Махачкъаладин — 165 йис

Дагъларин уьлкведин меркезда эхиримжи кьвед-пуд йисуз кьиле физвай цIийиви­лери, дегишвилери неинки шегьерэгьлияр, гьакI мугьманарни шадарзава. Алатай йисара инсанри истемишиз, тIалабиз тийизвай крариз гила рехъ ачухна. Шегьердин къерехра, яб тагуз, татугай гьалда авай куьчейрани къир цана, хейлин куьчеяр цIийикIа туькIуьр хъувуна. Кьакьан, са шумуд мертебайрин кIва­лерин гьаятар аваданламишна, гуьрчегарна, анра аялриз къугъвадай, спортдал машгъул жедай майданар кардик кутуна. Шегьердин куьчеяр манийвал гузвай будкайрикай, къанунсуздаказ эцигнавай айванрикай, рекламадин кьуларикай, тахтайрикай азадна. Юбилейдиз гьазурвилер акунихъ галаз алакъалу язни куьчейрал, кIвалерал, дараматрал абур гъана.

Махачкъала шегьер Каспий гьуьлуьн рагъакIидай патан къерехда 70 километрдин мензилдиз яргъи хьанва. Шегьердин мулк 46823 гектардал экIя хьанва. Ина Дагъустандин ва гьакI маса регионрай тир 60 халкьдин, миллетрин векилар яшамиш жезва. Алай вахтунда шегьерда уьмуьр кьиле тухузвай агьалийрин кьадар 800 агъзурдав кьван агакьзава. Эхиримжи йисара шегьерда хейлин цIийи магьлеяр, куьчеяр арадал атанва.

Зун меркездин куьчейра къекъвезва. Кьилин куьчеяр 200-лай виниз транспарантри, баннерри, плакатри безетмишнава. Шегьердин “Махачкъала” МБУ-да кIвалахзавайбуру Батыраян, Дзержинскийдин, Нурадилован, Гьамзатован, Коркмасован ва маса куьчеяр михьнава, чуьхвенва. Кьилин майдандал су­варин пайдахри лепе гузва. Ина шегьерэгьлийриз Россияда санани авачир хьтин аламат — рахазвай куьсруь (скамейка) аквада. Анал пуд касдивай ацукьиз жезва. Ам ачухиз ва агализ хъжезва. Ачухдайла, ам инсанрихъ галаз “гьуьрметлу махачкъалавияр ва мугьманар, хушвилелди ял ягъа” гафаралди рахазва. Лугьун лазим я хьи, рахазвай куьсруь эцигайди мадни къени крарик кьил кутазвай шегьердин собранидин депутат Тимур Алиев я. Шегьердин пуд райондани ахьтин куьсруьяр пайда жеда.

Суварин вилик шегьердин администрациядин кьил Салман Дадаева махачкъалавийриз мад са пишкеш авуна. Прокуратурадин куьмекни галаз Ак-Гель вирин къерехрин патавай къанунсуздаказ кьунвай 10 агъзур квадратный метр чил администрациядин гьисабдиз вахчуна ва, махсус къарар акъудуналди, Ак-Гель вир чкадин метлеб авай, кьетIендаказ хуьзвай мулк яз малумарнава. Гила ам анжах шегьерэгьилийри ва мугьманри ял ядай чкадиз элкъведа.

Меркездин администрацияди агьалийрин рикI алай шегьердин пляжни къайдадиз гъун патал чалишмишвалзава. Ина хейлин тадаракар дегишарна, инсанар къекъведай жигъи­рар цIийикIа туькIуьрна, паркунай пляждал физвай рекьер къайдадиз гъанва, вири майданра эквер хтунва. Аваданламишунин крарни гъиле кьунва.

Къейд авун лазим я хьи, Махачкъаладин юбилейдиз талукь мярекатар гьеле июндилай гатIунна. Меркезда мэриядин призар патал “Жаван гъетер” конкурс кьиле фена. Ана музыкальный коллективри, ансамблри, манидарри, кьуьлердайбуру, музыкадин алатар ядайбуру иштиракна. Ирид юкъуз давам хьайи конкурсда жаванри фортепиано, скрипка, гитара, зуьрне, кларнет, далдамар ягъунай, манияр лугьунай, кьуьлер авунай чпин алакьунар къалурна.

