Абдул Ашурагъаев - Лезги Газет

1-Майдиз

Вун заз багьа сувар я са

Чи уьмуьрдин суваррикай,

ГьикI хуш ятIа чи дагъларин

Чеперин сув суварикай.

Гьавиляй я, белки, зани

Кьунвайди яр Суварикай,

Жуван рикIи чIугур гьакьван,

Гьич фикирни тавуна хьиз,

Ганмазди гаф, гъилихъни цам,

ТупIухъ тупIал кутуна хьиз.

Гьа чIавузни атанвай вун

Хас тир дамах къачуна хьиз.

Къенфет яни, хурма яни

Вун дуьньядин ширинрикай?

Гьавиляй за хкянатIа

Зи рикIин дуст Ширинрикай?

Лезет къачуз кIан тушни заз

Ви тIаратIрин серинрикай,

“1- Май!” алай чпел!

Гарув къугъвай аял хьтин,

Цин стIал хьиз экв аватай,

Бахтаваррин хиял хьтин.

Гьамиша гьакI ша, зи илгьам,

Такабурлу марал хьтин.

Амач гила хъуьтIуьн шидад1,

Кьуд пад умун, ачух хьанва,

Югъ-къандавай гьавада чим,

Алванрин ранг артух хьанва,

НуькIрен мани — билбилдин сес

Акваз-акваз буллух хьанва.

Йифез амач гьяз яргъи жез,

Чеменди рагъ тIалабзава

Ракъинини гьар пакамахъ,

Декьикьаяр гьисабзава,

Гьа чIавузни ачухна руьгь,

МичI экуьниз кьасабзава.

ТIебиатдин мах я вун са,

Гьакьван серес туькIуьрнавай.

Бажарагълу са устадди,

Гуя, шем хьиз куькIуьрнавай,

Белки, хважамжам ятIа вун,

Чилин шардал элкъуьрнавай?

Ви легьзеяр — бахтлу гьиссер

Михьивилиз атIлас яни?

Гуьллерин кIунчI, вацIарин шагь,

Ажайибвал ваз хас яни?

Гьар нефесда гьахь бедендиз

Вун зи гьисс хьиз ихлас2 яни?

Ша, лезги халкь, Май атанва!

Дуствилелди гъилер кьада,

Фикирарни мурад яз сад,

Мегьрибанлу3 рикIер кьада.

Гележегдихъ физвай нурлу

Бахтлувилин рекьер кьада,

Куьз лагьайтIа а шегьрейра

Чи несилар чIехи жезва,

Тежрибалу гьар са эгьли,

Тарих вич хьиз рехи жезва.

Май! Макъамра пайда хьухь вун,

Вахт сабурлу, михьи жезва.

________________

1 Шидад — четин гьал

2 Ихлас — къени, халисан

3 Мегьрибан — хуш къилихдин

Абдул Ашурагъаев, «Лезги газетдин» 2018-йисан 3-нумра

___________________________________________________________

ТIебиат

Гаф жагъизвач ийир тариф,

ЧIун хкудиз суьгьбетдикай,

ЯтIани за лугьуда чIал

Гьиссеравай девлетдикай,

Зи уьмуьрдин кьилин тIаратI —

Илгьам гузвай суьретдикай.

Чи еришдин гьар къадамдин

Ажайиб тир суьрсетдикай.

Суьрсет я къизил,

Рангариз кьезил,

Яшариз фасли1

Вахтуниз фесли2

Вичик игри са хесетни

Тежедай ерли.

Ерливал тир хас

Михьивал — алмас.

Хуш я заз ви даим вав гвай

Назиквални наз, тIебиат.

Бахшзава чаз на вун вири:

Ви мердвилиз кьадар авач.

Алем патал гъил я ачух —

Вирибуруз хабар авач.

Зун вафалу я ваз даим,

Вун энтикъа3 — макъам я зи.

Зи гьерекат, шадвал, умуд,

Терекмадин макьам я зи.

Макьам я тир хуш,

Вич пара сархуш4,

Гуьзелвилин пай

Шуьрбетдив ацIай.

Чилин винел мад алачир

Вичиз тешпигь — тай.

Тешпигьвилиз тек,

ТIямдиз виртни нек.

Гьамишалугъ вун гъилерал

КIанда хьи заз кьаз, тIебиат.

Безекар я тамар, вацIар.

Белки, зунни заргар ятIа?

Бустан хьана физвай уьмуьр

Гатфар хьтин азгар ятIа?

Валай аслу я ам саки,

Чилин дамар булахни кваз,

Аран, дугун, муьшкуьр гегьенш,

Дагъдин сувар, яйлахни кваз.

Яйлахрин серин —

Регьятвал рикIин

Бахш ийизвай чаз

Мегьрибанвал гваз,

Сабурлу яз куькIуьзва вун

Са еришдаллаз.

Еришдиз умун,

Терездин къанун.

Къурху я заз — мугьмандиз ви

Буьлуьл хатур хаз, тIебиат.

Гуьлчеменар — дуьзенар ви,

Тамар — бурма чIарар хьтин.

Аквазва куз шем хьиз чинар,

Верхи тарар — рушар хьтин.

Игит крар чи инсанрин

Гьуьндуьрдавай гъетер ятIа?

Я тахьайтIа ад бубайрин

КуькIуьннавай рикIер ятIа?

РикIер тир михьи,

Жигерни чIехи.

Зи халкьдин къуват

Я вун гьакъикъат,

Нур вегьезвай зигьиндизни

Руьгьдиз шумуд къат.

Руьгьерин наил5,

Мидаим майил6.

Гьам гевгьердин, гьам якъутдин,

Сесни чуьнгуьр, саз тIебиат.

______________

1 Фасли — лап сифтегьан.

2 Фесли — вахтунин къанун авай.

3 Энтикъа — къадим, гуьрчег затI.

4 Сархуш — ашкъидив ацIай.

5 Наил — кьисмет.

6 Майил — мукьвавилин гьисс.

«Лезги газетдин» 2018-йисан 27-нумрадай

_________________________________________________________________________________________

Акуна заз

Ви дидедин, эй Сулейман,

Вилин накъвар акуна заз.

Ваз чим тагай гатун йикъан,

Зулун ракъар акуна заз.

Къуьнера — мекь, руфуна — каш,

Течиз вуч затI ятIа чул, аш,

Твадай карда къайда яваш,

Ви зиллетар акуна заз.

Белиж, Дербент — сифте зегьмет,

Залан жафа, кьезил къимет.

Туькьуьн авур гьахъсуз туьгьмет,

Ви дар вахтар акуна заз.

Самаркандни Баку артух

Дадмишналди вун хьанач тух.

Жибин кьванни тавур ачух

ЧIулав нафтIар акуна заз.

Чир хьанвай ваз аран — яйлах,

Земземдин яд, кевсер булах,

Ашукьрин, вун авур уях,

Чуьнгуьрни тар акуна заз.

Лугьун тавур я югъ, я йиф,

Фикирдаваз фяле синиф,

На рикIивай авур тесниф

“Билбилдин” цIар акуна заз.

Мегьамедов, Гьамзат, Къапи

Алакьунрал мягьтел тир ви.

Чеб къастарал гьакьван кIеви

А ви дустар акуна заз.

Москвада на лагьай чIал —

Гьар келима чранвай цIал.

Трибуна, мягьтелиз зал,

Лагьай гафар акуна заз.

Гьейран авур вири уьммет,

Акурла на чIугур зегьмет,

Магьсума ваз гайи къимет —

“Гомер” — ви тIвар акуна заз.

Лежбер, авай зегьмет рикIе,

Фяле — вичин гьалал рекье,

Хара цуьлер гуьзваз никIе,

Инжиханар акуна заз.

Дуьз рекье тур кесиб шумуд,

Патав атай, вак кваз умуд,

Махлукьатни элдин гурут —

Гзаф халкьар акуна заз.

Элкъвенвай къе гьакъикъатдиз,

Теснифчийрин зияратдиз,

Гъиз ви кIвализ — имаратдиз,

Гьевесдин пар акуна заз.

Мад са ламра, тIиш-пIуз кьацIай,

Музей-кIвализ ви янай цIай.

ЭхкъечI тахьай а цIун вацIай

Алчахдин кар акуна заз.

Ван атай халкь кIватI хьана фад,

Тарихдин кIвал эхцигна мад.

Гила нурлу, кьуд пад я шад.

Гимишдин зар акуна заз.

30.04.2017-йис

«Лезги газетдин» 2019-йисан 7-нумрадай

________________________________________________________

Вуж я Сулейман?

