахцегь райондай тир студентрихъ (ДГУ-дин, ДГТУ-дин, ДГПУ-дин ва Башарован тIварунихъ галай медицинадин колледждин) галаз гуьруьшмиш хьана.
Мярекат Ахцегь райондин образованидин управленидин начальник Халидин Эльдарова ачухна. Ада кIватI хьанвай жаванриз куьрелди алим ва конструктор Шамил Алиеван уьмуьрдикай, кIвалахрикай чирвал гана. Ахпа нуфузлу мугьманди жегьилрихъ галаз суьгьбет авуна.
— Жегьилрихъ, аялрихъ галаз суьгьбетар авун заз гьамиша хуш кар я,- лагьана алимди.- Абуру аламатдин суалар гуда. ГъвечIи чIавалай зунни гьахьтинди тир. За муаллимриз гуьзет тавур хьтин суалар гудай. Гьавиляй абуруз зун са акьван хуш жедачир. ЯтIани зи хесет дегиш хьанач. ЧIехи хьайилани зак гьа “хума” кумукьна. За квез рикIивай лугьун, алем чириз, вичин вилик са гьихьтин ятIани къастар эцигзавай кас патал им хъсан “хума” я.
КIелдайла, кIвалахдайла, жуьреба-жуьре вилаятра сиягьатдайла зал гзаф инсанар гьалтна. За квез ачухдиз лугьун, Дагъустандин лап машгьур, зурба ксарикай заз сифтени-сифте Гьасанов Генрих Алиевичан тIвар кьаз кIанзава. Ам уьлкведин атомдин гимийрин реакторрин двигателар туькIуьрунин бинечийрикай сад тир. Социализмдин Зегьметдин Игит, технический илимрин доктор, гимийрин пардин котелар ва пардин генераторар туькIуьрунин рекьяй устадлу пешекар, атомдин гимийрин реакторрин двигателрин генеральный конструктор пара къени, фад акахьдай, дамах гвачир инсанни тир. Зун адахъ галаз гьамиша “муаллим” лугьуз рахадай. Ада заз гайи тарсар са къиметривни гекъигиз тежедайбур я. Зи алахъунар себеб яз чи меркездин са куьчедиз Генрих Гьасанован тIварни ганва.
Захъ галаз кIвалахай ва вичин алакьунрал зун гьейран авур кьвед лагьай лезги — СССР-дин госпремиядин, Октябрдин инкъилабдин, “Знак Почета” орденрин сагьиб, советрин машгьур машинар туькIуьрдайди, тIвар-ван авай рационализатор, “Дагдизель” заводдин кьилин инженер Агъаверди Абутрабович Аливердиев я. Квез чидани, ам кьилин образование къачун тавунвай инженер тир. Гьелбетда, ахпа, вичиз мумкинвал хьайила, ада кIвалахдивай къерех тахьана, Москвадин технологический институт акьалтIарна. Ам математикадай, техникадай, инженервиляй тIебии алакьунар, бажарагъ авай кас тир. Адан крари зун гьамиша гьейранардай. Заводда ада лап кар алай, жавабдар къуллугъар — конструкторрин бюродин кьилин отделдин начальникдин, приборар акъудунин рекьяй заводдин директордин заместителдин, хейлин йисара карханадин кьилин инженердин — кьиле тухвана. Ада заз гайи тарсар пара менфятлубур хьана.
Заводда захъ галаз кIвалахай лезгийрикай Мамед Гьажиевни кьетIен алакьунрин кас тир. Атомдин «Курск» гими алай аямдин яракьралди (ракетайралди, торпедойралди) таъминаруник Гьажиеван еке пай ква. Абур ахтармишун патал гьуьлел экъечIай гимидин командадик гражданвилин са кас квай – Мамед Гьажиев. Гими хъиткьиннай, гзаф морякар, офицерар телеф хьанай, абурухъ галаз инженер, конструктор Мамед Гьажиевни.
Инал за тIварар кьур пуд касдини уьлкведин Яракьлу Къуватар, гьа гьисабдай яз атомдин флот, вилик тухунин, къудратлу, мягькемар авунин кардик еке пай кутуна. Абуруз Ватан, чпин хайи маканар, советрин халкь, диде-буба хьиз, кIандай. Им ватанпересвални я. Квез чир хьун лазим я, жегьилар, эгер гьар са касди вич авай чкада (кIелиз, кIвалахиз, яратмишиз хьайитIани) хсуси, пешедин, инсанвилин везифаяр намуслувилелди, гьакъисагъвилелди кьилиз акъудзаватIа, адаз ватанперес лугьуз жеда, — акьалтIарна вичин ихтилатар алимди.
Алимди студентрин суалриз ачухдиз жавабар гана, математикадай муракаб тапшуругъар гьялна, жегьилриз мастер-классдин тарс къалурна.
Жегьилриз алимди, къенин йикъан технологийрикайни менфят къачуна, чирвилер артухарун, уьмуьрдин рехъ, пеше хсуси алакьунриз килигна хкягъун теклифна. Гьар са аялдин бажарагъ ачухун ва адаз вилик фидай шартIар тешкилун муаллимдилай аслу тирдини лагьана.
Хийир Эмиров