Физкультурадин юкъуз юбилейдиз талукьарнавай “Сагълам миллет” лишандик кваз шегьердин гьуьлуьн къерехда спортдин фестиваль кьиле фена. 19-августдилай 30-августдалди юбилейдиз бахшнавай “Тумаждин туп-2022” ачух турнир кьиле фена. Ана 7 йисалай 16 йисал къведалди яшарин аялрин 20-далай виниз командайри (500 касди) иштиракна. КIвенкIвечи чкаяр кьурбурув хъсан призар, дипломар агакьна.

Меркездин майдандал жегьилринни спортдин фестиваль кьиле фена. Пуд юкъуз жегьилри футболдай, амрестлингдай, стритболдай ва маса бягьсерай чпин алакьунар къалурна, жуьреба-жуьре къугъунра, кон­курс­ра, мастер-классра иштиракна.

Гуьгъуьналлаз Ак-Гель вирин къерехда тешкилай суварихъ галаз алакъалу “Россия­дин балугърин пишкешар” ва “ТIямлу афарар” фестивалриз вишералди шегьерэгьлияр ва мугьманар кIватI хьана. Пуд юкъуз давам хьайи пара итижлу мярекатда агьалияр патал балугърин мекера ачухнавай. Муьштерийри неинки жуьреба-жуьре балугъар маса къачуна, гьакI балугърикай гьазурнавай хуьрекрин, ашпазри рганвай ашунин ва якIун, хъчарин, мукашдин тIямлу афаррин дад акуна.

Елена Исинбаевадин тIварунихъ галай стадиондал сувариз талукьарнавай зарядкадин жергейра 300-далай виниз спорсменар акъвазнавай. Абурун арада неинки тIвар-вай авай спортсменар, гьакI меркездин мугьманар, туристар, спортдин школайра машгъул жезвайбурни авай. И мярекат шегьердин физкультурадин ва спортдин отделдин начальник­ Самир Габидова ачухна. Зарядка олимпиададин гимишдин медалдин иеси Мегьамед Ибрагьимова ва кьве сеферда дуьньядин чемпион Мегьамед Мегьамедова кьиле тухвана.

Нубатдин суварин мярекат мад кьилин майдандал тешкилнавай. Жемиятдинни государстводин аялринни жаванрин “Россиядин школьникрин гьерекат” организациядин умуми­ Слет кьиле фена. Зурба мярекатда меркездин­­ образованидин идарайрин аялрин тешкилатрин 3 агъзурдалай виниз активистри, абу­­рун­ насигьатчийри, амадагри, муаллимри, НКО­-дин векилри, РД-дин Халкьдин Собрани­дин Председателдин заместитель Камил Дав­дие­ва, РД-дин образованидин ва илимдин министрдин заместитель Аида Далгатовади, шегьердин собранидин председатель Хиби Алиева, образованидин управленидин начальник Марат Ибрагьимова, “Доброцентр” ДРОО-дин регьбер Людмила Саидовади ва масабуру иштиракна. Шадвилин линейкадал аялринни жаванрин гьерекатдиз 600 аял кьабулна.

Дагъустандин халкьарин культурадин “Ма­нийрин ва мурадрин лувараллаз” фестивални фикир желбдайди хьана. Ам шегьердин­ 58-нумрадин юкьван школада (директор —  Мадина Мамедова) тешкилнавай. Идарада милли майданар кардик кутунвай. Халкьдин художественный сеняткарвилиз талукь мастер-классар тухвана. Да­гъуст­андин халкьарин милли парталриз килигдайбурни гзаф авай. Искусстводин устадри хайи чIаларал манияр лагьана, шиирар хуралай кIелна, кьуьлерна. Фестивалда 300-лай виниз инсанри иштиракна. Адан макьсад милли чIалар, чи халкьарин адетар хуьн, миллетрин арада хуш алакъаяр гегьеншарун ва милли хуьрекрихъ галаз танишарун тир.

Коркмасован (виликан Советский) куьчеда Дагъустандин халкьарин сеняткарри чпин гъилерин безекрин выставка ачухнавай. Даха­даев, Къайтагъ, Буйнакский, СтIал Сулейманан, Табасаран, Унцукуль, Акуша, Хив район­рин устIаррин алакьунар гьейранвалдайбур тир. Къизилдикай, гимишдикай, кIарас­ди­кай, рангунин гъаларикай, чепедикай гьазурнавай гьар са затI къешенгди, гуьрчегди, килигуналди вилер тух тежедайди тир. Ин­сан­ри хушвилелди выставкадилай цIар язавай. РикIиз хуш хьайи затIар масани къачуна.