Чаз цавари багъиш авур нур алаз,

КуькIуьннавай чирагъ хьтин тIвар я Сулейман.

Акун патал виш несилриз вил галаз,

Гатун сифте хважамжамдин цIар я Сулейман.

Артух авун патал руьгьдин девлетар,

Хуьн мурад яз адалатни гьуьрметар,

ВерцIи ийиз чи вацIарин шуьрбетар

ЦIир хкатай вафалу са твар я Сулейман.

Халкьдиз гьакьван гьунарлувал гун патал,

Чи илгьамри гатфарин берт гъун патал,

Хийир квачир куьгьне фикир кун патал

Куьтягь тежер насигьатдин кар я Сулейман.

Хъсанвилин тум чукIуриз акъатай,

Сабурлу яз, гьар цуькведив агатай,

Тикрар тахъвур йикъар фена алатай

Гележег вич фикирдавай гар я Сулейман.

Мугьмандизни дустуниз рикI дар тавур,

Гьич садазни кефи хадай кар тавур,

Рекьин мугьман кьабул тавур тIвар тавур

Са чIавузни кIеви тахьай вар я Сулейман.

Уях авур кесиб, алай ахварал,

Хъуьрей инсан кьве кIвачеллай ламарал,

Къатиз къвайи вич судуйрин кьамарал

Гьахълувилин рагъ куькIвенвай зар я Сулейман.

Сириштада ава дагълар, мезреяр,

Фикирдикай мержанзавай легьзеяр,

Руьхъ авунвай куьгьневилин тегьнеяр

Гуьлчимендин абурдавай зар я Сулейман.

Насигьатрин нехишлу рехъ хранвай,

Уьмуьр тамам тежрибадив ацIанвай,

Вири девир зигьиндалди атIанвай

Диге чилин намусдавай пар я Сулейман.

Гьамга хьана вич бейнида чранвай,

Бубайрин пак къудратар гваз атанвай,

Гьар келима камари кьван чIаганвай

Къени вичихъ халкь тамарзу чар я Сулейман.

Лезги чили дувул кьунвай мягькемдиз,

Сифте тешпигь хьайи назик къелемдиз,

Ахпа бегьер элкъуьр авур мелгьемдиз

Тан къуватлу вич гьайбатлу тар я Сулейман

Икрам авур ад бубайрин аваздиз,

Табни гайи няс вахтунин аяздиз,

Сагъ са девир элкъуьрай гьахъ къирмаждиз

Шад Ватандин сеслу чуьнгуьр, тар я Сулейман.

Дергесди хьиз ягъай гьар са гафунив,

Ван ийиз тур айгьам авай къапунив,

КукIвар авур къалгъан мецин турунив,

Цаз — чумурдин никIиз гайи гъар я Сулейман.

Гьакьван кьакьан “Гомер” лугьур тIвар къачур,

Вичин хивез халкьдин четин тIвар къачур,

Сегьердивай пакаман лаз, яр къачур

Каинатдин емиш — чилин шар я Сулейман!

«Лезги газетдин» 2019-йисан 20-нумрадай

_____________________________________________________________________

Абдул Наврузбегович Ашурагъаевакай, адан юбилей тебрикзавай келимаяр кхьидайла, зи рикIел са шумуд йис идалай вилик кхьей гафар хквезва:

Небийрин хтул, ЧIехи вацIун хва,

Руьгь-вили цав хьиз, симург кьван заха!

Гьунарлу муаллим, гьевеслу шаир,

Сеслу я ажеб ви цIарар магьир!

Аялрихъ кузвай рикI я ви чирагъ,

ЦIийи Фригъриз хуьзва чIалан рагъ…

Куьруьбур ятIани, и цIарари чи дустунин, бажарагълу шаирдин, мухбирдин, гьуьрметлу муаллимдин руьгьдин къамат санлай лишанламишзава.

Ам ЧIехи вацIун дереда, Экуьн дагъдин (Миграгъал рагъ гьа дагъдилай акьазва) къужахда экIя хьанвай Къалажух хуьре (миграгъвийри, гзаф вахтара чпини, аниз КIелет — яни Къеле лугьуда) 1949-йисан гатуз, августдин вацра, дидедиз хьана.

Аял вахтар ина фенатIани, кьисметди ам, диде-бубадихъ галаз са-нал, Мегьарамдхуьруьн райондин Чепелрин, Киркарин хуьрериз акъудна. Юкьван школа акьалтIарна, ада Советрин Армиядин жергейра къуллугъна. Хтана Дагъустандин госуниверситетдин филологиядин факультетда (РДО-да) кьилин образование къачуна.

Са шумуд йисуз вич рекье тур Леваша райондин Эбдалая хуьре кIвалахна. Анай Хив райондин ЦIийи Фригърин хуьруьн юкьван школадиз хтана. Ина ада вичин хизан кутуна, кьвед лагьай ватан хкяна.

Ина Абдулакай халисан хва, арха, хизандин кьил, хуьруьн гьуьрметлу муаллим, республикадин печать патал хъсан мухбир, шаир хьана.

ЧIехи вацIун верги ганвай хци вич халисан дагъви тирди, лугьудайвал, лекьерин жинсерикай тирди цIийи чилелни субутна. Шаир яз Абдул Ашурагъаеван эсерар гьеле алатай асирдин 70 – йисара, вич студент тирла, чи газетризни журналриз акъатиз хьана. Литературадин месэлайрихъ галаз санал муаллимвилин, хайи чIал ва литература чирунин, методикадин, марифатдинни тербиядин ва маса хилерайни метлеблу материалар кхьизвай. Иллаки чIалан ва чIал хуьнин, аялрик яратмишдай руьгь кутунин месэлайрай ада кхьизвай гьар са материалдихъ дерин фагьум-фикир, методикадин жигьетдай дуьзвал ва дигмишвал, илимдин рекьяйни деринвал авайди абур кIелай гьар сада гьиссда.

Гьа и кар себеб яз, “Лезги газетдин” редакциядин коллегияди адан алакьунар тIвар-ван авай лингвист, илимрин доктор Мегьамед Гьажиеван тIварунихъ галай премия ва диплом гуналди къейдна.

Абдул Ашурагъаевахъ гьуьрметдин тIварар мад ава, ам Дагъустан Республикадин лайихлу муаллим, РФ-дин умуми образованидин гьуьрметлу работник, Зегьметдин ветеран я. Шаир яз адан гъиликай “Илгьамдин лепеяр” ктаб, цIудралди хъсан шиирарни манияр, бахшбендер, философиядин тах квай куьруь эсерар, чIехи поэмаяр хкатнава.

КьетIендаказ къейд авуниз лайихлуди а кар я хьи, Абдул Наврузбеговича вичин илгьамдин нев вичи тарс гузвай аялривни агакьарзава. ЦIийи Фригърин школьникрин эсерар чи газетдин чинриз мукьвал-мукьвал акъатзава! Эхиримжи агалкьун — А.Ашурагъаеван редакциядик кваз, Кьасумхуьрел, “Куьредин ярар” культурадин меркезда, “Сифте камар” тIвар алаз, Фригърин школьникрин эсеррикай (шииратдин ва гьикаятдин) туькIуьрнавай вижевай ктаб чапдай акъуднава. Им садрани квахь тийидай гел я. ИкI руьгьламишзавай аялри гележегдани хайи чIал, литература, культура хуьниз ва виликди тухуниз майилвалда, чеб гьа гьерекатдин шакъада авайди субутда…

Абдул Ашурагъаеван алакьунрин алемдиз тIвар-ван авай алим, писатель, литературадин критик Гьаким Къурбана кьетIен къимет ганва: “А.Абдулан шиирар заридин рикIяй атанвай, илгьамдин лепейриз ухшар, шииратдин къанунар хвена теснифнавай эсерар я. Абуруз дерин мана-метлеб, михьи гьиссер, девлетлу рифмаяр, цезура, ритм ва къурулушдин жуьреба-жуьревал хас я”.

(“Илгьамдин лепеяр”, Махачкъала, “Мавел”, 2000-йис. 6-чин). Ингье тIвар кьунвай ктабдай бязи эсеррин цIарар:

Руьгь атана

Шаирдиз —

Экв аватна

Шиирдиз.

Килиг садра

Бейтина

Гьатай ширин

Ширширдиз…

(9-чин)

* * *

Намус палчух хьанва кIвачик,

Я хва — стха, буба амач.

Секиндиз кьил хуьдай са къул,

Я хуьр, я кIвал, уба амач…

Фитнедин тур жезва хци,

Чахъ меслятдин фикир амач.

Я къалгъанри кьун тавунвай,

Цаз авачир жигъир амач…

(14-чин)

* * *

Вун хкведай рекьел алаз

Вилер, азизди,

Акъуднач за яргъаз кIвачин

Гелер, азизди.

Хуьруьн хивел экъечIна зун,

Къаних тирла вахъ.

Гьар сеферда вун хтунин

Умуд авай захъ…

(19-чин)

* * *

Дурнадин вил ргадай хьиз,

Ргазва и булахни.

Са ажайиб халича хьиз,

Аквазва и яйлахни.

“ЧIехи шимер” я са сегьне —

Гур я мани сваларин.

Яргъа хьанва хипен цIиргъер,

Тегьер я сун гъаларин…

(31-чин)

За мад мисалар гъизвач. Шаирдин хатI, кьатIунар, чIалан саррафвал, рангарин икьивал, сесерин девлет гьа и тIимилбурайни аквазва…

Са кар мад къейд тавуна жедач: А.Ашурагъаеван рехъ (муаллимвилин, мухбирвилин, шаирвилин, музыкантдин) адан хва Эдуардани кьунва. И мукьвара чапдай адан Дагъустандин музыкадин устадрикай кхьенвай кьетIен ктаб — справочник акъатнава. Ашурагъаеврин жегьил несилрикни чIалан яратмишунриз кам къачузвайбур хейлин ква. Яни ирс давам жеда…

* * *

Чна чи дустариз агакьнавай дережаяр рикIин сидкьидай мубаракзава:

Дережаяр мад гьуьндуьр хьуй,

ЧIехи вацIун хва!

Шалбуздин яр ваз четир хьуй,

Рекьера яргъа!

Сесерал ви хьурай ашукь

Гьам дагъ, гьам аран.

Шадар ая жегьил махлукь,

Ачухиз девран!

Ви муаллимвал, ви алимвал

Тахьурай зайиф!

Спелрин жанг — ви лигимвал,

Женг чIугу югъ-йиф!..

Ви 70 йисан юбилей тебрикзавай “Лезги газетдин” редакциядин коллектив.

______________________

Чилин кьечIем

Лугьуда хьи, емишдин тар

Чирда гайи къелемдилай.

Майвадавай мижедин дад —

Диде чилин кьечIемдилай.

КьечIемни я дамах — безек,

Шалбуздин тик мармар хьтин,

Лацу марал къужахдавай,

Суьгьуьрлу тир ахвар хьтин.

А кьечIемди, кьве хелнавай,

Кьилин чIарар ипек ятIа?

Гуьзелвилин кIунчIуниз ам

Яман йикъан куьмек ятIа?

КьечIемдава сигъал уьмуьр,

Лезгистандин гатфарар кьван.

СтIалда хьиз, нур куькIвенвай,

Чи игитрин гьунарар кьван.

Элкъвенва ам рекьиз буьлуьл,

Халкьдиз рикIяй къуллугъ авур,

Фенай анай ад рухваяр,

“Къул хуьз экъечI!”, — буйругъ авур.

А рекьи чаз гана Давуд,

Намус хвейи гапур хьтин.

Сес хкажна Саид, Эмин

Рахана, кьве куркур хьтин.

Дигмиш хьана зигьиндин гьуьл

Гуьгъуьнлай вич “Гомер” хьайи.

Туьмбуьгьрикай хкудиз чIикь,

Веревирдриз туьмер хьайи.

Алирзаяр, Ибрагьимар

Сиясатдин селлер хьана.

Эмировар, Батмановар,

Низ акуна, серсер хьана?

Седакъетар, Мерд Алияр

Лезгистандин везин хьанва.

Майрудинан гьевесдикай

Халкьдиз руьгьдин рузи хьанва.

Самур физва лезги чиляй,

Ни лугьуда кьечIем туш ам,

Кьве пайнавай са миллетдин

РикIиз ганвай къелем туш ам?

Язава зи чилин мани

Гьар эгьлидиз илифзавай,

Лепейрал мурз, къилав алаз,

Гьа Самурда алцифзавай:

“Чан зи Самур,

Лезги чилин пеляй фенвай

Лишан я вун

Акьулдинни виждандин.

Виш йисара,

Мажал тагуз, къурабайрив

Пар ялиз тур

Гъамаринни гьижрандин?”

Гатфарин там

Къаяр-мекьер хьана тIимил,

Чимивал артух.

Даим гьалчIай йикъарин чин

Гила я ачух.

Яргъай хтай къушарини

Язава мани.

Чи шад рикIер ачух жедай

Гуьгьуьлдиз кIани.

Икьван чIавал лацу тир чуьл,

Гила я рехи.

Амма хъуьтIуьн лишан ама

Дагълара чIехи.

АцIанва цяй чи къубуни,

Ивидай дам хьиз.

Акъвазнава гуьзел чинар,

Наврузбег — чам хьиз.

Тамувни гва гзаф дамах,

Амачир ахвар.

Дегиш жезва йикъалай-къуз

Гьар кул-кус ва тар.

Гьар тарцикай хьанва са шем,

ЧукIурзавай нур.

Твазвай гьар са хиле вичин

Гьерекатни зур.

Акъвазнава хъиткьиниз тIур

Пеш авай виче.

Ихьтин жуьре экъечIда цуьк

Дагъларин эчIе.

Гатфарин там! АцIузвач вил

Килигиз адаз.

Фикир — кьатIун чкIизва зи

Тамун кьуд патаз.

Къушарини къурмишнава

Гурлу са межлис.

На лугьуди, мехъер я им,

Мидаим тир гьисс.

Емиш гъидай тарарини

Ахъайзава цуьк.

Мукьуфдивди элкъвез жедай

ЧIиж, кефияр куьк.

КIекIедини гагь-гагь вичин

Язава далдам.

Ашкъи къвезва, хкажна гъил,

Кьуьл ийиз тIарам.

Яраб зини уьмуьр гьа икI

ЯтIа са бейгьуш,

Алемдавай гьар нефесдиз

Важиблу ва хуш?

Гуьзел я

Гуьзел я, гуьзел я вун,

Ви абур, гьар са акун,

Зи тIебиат!

Вахтунин еришдикай,

Къизилни гимишдикай

Хьанва вун кIватI.

Гуьзел я гатфарни гад,

Гуьзел я! Вуч лугьун мад,

Зи тIебиат?!

Илгьамдин цIарарикай,

Игитрин тIварарикай

Я ви кьуд пад.

Булахрин ширширдикай,

ВацIарин кишпирдикай

Хьанва вун кIватI.

Тамарин лепейрикай,

Гьайбатлу тепейрикай,

Илгьамлу мезрейрикай

Тир ибарат.

РикIел гъизвани?

А гьиссер амазма

Зи вил вал хьайи,

Уьмуьрдиз ашкъиди

ЦIийивал гъайи.

На гайи шикилни

Амазма къе заз,

Ви вилер — са ялав

Аквазма къе заз.

Зи рикIе куькIвенай

Илгьамдин ракъар,

Дагъдин са булах хьиз,

Рганай йикъар.

ЧIимел тир вахтарни

Алахьнавай зи,

Югъни йиф сад-садак

Какахьнавай зи.

Вун авай виртIедин

Ракъиниз ухшар,

Хьанвайла пара зи

Уьмуьрдин яшар,

ЯтIани алакьна

Чалай хуьз чи сир,

Гьич хални тияна,

Фикирра магьир.

Ваз гайи са темен

РикIеллама зи,

Темендин ширинвал

Мецеллама зи.

Белки, ваз чизвачир

Муьгьуьббат халис,

Гьавиляй жавабсуз

Зунни хьанвай кис.

Илгьамдин цIай хьана,

Туьхвена вун фад,

Цуькведиз къведалди

Муьгьуьббатдин гад.

ЯтIани ваз ава

Зи патай гьуьрмет,

Гуьрчегдиз эцигай

Чи кьведан кьисмет.

Ахварай кьванни зун

Аквазмани ваз?

Заз вун хуш акур чуьл

Рахазмани вав?

АкI я заз, а чуьлда

Гуьлчимен, ипек,

Ама зи пашман рикI,

Са къугь хьана, тек.

На гайи шикил зи

Гъилерал ала,

Багьа са савкьат хьиз,

Чилерал алай.

За багъиш авур шал

Хуьзвани вуна?

Шал кьуна, зун рикIел

Гъизвани вуна?

* * *

Шак алай туш,

Гьар инсандиз

Ашкъидин гьисс тIебии я,

ГьакI тирвиляй

Муьгьуьббатдиз

Вири яшар табий я.

* * *

Эгер къилих

ЦайитIа на,

Кьисмет жеда гуьдайди.

Гьа къилих я

Чи дагълара

Касдин намус хуьдайди.