Гьелбетда, Махачкъаладин 165 йисан юбилейдиз талукьарнавай кар алай мярекат Ленинан майдандал кьиле фена. Лугьун лазим я хьи, уьлкведин Президент В.Путинан къарардалди тамам тушир мобилазация малумарунихъ галаз алакъалу яз, администрациядин кьил С. Дадаева 24-25-сентябрдин йикъара сувариз талукь яз тухун фикирдиз къачунвай шад са шумуд мярекат акъвазарна. ИкI, “Къизилдин зул”, “Спортдин шегьер”, “Гележегдин шегьер” фестивалар, “Пиротехникадин шоу” тухванач, шегьердин винелай “Махачкъаладин 165 йис” кхьенвай баннер алаз гьавадин шар ахъайнач. Амма нянин сятдин ругудалай майдандал кIватI жез гатIу­най шегьерэгьлийриз Дагъустандин искусстводин устадри, эстрададин гъетери, фольклордин, кьуьлердайбурун, театррин коллективри ва гьакI  Россиядин армиядин А. Александрован тIварунихъ галай манийринни кьуьлерин ансамблди еке концерт гана.

Меркездин 165 йисан юбилейдиз талукь шад мярекатда РД-дин Гьукуматдин Председатель Абдулмуслим Абдулмуслимова, РД-дин Халкьдин Собранидин Председатель Заур Аскендерова, шегьердин администрациядин кьил Салман Дадаева иштиракна.

КIватI хьанвайбуруз ва вири дагъустанвийриз сувар тебрик авунихъ галаз сад хьиз премьер-министрди лагьана: “Республикадин меркездал чи виридан рикI ала. Чаз эхиримжи йисара шегьер гьар са терефдихъай гьикI хъсан ва гуьрчег жезватIа аквазва. Сифте кьиляй анжах 30 кIвал авай чкадикай къе промышленностдин карханаяр, культурадин, яшайишдин идараяр, имаратар, дарама­тар, агъзурралди кIвалер авай чIехи шегьер­ хьанва. Хъувуна кIанзавай кIвалахарни тIи­мил туш. Образованидин, культурадин ида­раяр эцигуниз, шегьер электроэнергиядалди, газдалди таъминарунин месэлайриз РД-дин Кьил Сергей Меликова датIана фикир гузва.

Махачкъала вири рекьерай вилик физвай шегьер я. Администрация шегьердин вилик акъвазнавай гзаф месэлаяр шегьерэгьлияр рази яз амукьдайвал гьялиз алахъзава. Федеральный ва республикадин махсус программайрик экечIуналди, шегьерда куьчеяр ремонтзава, игьтияж авайбур патал яшайишдин цIийи кIвалер эцигзава, цIийи карханаяр ачухзава, кIвалахдай алава чкаяр арадал гъизва.  Алатай 165 йисан девирда Махачкъа­ладикай — портунин са гъвечIи шегьердикай Россиядин Федерациядин Кьиблепата, Кеферпатан Кавказда авай культурадин, эконо­микадин, илимдин зурба центр хьанва. Чна вирида ина къулайдиз яшамиш жедай шар­тIар арадал гъун патал зегьмет чIугуна кIанда.

Гьуьрметлу махачкъалавияр, къе чун яшамиш жезвай вахт четинди я. РагъакIидай патан уьлквеяр ва США чи Ватандиз акси акъвазнава, НАТО чи сергьятрив агакьнава. Украинадикай даях кьуна, абуруз Россияни, СССР хьиз, чукIуриз, чи девлетрин иесияр жез кIанзава. Чи халкьди, Президентди абуруз ахьтин мумкинвал гудач. Гьавиляй тамам­ тушир мобилизация малумарунизни мажбур хьана. Къе чна Ватан хуьда, къведай несилрин кьисметни хъсанди жеда. Дагъустан, СССР душманрикай хвейи чи бубайрин крариз чунни лайихлу хьана кIанда”.

Концерт геждалди давам хьана. Шегьерэгьлийри хъсандиз ял яна.

Нариман Ибрагьимов