«Лезги газетдин» 2019-йисан 34-нумрадай

______________________________________________________________________

Манияр

Илгьамдин умуд

Гуьрчегариз геж алукьай сегьерар,

Ви мезрейра атир цуьквер куькIвенай.

Сабурдивди вуна кIватIай фикирар

Ахпа гьар сад са мержандиз элкъвенай.

ПРИПЕВ:

Вун вуж ятIа яраб, Гомер?

Район, шегьер, гими яни?

Илгьамчияр еришда тваз,

Ви гатфарар чими яни?

Гьевеслубур сакул хьанва.

Эмир яни кIвенкIве авай,

Ашкъиламиш хьанвай касдин

Экуь умуд рикIе авай?

Бегьердилай ви жафаяр гзаф тир,

Хвех авачир емишдал хьиз шак фейи.

Лугьуз жедач кьисметдинди инсаф тир,

Къимет тагай ви гафариз пак хьайи.

ПРИПЕВ:

Сифтедай вун гимиш тиртIа къиметлу,

Ахпа — къизил: багьа хьана тIварцIелди.

Дигедизни чIал лагьана гьуьрметлу,

Ришветбазар гатай хци мецелди.

ПРИПЕВ:

Пиперин хуьр

Хважамжамдин нур ала ви уьруьшрал,

Чилин багьа къашарикай сад я вун.

Алайвиляй вил гьевеслу гуьруьшрал,

Гъил ачух тир мугьманперес, шад я вун.

ПРИПЕВ:

Уьмуьр ибрет, тежриба тир,

Сабурлувал бинедавай

Алмас гьава — кьезил атир

ТIебиатдин сегьнедавай

Машгьур хьайи бубайралди,

Картар хьтин рухвайралди,

Пиперин хуьр, Пиперин хуьр.

Кьуд патахъай кьунва бурма тамари,

АцIай багълар чирагъар я куькIвенвай.

Хуш я гзаф ви мезреяр тавари

“Гъуьлягъ булах” хьиз тамамдиз

туькIвенвай.

ПРИПЕВ:

Халкьдин шаир чIехи хьана хурал ви,

Бабаханов мидаим са дамах я.

Лепе гузвай агалкьунар гарал ви

Дередин ад, яшайишдин къаймах я.

ПРИПЕВ:

Тарихдин легьзе

Кьудкъанни цIуд тарихдин са легьзе я.

ГекъигайтIа уьмуьрдив, туш тIимилни.

Авахьна ви кьисмет, вацI хьиз, авазлу,

Мани ягъиз шад вахтарин, сефилни.

ПРИПЕВ:

Ваз мубарак, кIани район,

Сулейман хьиз рекье гьатай.

Ви йисарин жанлу тарих,

Илгьам хьана, рикIе гьатай.

Вун халкьдин ягь-намус хьана,

Гьахълувилин дамахни зи.

Вун зи вацI я, вун зи булах,

Никни, тамни, яйлахни зи.

Ви алимри машгьурна вун дуьньядиз,

Вакай халис илгьамчийрин чад хьана.

Герейханов хьтин уьтквем архаяр

Дявейрани, зегьметдани мад хьана.

ПРИПЕВ:

Къад виш йисан Гомеран тIвар ала вал,

Ам ярж я ви, кьунвай вине пайдах хьиз.

Тухузва вун вилик игит рухвайри,

Гъил ачухна, михьи рикIин дамах хьиз.

ПРИПЕВ:

«Лезги газетдин» 2019-йисан 46-нумрадай

_______________________________________________________________________

Ша, лезги эл…

Атана чав агатзава тарихар,

Чи уьмуьрдин алатнавай чIаварин.

Дегиш тахьай, дагъвидин хьиз, къилихар,

Аквазмай чеб гьакъикъат хьиз ахварин.

А гьакъикъат экъечIзава рагъ хьана,

Чимивал гваз Лезгистандин чилериз.

Хкаж хьанва ам мержандин дагъ хьана,

Жуьрэтар гуз хайи халкьдин рикIериз.

Ша, лезги эл,

РикIер чIехи!

Мад уьтквемвал ийин чна:

Тавуна хьиз

Фикир рехи,

“Лезги газет” кхьин чна!

Къалур ийин

Вирибуруз

Чи битаввал тайин чна,

Гьат тийирвал

Чи бубайрин

Ачух чинра серин, чна…

Гьажибега ачухна чаз майданар,

А уьруьшра халкьдин фонарь куькIвенвай.

Сечме фикир ийиз мадни хъсанар,

Къелемлух хьиз, юмшагъдаказ туькIвена,

Лезгистандин кьуд пипIяйни кIватI хьана

Гьар са касдин, гьар магьалдин хабарар.

Савадсузвал, ктIай еб хьиз, кьатI хьана,

ЦIрайди хьиз мефтIедаллай къабарар…

Ша, лезги эл,

РикIер чIехи!

Маса фикир-фагьум тийин,

Жегьилдани тирда рехи

Нурлу “Лезги газет” кхьин!

Къуй чи несил

Вилик фирай,

Гьардаз макьсад аваз вичин!

Гьисс авурай,

Тирди верцIи

“Лезги газет” — аваз кьилин!..

* * *

Виш йис хьанва лезги халкьдин газетдин,

И йисара нур хьайи чи вилерин,

Намус хвейи, къайгъударвал уьмметдин

ЧIугур, чка кьур дегьнейра рикIерин,

Пашманвални шадвал паяй чахъ галаз,

Къул хуьдайла, къалханни тур хьайи чаз.

Гьар камуна, гьам ашкъи, гьам руьгь кутаз,

Жуьрэтлувал, сабурлувал гайи чаз.

Ша, лезги эл,

РикIер чIехи!

Газет, бахт яз, хтай бере

Фикирдиз гъиз,

Дагълар рехи,

Къуба ва мад Ахцегь, Куьре…

Артухарин

Илгьамлувал,

Гьакьван багьа, хуьре, кIвале.

МуьтIуьгъариз,

Вахтуни хьиз,

Гьар са жигъир, гьар са шегьре…

«Лезги газетдин» 2019-йисан 49-нумрадай.

___________________________________________________________________________

ТIегъуьн

Йиса шумудра чIугваз на чал кьил,

Ваз маса къайгЙъу амачни, тIегъуьн?

Дергесни гва вав, гьалкъа галай цIил —

Дуьзгуьн майишат авачни, тIегъуьн?

Къекъвераг хьиз акI хуьрера къекъвез,

ЛалакIдай кьуна, рахадач ви мез.

Жагъизвачни ваз ви кардин эвез?

Желбдай ферли затI авачни, тIегъуьн?

Са фагьум ая, ая са хиял.

Куьз аквадач ваз кьуьзуьди, аял?

Ви гьебейра на куьз хуьзва завал?

Маса авсият авачни, тIегъуьн?

Кьилер тIарда на халкьарин михьиз,

Туьтуьнал гьалкъа элкъуьрда кIевиз.

Гьазур жеда вун чагъаяр рекьиз

Незирлу аят авачни, тIегъуьн?

Гагь “грипп” лугьуз, “коронавирус”,

Вун чи чандилай алатдатIа мус?

ЦIай кьуна куй вун акъатай тапус!

Хийирлу ният авачни, тIегъуьн?

Икрагь я вакай къе дуьньядин эл.

Чизвани ваз вун машгъул ятIа квел?!

Тухуз таз гьар къуз халкьдив сурун мел,

Ваз ажал-вафат авачни, тIегъуьн?

Бурк кьуна хьтин эцямир крчар.

Эхир твада за ви кьилелай чIар.

Фикирда кьванни ажалдин чарчар

Ийидай баят, авачни, тIегъуьн?

«Лезги газетдин» 2020-йисан 16-нумрадай.

______________________________________________________________

СтIал диде

(Поэмадай чIук)

Алай аямдин “лезги шаиррин диде” Агьмедпашаева Мислимат Ватандин ЧIехи дяведин йисара зегьметдин фронтда хьана. Ватан, азадвал патал чанни гуз гьазур шаир дидедикай за “СтIал диде” тIвар алаз поэма кхьенва. Гъалибвилин 75 йис тамам жезвай йикъара заз и цIарар кIелзавайбурун вилик гъиз кIанзава.

Завал

Гар акъатна хабарсуз,

ЧIулав цифер элкъуьрай,

Цав рахана кьадарсуз,

Гьавада цIай куькIуьрай.

КукIварна цIун турари

Танарни кваз тарарин,

Са куьнизни инсафнач,

Пилиди хьиз махарин.

Дагълар сагъдиз амукьна,

Рагар тикдиз акъвазна,

Булут кайи ракъини

ЦIун къилинжар акIажна.

Залум дяве хьана къурмиш…

Халкьдин сифте какахьна киш…

Гатун цикIиз алукьна тиш…

Вахтар хьана чумал, диде.

Кас амукьнач рикI тир секин,

ГумайтIани акьул — зигьин.

Какахьна мад астIарни чин,

Чим эвезна къаял, диде.

Фашистри куз хьана къуьл, мух,

Тунач я векь, тунач чалтук.

Ватандин тIал, — рикIерин чIух —

Кьисмет хьана ацалт, диде.

Халкьдай гьарай акъатна фад,

Душман тергиз агатна фад,

Гур зиреквал акатна фад,

Уьмуьрдикни — туьнт звал, диде.

Кьибледани пата Кефер,

Халкь сифтедай тиртIа серсер,

Ахпа, санал ийиз сирер,

Гьиссна тадиз са тIал, диде.

Ватан хуьнин гара хьана,

Майдандикай тала хьана.

Гуьгьуьллуяр пара хьана,

Пешер хьтин тарал, диде.

Шадвал яна гьакIни цIара,

Гьатна халкьар кашан сура.

Фуан чка тиртIа суфра,

Кьит яз, хьана капал, диде.

Залум душман, тIиш-пIуз кьацIай,

Зунжур кьатIна, чалди атай,

Тир жегьеннемдин муркIарни цIай,

Тир хабарсуз завал, диде.

КIан тир адаз ягъун са лаш,

Чир авуна вичин кунаш.

Авудна хьиз дуьньяда баш,

Ахцукьарун къурал, диде.

Пифин хьана рикIерин хер,

Ахкваз хьанач акур тегьер.

ХарапIа виш, агъзур шегьер,

Квахьна суйдин жамал, диде.

Вафалу халкь хьана гьулдан,

Нахайрикай хьанвай жаздан.

Регьберрикай чи гьар садан

Гумай чпин камал, диде.

Башламишна къурмишиз фенд.

Дар ийирдаз чи чилер генг.

ТиртIа гуьлле ви гьар са бенд

А душманриз, СтIал диде!..

«Лезги газетдин» 2020-йисан 19-нумрадай.

_____________________________________________________________________________________________________

СтIал диде

Шаир Ватандин чIехи дяведин ветеран СтIал Мислиматан уьмуьрдай

(Поэмадай чIукар)

III

Хабар гана военкомди хуьрериз,

Гуьгьуьллуяр халкьарикай кIаниди.

Эгьлиярни — кIантIа итим, кIантIа паб,

Жегьилрикай цIемуьжуьд йис хьайиди.

Ахъайнавай фронт чIехи зегьметдин,

Эгъуьн ийиз окопарни къаналар

Абурни тир мисал ягъун немсериз

Бухаварни юзаз тагур къандалар.

Машинарни танкар — вири фашистрин

Гьа къаналри акъвазарун лазим тир,

Окопарни, душмандиз цIай гун патал,

Лап фадамаз гьазурзавай илим тир.

И хабарди къарагъарна агъзурар —

Гуьгьуьллуяр, рикIе кьисас авайбур,

Амма вири кьабулначир себебрив,

Фронтдиз физ гьазур хьана атайбур.

Саяд, Ильяс, фургъунни гвай Бубани,

Нинекъизни Мамед, Кьасум атанай.

Вунни авай ана, шаир Мислимат,

Маджалисдал кьван куьне рехъ атIанай…

Жегьил руша эгъуьнзава

Галатнавай гъилерив.

На лугьуди гьазур хьанвай

Къуьнерилай галатиз.

Руквадин къат ацукьнава

ГъвечIи нерин хилерив.

Лопаткани гьазур хьанва,

Гуя гъиляй аватиз.

Рушари накьв акъудзава

Тапракраваз тередал:

Танкаривай физ тежервал

ЧIехи къанал атIузва.

Гьисс ийизвай хаталувал

Алчуд жезвай уьлкведал,

Мислимата явашдаказ

Вичин мани лугьузва:

“Гьар лопатка са гуьлле я,

Душмандин пел кукIвардай.

Гьар са тапрак са мина я,

Залумрин рикI къабардай.

Зи дуст рушар, акъвазмир куьн,

Заз гъалибвал аквазва…

КIевиз яхъ пер, каца, тапрак,

Чал къе гьа бурж алазва!

Хуьрема чи рикI алайбур:

Диде, стха — кIанибур

Чал Ватандин аферин хьуй,

Сад Аллагьди гайибур.

КIанибур куьн, рикIе гьатай,

АватIа гьи цIаяра?

Гъалиб хьана хквез хьурай

Абур вири мукьвара.

Яхъ, винелди акъуд тапрак,

Къен мержанрин кIусар я.

Дяведавай зегьметдин, чун

Пака кIани сусар я…”

* * *

МетIер яна, ацукьнавай Мислимат

Къарагъзава, лопаткадин тум кьуна,

Кхьизвайвал, гагь-гагь суьгьуьрдин махар,

Стхадив гвай винтовкадин гум кьуна.

АлатIани гъилел кьелечI бегьлеяр,

КукIвар хьанва, тIеквни патар акъатна,

Тик акъвазна, авур чIавуз чIадгунар,

Бедендавай ахварин гьал акъатна.

И гьал хьана са варзни зур, жегьил руш,

Дуст рушар вахъ галаз вишер, агъзурар.

Тавуна хьиз, эцигзавай гьар юкъуз,

Планар гьич са аббени агъузар.

Майдиз

Зун къекъвезва вун акунин гьасретдай,

Вуч ятIани, вилаятрай жагъизвач.

Вахъ муьгьтеж я инсаният чилерин,

Амма вуна куьз а фикир ийизвач?

Йиса садра мугьман хьун вуч гьисаб я?

ГьикI атIурай чи вил вахъай, алади?

Таниш сугъул тун тавунни суваб я —

Гьисабзава за вун тушиз чаради.

Ви гьа са тIвар чаз илгьамрин илгьам я,

Манидалди рахарла кIам, булахар,

Дамазлу я валди, тавун гунагь я:

Ийида на билбил чуьллер уяхар.

Гуьзелвилин пай ганва ваз ажайиб:

Амай вахтар ви абурдив агакьдач.

Зи ашкъидиз сигъал хьанва ви несиб

Маса жуьре зи гьиссерлай алакьдач.

Хуш сегьердиз экъечIда зи беденни,

Тамар, вацIар залай кьулухъ акъваздач.

Са вун я заз и алемда эменни,

Чуьнгуьрдини вуна хьтин аваздач.

Варцарин шагь, вил галамаз хъфимир:

Гьатнава вун чи рикIерин суьретда.

Жез хьайитIа, чун сефилар ийимир.

Чир хьухь, даим авайди вун къиметда.

«Лезги газетдин» 2020-йисан 34-нумрадай

_______________________________________________________________

РикIин буйругъ

(Баллада)

Гьунар вуч я?

Алакьун я, агалкьун я.

Лазим чIавуз лазим кардал

Агакьун я.

ГьакI хьайила,

Я вахт авач, я са чка

Гьунардиз.

КIанзавайди акъатун я

Лазим инсан дидардиз.

Лазимбур яз чи бубайри

Авунва чун вердишар.

Жедач чавай, кIан хьуналди,

Чаз хас жуьрэт дегишар.

Хабар хьана хайи

“Лезги газетдал”

Чап авунвай макъаладкай.

Гьуьрметдай

Гьуьл муьтIуьгъай игитдикай кхьенвай.

Вич гьунардин са кIунчIуниз элкъвенвай

Ватандашди авур игит кардикай,

Яшайишдин пелез гайи зардикай,

Гьам къизилдин, гьам гимишдин,

Руьгьдиз мукьва, дад кишмишдин,

Гьунар хци, алай къилав,

Жуьгьен хьайи, гагьни ялав,

Гьуьлуьн цини тавур бамиш,

ТиртIа кьили, тиртIа таниш,

Алакъайра авай гьуьрмет,

Чизвай садаз масадан дерт,

Сад гъал хьана,

Садни хъуькъуьм,

Санал пагъай ишел-хъуьруьн?

Валентинан неве я жал,

Руьгь Идрисан сегьне я жал,

Шарвилидин ятIа тухум,

Жуьрэтдикай тушир магьрум,

Тахьай вични ерли тешвиш,

Самурдин цив хьанвай вердиш?

III

Лезги хцин, пуд аялдин бубадин,

Уьмуьрдайни уькIуь-цуру аквади:

ЧIехи хьана хуьруьн руквад куьчейра,

Лигим хьана Чечнядин а дявейра.

Зегьметдихъай кичIе тушир кьацI кьуна,

Къилихрини къайгъудардин яц кьуна.

* * *

Ахцегь вацIни акахьзава Самурдик.

Самурдин ци алцумзава деринар

Каспий гьуьлуьн. АвунватIа а карди

Дагъвидизни гьуьл, гьа вацI кьван, эркинар?

Станислав кьерел ала Каспийскдин,

Гьар лепедив мез гуз тазвай къерехдиз,

Гуьзчивилик кутуна хьиз гьуьлуьн чин,

МуьтIуьгъарай Самур, шив хьиз къеврагь тир.

Акуна хьи, яргъа кьуд кас цIарцIелла

Гьуьлуьн лепе жаллатI хьанвай уьмуьрдин,

Элкъуьриз кIанз кьудни санал мержанриз,

Инсафсуздиз, тавакъу гвай зикирдин.

Вахт амукьнач фагьум-фикир ийидай,

Жуьрэтлуда хкадарна лепейрал.

Катран гьужум хьиз акуна садбуруз,

Гъуьрч ийизвай къветрен ишигълу тепейрал.

Гьисс авунвай кьудани таж ажалдин.

Жедани икI кьудан кьисмет чIулавди?

Гьунарлуда а туькьуьлвал агуднач:

Гъалиб хьана рикIин буйругъ ялавдин.

Ял авай чарх гадарна хьиз яргъалай,

Кьуд касдални, атай эхир нефесдал,

Алахъна ам теселли гуз кьудазни,

Гьуьлуьз фидай чIавуз алай гьевесдал.

“Бедбахтвал тек жедач”, — халкьди лугьуда.

Низ чидай кьван гилани гьакI жедайди,

Пуд рушанни жегьил касдин кьилел мад

Кьве сеферда са бедбахтвал къведайди:

Зайиф хьанвай рушавай чарх кьаз хьанач,

Станислав гьа инални уях тир:

Цин къатарай хкана мад руш ада

Гележегдин мярекатрин дамах тир.

Ван хьайибур вири санал хьанвай кIватI,

Акун патал и ван тахьай мярекат,

Вилер алаз чархуналлай вадални,

Кьерез мукьва жезвай квачиз гьерекат.

Ажалдикай кьуд кас хвейи гьунардар,

ЗатI тахьай хьиз, вичин кIвализ хъфена.

“Риб шешелда чуьнуьх жедач”, — лагьайвал,

ВикIегьвал вич адан геле къекъвена,

Легьзедаллай цIелхем хьана, уьмуьрдин

Чирагъда ам, хци мурз хьиз, куькIвена.

Гила лагь на, лезги ашукь,

Чир жедайвал виридаз

Игит тирди Станислав,

Ван тахьай ва хьайидаз.

Мад чир хъхьуй вуж ятIа ам

РикIни тирди гьулдандин,

Терезда тваз жедайди кам

Шаклу хьанвай инсандин.

Цав рахана, дамахлу яз,

Машгьур хьайи кардикай,

Инсандин бахт дегишардай

Экуьятан зардикай.

Шаиррини хкажна сес,

Журналистар кис хьанач,

Игитдикай раиждайла,

Це цIрадай гьисс хьанач.

Махлукьатдин бейнидава

Чахъ Давудар авайди,

Чи гафарал, гьерекатрал

Даим къилав алайди.

«Лезги газетдин» 2020-йисан 45-нумрадай.

________________________________________________________________________

Гуьзлемишзава

Композитор Мегьамед Гьуьсейнован экуь къаматдиз

Пайгъамбардин тIвар кьисмет хьана ваз,

Пудра тикрарна бубади гайи.

Хъуьтуьл, милайим къилих хьана ваз,

Декьикьайрилай дидеди хайи.

РикI ацукьнай ви мезрейрал кIани,

Яшайишда гьич атIун тавур вил.

Ам ватан тир ваз кьисметди гайи,

Ачухар авур, дегишай гуьгьуьл.

Сабурлудаказ гуз хьанай на яб

Рахадайла къвед, авазлу билбил.

Авуначир на садрани гьисаб

Гьикьван кьунайтIа на абуруз зил.

Амма тек са кар хьана ваз аян,

Гьатайла рикIе авазар дагълух:

Къвезвайди уьрел легьзеяр кьиян.

Жуваз дидед чIал жердавай ачух.

На илгьамар ви туначир кьулухъ,

Чи меркезрани ийидайла кIел.

Къекъуьнар гзаф авазриз талукь

Авунай гумрагь, хвейи на рикIел.

Рагал ашукь яз, мугдайвал лекьре,

Башламишна на авазрин кIвалах.

Ачух хьанай ви гьиссерин уьлкве,

Тахьай вичик гьич я фурс, я дамах.

И тегьерда на, акъвазун течиз,

Тамамарзавай ви рикIин буйругъ.

Вафалу хьана, халкьдизни чилиз,

Аскерди хьиз на ийизвай къуллугъ.

На чи дагъларин медениятда

Туна зурба тир ви авазрин гел.

Машгьур хьана вун инсаниятда

Композитор хьиз гьиссерин гуьзел.

А “Дагъустандин авазрин рангар”

Сюита ва гьакI драма “Эмин”,

Ви опера тир “Шарвили” пайгар

Хъхьанва яржар чи лезги чилин.

Рапсодийрини авазрин милли

Ийизма руьгьдин къанажагъ нурлу

А “Лалаандин авазар” сейли

Кантатаяр яз амукьнач сирлу.

Тамашаярни, фильмаярни хор

Паталди вуна теснифна гзаф.

Атанач рикIел ял ягъун, ахвар,

Уьмуьр харж ийиз, тавуна инсаф.

Сеслу я Самур ви авазар гвай,

Чирагъ, Гуьлгери аквазвач сефил.

Фулфан вацIуни, ви таъсирдик квай,

Ачухарзава дигедин гуьгьуьл.

Гьакъисагъ зегьмет чIугурвиляй вун

Лайихни хьанва шабагьриз самбар.

Бес я халкьдиз ви авазриз яб гун,

Сураяр кIелдай ванцив барабар.

Халкьди ганва ваз рикIера майдан,

ТIварцIин михьивал мецел хьайидай.

ТIаратI хьиз на ам тухвана кIубан,

Кьаз, гъалибвилин кIвенкIвел хьайидай.

Пианинони чIагъан хьанва кис,

Галукь тийизмай таниш тир гъилер.

Ийизва гуьзет, лап аялри хьиз,

Уяхардай сад тупIарин гелер.

«Лезги газетдин» 2021-йисан 3-нумрадай.

___________________________________________________________________________

* * *

Нур хъуьрезвай, рикI хьиз михьи

Цав я вун,

Виш миллетдин гьакьван кIани

Тав я вун.

Зи Лезгистан ви чилерин

Са кIус я,

Миллетдин чIал хуьзвай кьилин

Намус я.

Зи Дагъустан, вун я чешне

Виридаз,

Дустар кьазни, хуьзни чирдай

Гъейридаз.

Зи Дагъустан, халкьдин буйругъ

Ви кар я,

Сад миллетдин гьар са югъ са

Гьунар я.

Дуьньяда ви алхишдавай

ТIвар ава.

Зи рикIел хьиз, вал пакаман

Зар ала.

Бубайрин кьин хвейи чпин

Къилихра,

Рухвайрин кар ава къизил

Тарихда.

Чи дагълариз вафалу тир

Дереяр,

Алай чпин кьилел къадим

Къелеяр,

Хуьзва даим викIегь, зирек

Лекьери,

КIанивални жуьрэт авай

РикIерин.

Илгьам хуьзва ви рагари

Эминан,

Магьмуданни, Къазакьанни

Маринан.

Гьажи Давуд, Шамилни ви

Намус я!

Ви игитрал дамахун ваз

Турус я.

Зи Дагъустан, ви миллетри —

Булахри,

Рейхстагдал лепе гайи

Пайдахри

Къуллугъзава къени тек са

Мураддиз —

Ислягьвилиз. Нефес къачу

Азаддиз.

«Лезги газетдин» 2021-йисан 7-нумрадай

_____________________________________________________________________

Ша дагълариз

Дуствилин цIай куькIуьриз ша дагълариз,

Стхавилер чими хьурай ялаврал.

Лувар жеда ам чи илгьам гьалариз,

Нур вегьедай тарихар гвай аямрал.

А мурцарал чи гьевесар къугъвада,

Гатун юкъуз синел кьезил гар хьана.

Ашкъилу тир рикIер шаддиз рахада,

Умудлу яз, акъвазнавай дар хьана.

Чи жегьилри “Лезгинкадал”1 кьуьлерда,

“Лацу кьуьлни”2, “Парца”3, “Кафа”4 мад жеда.

Ахгатда чун чи бубайрин тегьерда,

Са руьгьдикай ана къанни вад жеда.

Суст жеда зун “Картулидиз”5 килигиз,

“Исламейни”6, ялав хьана, куькIуьда.

Гьазур жезва “Стемей”7 кам илигиз.

Майдан къачуй къизгъиндани муькуьда.

Бубаяр хьиз, хванахваяр жеда чун,

Суфрадаллаз гьалаллу тир берекат.

Къавумвализ ша, уьзягъдиз къведа чун,

Бейнийраваз сабурлу тир гьерекат.

________________

“Лезгинка” — лезги кьуьл
“Лацу кьуьл” — урус кьуьл
“Парца” — аджаррин кьуьл
“Кафа” — черкесрин, кабардинрин кьуьл
“Картули” — гуржийрин кьуьл
“Исламей” — адыгейрин кьуьл
“Стемей” — къарачайрин кьуьл

«Лезги газетдин» 2021-йисан 9-нумрадай.

_____________________________________________

* * *

Шаир ава лезги халкьдихъ

Зигьин авай гьуьлер хьтин,

Чиновникрин кьилел къвайи

Цавун цIаяр, къванер хьтин,

Гафар авай шииратда

Чепер суван цуьквер хьтин,

Яшайишди цIалцIамарай

Халкьдиз ала мермер хьтин.

Махлукьатдин мецелла ви

ВиртIедикай тIвар, Сулейман.

ЦIийи йикъаз бахт багъишай

Гьар пакамахъ сегьер я ам.

Дидед чIалан мелгьем алай

Авазар я, сесер я ам.

Дагъдин кукIуш, гьиссерин вацI,

Багъ-бустандин бегьер я ам.

Халкьдиз ибрет, тежер тешпигь,

Руьгь-женнетдин тегьер я ам.

Къад асирдин сегьердавай

Кьезил зарлу яр Сулейман.

Хабар авай арифдардиз

Гьунарлу тир камарикай.

Магьалрани диб хкудай,

Кьве кIвачеллай ламарикай.

Кесиб касдин къуьнераллай

Туькьуьл залан парарикай.

Инжихан хьиз, дирибаш тир

Лежбер итим — папарикай…

Зегьмет тир ви яшайишдин

Экватордин цIар, Сулейман!

Дарги, авар, лак патара

Адаз гзаф дустар хьанай.

А дустариз ислягьвилин

КIвал эцигдай къастар хьанай.

Стхавилин шад межлисра

Лугьудай бул тостар хьанай.

Ватандиз чан гуз гьазур тир,

Жавабдар тир постар хьанай.

Са чIавузни хьаначир ви

Руьгьдин дуьнья дар, Сулейман.

Эй, Сулейман, анлай инихъ,

Йисар жез, вахт алатнава.

Куь мурадар, мержанар жез,

Са-сад кьилиз акъатнава.

Лугьуз тахьуй, чи несилар

Квевай яргъаз къакъатнава…

Куьне ашкъи кутунвай чак

Лали илгьам акатнава!

Ви тIварцIелди девлетлу я

Чи ашкъидин пар, Сулейман.

«Лезги газетдин» 2021-йисан 19-нумрадай

_______________________________________________________________________________________

Хъуьрезмач заз

Накь хъуьренай заз ви вилер,

Къе а вилер хъуьрезмач заз.

Ажайиб тир бурма тилер,

Къе а тилер хъуьрезмач заз.

Шагьид я чи хуьруьн уьруьш,

Гур хьайиди чи гьар гуьруьш,

Ви гъилерни тир зав вердиш,

Къе а гъилер хъуьрезмач заз.

Рагъдан-ахшам, сегьер-сегьер

Акъатдай вун къветрен тегьер.

Вилив хуьдай за ви гелер,

Къе а гелер хъуьрезмач заз.

Ашкъи-гьевес тир чи къат-къат,

Дегьне ийиз гьиссдин къуват.

Хьанвай чун чи сирера гьат,

Къе а сирер хъуьрезмач заз.

Гьар сеферда а вун акур

Артух тир зи бедендин зур.

Къугъвадай ви женнетдин хур.

Къе а мехмер хъуьрезмач заз.

Куьз хьанватIа муьгьуьббат серт,

Ийизвай чун и тегьер перт?

Ви кифера ава зи дерт,

Къе а зилфер хъуьрезмач заз.

Къайгъу авач, алатда йиф,

Гваз рикIерин пасни гьайиф.

Гьич садрани тахьай зайиф

Магьи, дилбер хъуьрезвач заз.

Диде къвезва

Вун кьепIина шехьмир, бицIек,

Сабурлу хьухь, диде къвезва.

Хурудилай гуда ваз нек,

Сабурлу хьухь, диде къвезва.

Къекъвезва вун тер-тер кIвачи,

Агалкьун я гьеле ам ви.

Авурлани тади рикIи,

Сабурлу хьухь, диде къвезва.

Чирвал къачуз эгечIна вун —

ЦIийи рекьиз экъечIна вун.

Илимдикни экечIна вун,

Сабурлу хьухь, диде къвезва.

Бегьердалла ви гьар мурад,

Галай чпихъ уьмуьрдин дад.

Гъалаба кваз фимир вун мад,

Сабурлу хьухь, диде къвезва.

Ви дидедин рикIин хиял —

Ава вахъни шумуд аял.

Чир хьухь кIвалах, хизан ва кIвал.

Сабурлу хьухь, диде къвезва.

Садлагьана Ватанди цIай

Кьуна! ГьикIин? Туп хьиз ацIай…

Вун рекье тваз цIайни-вацIай,

Сабурлу хьухь, диде къвезва.

АтIана на душмандин тах,

Набут я вун — жез тахьуй къах.

Чина аваз пакаман рагъ,

Сабурлу хьухь, диде къвезва.

Куьн рикIевай…

Хайи диде, хайи ватан, хайи къул

АлатнатIа яраб гьидан рикIелай?

Вахтундани гьам ислягь, гьам тавакул,

Низ жагъана абур шегьре рекьелай?

Куьн рикIевай зун

Гьамиша гапур я,

Къанлу душман

ЦIудра акIаж ийидай.

Куьн зи руьгьдин

Гуьзгуьни я, абур я.

Эминри, къвез,

Мад сеферда кхьидай.

Акъудин рикI — куьнни гьана авазва,

Хтурлани беден мадни ацIузва.

Куьн дуьньядин са рагъ яз заз аквазва,

Чи кьисметрал адлу нехиш атIузвай.

Куьн рикIевай зун

Мани я, аваз я,

Хиялдавай

Билбиларни, лиферни.

Зун таран тан,

Накь акIурай са таз я,

Йикъан ишигъ,

АцIай вацран йиферни.

Азиз диде, кIани ватан, чан зи къул,

Куьн гьамиша яшайишдин цIай жеда.

Квелди тушни шадвал, гьевес ва акьул?

Мидаим куьн тIебиатдин пай жеда.

Куьн рикIевай зун

Са вацI я, булах я.

Гьам Куьреда,

Ахцегьани Къубада,

Чепер суван

Гуьзелвилив уртах я,

Миграгъани

КIелет хуьруьн убада…

ТIавус

Гьиссер таниш я чи фадлай.

Бес чун таниш жедачни, тIавус?

Белки, рикIер меслят я чи,

Чун меслятдал къведачни, тIавус?

Зун кард хьиз я, вунни са къвед,

Ви фикирра хуьзва на мед.

Чи вилери незва чун кьвед.

Бес а вилер шедачни, тIавус?

Талукьбур я чазни вахтар

Гваз къекъвезвай кьисмет — тахтар

Уьмуьрдив гва ажеб бахтар!

Санал уьмуьр недачни, тIавус?

Мукьувай чун туш хьи таниш,

Зун рахайла, жемир тешвиш.

Вунни зун хьиз хьухь чалишмиш.

Гьиссера цIай твадачни, тIавус?

Чин акуй заз, хкажа кьил,

Агуд тийиз ният сефил.

Куьз на рикIел эцигда гъил?

Чна гъилер кьадачни, тIавус?

Фикир я вак тупIал кутун,

Адет тирвал, тирвал къанун.

МасакIа за ваз гьикI лугьун,

Шуьшедин пер хадачни, тIавус?

Туш лугьумир

На вун гуьрчег

Туш лугьумир, гуьзелди.

Ша атана

Килиг вун зи вилерай.

Бейгьушна зун

Ви вилерин эсерди,

Бейни физва

Тамамдиз зи гъилерай.

ЧIулав-чIулав пIинияр я

Вилер хъуьрезвай.

РацIамарни къушран лувар,

Гелер хъуьрезвай.

На вун сечме

Туш лугьумир, гуьзелди.

Атана хьиз

Жуваз килиг рикIяй зи.

Бейгьушна зун

Ви бедендин эсерди.

Ви къаматдин

Нур кими туш кIваляй зи.

Гатун бахча битмиш хьанва

Хурудал махпур,

Къейсидин цил хьиз ацIанвай,

Гуьгьуьлди чIугур.

На вун серес

Туш лугьумир, гуьзелди.

ТIимил кьванни

Фикир це зи гьиссериз.

Бейгьушна зун

Ви рахунрин эсерди,

Руьгь муьтIуьгъ я

Ви луькIуьндин сесериз.

ТIавус яни, билбил яни,

Гуьзелди, ваз туьш

Женнет багъдин гьевесдаллаз

Авунвай вердиш?

За лугьузва:

“Вун гуьрчег я, гуьзелди”.

Килигиз ваз —

Зи дуьньядин ракъиниз.

Ашкъи вакай

ГьикI рахурай куьрелди,

Элкъвенвайла

Илгьам гурлу деминиз?

Зулни къведа, я заз хушди,

Вакай са чара.

Гьатзава зун ахмиш жезвай

Фикиррин хура.

Тек са вуна секинарда

Теспача паргъа,

Патаривни агуд тийиз

Кьве рикIин гъавгъа.

Тават

Ваз Аллагьди ганва абур,

Агъ — ципицIдин тан я, тават.

Къадир авай, авай сабур,

Касдиз пишкеш, чан я, тават!

Вун аватай ацIуда кIвал,

АтIуда вун хуш рикIин тIал,

Ачух жеда гьалар бейгьал,

Гьиссерин лукьман я, тават.

Хуш хъуьрезвай вили вилер,

Сарубугъдад ранг я тилер,

Къелем тупIун таза гъилер,

Бедендин алван я, тават.

Кутадач на чиник серин,

Дилавар тир мез я ширин,

КьатIун гегьенш, акьул дерин,

Нехишлу амал я, тават.

Пехил я вал къугьни арзу,

Гардан тик яхъ на ви лацу.

Бахча яни тежер ару?

Беден ви айран я, тават.

Ви къаматдиз рикI я ачух,

Килигналди зун жезвач тух,

АкI я, чун чаз я ярашугъ.

Ша за ви гъил кьан, я тават.

Тахьурай

Инсандин руьгь гьуьлуьз ухшар дерин я:

Сифтедай ам тешпигь жеда булахдиз.

Цав хьиз, гагь ам алахьда, гагь серин я,

Гагь хъуьтуьлдиз аквада, гагь къеврагъдиз.

Эциг жеда яваш-яваш къилихар,

КварквацIдикай туькIуьр хьанвай цал хьтин.

Пайда жеда эвел кьиляй синихар,

Хамунавай агъургъандин квал хьтин.

Хас жеда гьакI шадвилерни пашманвал,

ТакIанвални кIанивилер чир жеда.

Хабарсуздиз гьахьда дуствал, душманвал,

Фикирарни гьиссер саки сир жеда.

Гьуьлуьн кIане къван акIидай жуьреда

Нефс атана илих жеда къурсахда.

Къанихвал кваз ам амалдив ишеда,

Тухуда вич авайда хьиз яйлахда.

Амма ахпа экъечIда ам дяведиз,

Яб гудайдан бейнини кваз квадарда.

Кихлигдач ам ягь-намуслу вядедиз,

Вич ацIуриз, дидени кваз гадарда.

АхцIудач ам, гьа гьуьл хьтин дерин тир,

Гьар патахъай вири вичихъ чIугвада,

Багьнайралди рехъ жагъурда мумкин тир,

АкIидалди туьтуьнихъ кьван кьарада.

Инсанар, куьн эвичI руьгьдин деринриз

Бухав ягъиз нефс лугьудай шейтIандиз.

Тухудайвал жуван уьмуьр шириндиз,

Телкъведайвал я жув жуван душмандиз.

Иеси жез алахъ жуван уьмуьрдин,

Нефсиникай ваз аждагьан жез тахьуй,

Гьатна яцIа эхкъечI тежер къиргъиндин,

Ви инсанвал а залумди нез тахьуй.

«Лезги газетдин» 2021-йисан 32-нумрадай.

___________________________________________________

Экуь чирагъар

Шарвилиди тур хкажна чил патал,

Убаярни хуьрер са-сад азадиз,

Женг чIугуна нагъв алачир вил патал,

Инсаф тийиз, душмандин кан акъадиз.

Квадарнач гьич ада вичин милливал,

Кана даим халкьдиз экуь чирагъ хьиз.

Махлукьатди хвена адан сейливал,

Тайифайри хицяй кьунвай къунагъ хьиз.

Азадвилин мярекатрин,

Шадвилерин гьерекатрин

Аслу тушир уьмуьр тухуз,

РикI ацIурдай мани лугьуз,

Къуш тир Лезгистан.

Умудлудан къамат рикIе

Хуьз, сефердин гьар са рекье,

Ериш ийиз нурлу патахъ,

Фикирдаваз игит, гвай гьахъ,

Хуш тир Лезгистан.

Яраб, тиртIа ам фестиваль яр алай.

Азадвилин, сегьер гъетрен тIвар алай?

Къилав алай турунин сес тикрарна

Моисея, Давдакьани Хагана.

Зулум аваз хьайи девир инкарна

Зайнабани Низамиди атана.

Куьре Мелик, Къилинж Къемер экъечIна

Ватандин чил хуьн паталди майдандиз.

Абурун кар тикрар ийиз эгечIна

Зи лезги халкь, кар кьун патал душмандиз.

Хкаж хьана Давудан тан,

Лезгистандиз багъишай чан.

Фаталияр пайда хьана,

Ериш-уьруьш файда хьана.

Дагъ тир Лезгистан.

Гьар ватандаш — чилин янар,

Тахьай чпихъ кьадар — санар,

Рагар хьтин шиш ва мягькем,

Акакь тавур ягъийрин тIем.

Рагъ тир Лезгистан.

Ам гьунаррин фестиваль яз хьайитIа,

Ада халкьдиз руьгьдин къуват гайитIа?

III

Ялав авай чи Саидан чуьнгуьрда,

Симерани Кьурагь вацIун хцивал.

Адан мани битмиш хьана гьуьндуьрда,

Артухариз хайи халкьдин цицIивал.

Хкаж хьана девирдал са пайдах хьиз,

Фикир ийиз халкьдикайни чиликай,

Гьерекатда гьатна, рикIин кIвалах хьиз,

Етим Эмин, хабар гайи вичикай.

Эдебият гьатна яцIа,

Юргъ рахай хьиз Самур вацIа.

Халкьдин ярж тир чи милли чIал

Эциг хьана ашкъидин цIал,

Магъ тир Лезгистан.

Мукьва хьана халкьдиз илгьам

Яргъаравай, са шумуд кам.

Сулейманни Гомер адлу,

Такур уьмуьр ахьтин дадлу,

Чагъ тир Лезгистан.

Ачух хьайи гуьлчименрин яйлахар

ТиртIа чIалан фестивалдин саяхар?

ЦIувад булах авахьзава гьуьлуьз са

Вичел “Лезги газет” — багьа тIвар алай.

Къе кIватI хьанва агъзур фикир рикIиз са,

Чи бубайрин ашкъи, илгьам, зар алай.

Гьажибега ачухай кар давамиз,

Къени ава Мегьамед а майданда.

Дегьнейрикай жемят патал уламиз,

РикI тваз хура, намус аваз вижданда.

Алирзадин цIар давамиз,

Ибрагьиман тIвар давамиз,

Шагь-Эмиран кардин неве

Бабаханов къеврагь я къе.

Илгьам Лезгистан.

Зи играми “Лезги газет”,

Кьабул ая тебрик, иззет.

Амадагар галаз мукьва

Хьухь вун чIалан, халкьдин юкьва.

Тамам Лезгистан.

И фестиваль акъуд жедач рикIевай,

Алуд тежер адалатлу рекьевай.

17.06.2021

«Лезги газетдин» 2021-йисан 38-нумрадай.

_________________________________________

Вили ялав

Мус фида вун КIелетдал?

ХъелнаватIа на гьакъикъат гьалдикай,

Хъен вегьемир ваз ийизвай гьуьрметдал,

Хабар яхъ на халкьдин рикIин тIалдикай.