Инсанар! Дидейрин къужахра, шехьиз, хъуьрез, чIехи жезвай бицIекри яваш-яваш камар къачузва, умудар кваз уьмуьрдик. Амма уьмуьр женг я. Женгинани гъалиб жезва викIегьди, тIебиатдин къанун я — магълуб жеда зайифди. Алатда вахтар. Са яшдиз акъатайла, кьулухъ вил хъияда гьар сада, веревирдер ийида, вуч алакьна, алакьнач. И ва маса суалриз жавабар жагъуриз алахъда.
Садбуру гьавайда фейи уьмуьрдин гьайиф чIугвада, муькуьбуру — уьмуьрда хъсан гелер турбуру — уьзягъдиз давамарда яшайиш.
Къенин зи суьгьбетни баркаллу, Ватандиз, диде-бубадиз, хизандиз ва гьар са инсандиз багьа ва вафалу ксарикай сад хьайи, къе вич дидедиз хьайидалай инихъ 75 йис тамам жезвай Багьаудин Гьажиагьмедович Агьмедовакай я.
Зегьметдин сифте камар педагогвилелай башламишна ам къуллугърин гураррай виниз жегьилринни комсомолрин башчи, партийный ва советский работник, общественный деятель яз хкаж хьана.
…Ватандин ЧIехи дяведин къати женгер кьиле физвай 1942-йисан гатфар. Мегьарамдхуьруьн райондин Гьезерхуьруьн агьали Гьажиагьмед ва адан уьмуьрдин юлдаш Ифриз, вири хьиз, фашистри чи уьлкведал вегьиникди курпашман тир. Гьа и гатфарихъ, куьрпе кьве аял (9 йиса авай Шуьшеханумни, анжах вад йис хьанвай Тамамат) галай свас кIвале туна, Гьажиагьмедни фронтдиз рекье гьатзава. Нубатдин женгинай хтай дагъвидиз аскервилин юлдашри хва хайивилин гьакъиндай муштулух гузва. Алаз-багьаз хьайи хцел Багьаудин тIвар эцигзава. Хва хьайивилин шад хабарди руьгьламишай аскерди, кьетIен викIегьвилер къалуриз, душмандиз ягъунар кьуна…
Йикъарикай са юкъуз барабар тушир са женгина дагъвидал залан хер хьана. Ам, набут хьана, инвалид яз хуьруьз хтана. Са тIимил вахтарилай жемятди адахъ еке ихтибарна: чилин, хуьруьн къадир, гьакI тешкилатчивилин алакьунар авай Гьажиагьмед колхоздин председателвиле хкяна. Майишат куьруь са вахтунда гуьнгуьна гьатзава.
Йисар къвез алатзавай. Ифриза Гьажиагьмедаз, мурад тIалабайди хьиз, мад са хва (Мураддин-яргъал йисара къенепатан крарин министерствода кIвалахай ам исятда, полициядин полковник яз, отставкада ава) ва цуьквер хьтин кьве руш (Майинани Марал — РД-дин лайихлу муаллимар тир абуру исятда Махачкъалада кIвалахзава) багъишна. Дяведин хирер сагъ хъхьай хизанда, гьам хуьре-кIвале шадвал гьат хъувуна.
Багьаудин низамлу, муьгьуьббатлу
хизанда чIехи хьана. Адахъ чешнелу ахлакь, хъсан зигьин авайди гьеле школадиз фейи сифте йисарилай чир жезва. Отличник, пионер, ВЛКСМ-дин член яз, общественный уьмуьрда активвилелди иштиракзавай ада еке гьуьрмет ва авторитет къазанмишзава. Ам мектебда пионеррин дружинадин Советдин председателвиле хкязава. Гьа икI, тешкилатчивилин алакьунар ва агалкьунар къвердавай артух жез башламишна.
1959-йис. Акьулбалугъвилин аттестат гъиле гьатай хуьруьн гьар са жавандин вилик хьиз, Багьаудинан виликни “вуж жен?” суал акъвазна. Тарихдин, общественный маса дисциплинайрал рикI алай жаванди В.И.Ленинан тIварунихъ галай Даггосуниверситетдин тарихдин факультетдиз гьахьун кьетIзава. Багьаудина акьалтIарай Кьасумхуьруьн 1-нумрадин школа шегьеррин школайрилай агъада авайди тушир. Хъсандиз урус чIал чизвай, дилавар мез авай студент гьеле 1-курсуна амаз хкатна чир жезвай. Агьмедова махсус кружокра, илимдин конференцийра активвилелди иштиракзавай. КIелдай йисар акуна-такуна акъатзава. Дерин чирвилер аваз ДГУ акьалтIарай жегьил Кьасумхуьруьн райондиз рекье твазва. Районодин заведующийди ам райцентрадивай са акьван яргъа тушир Курхуьруьн юкьван школадин муаллимвиле тайинарна.
Са куьруь вахтунда школьникрин ва педколлективдин арада гьуьрмет ва авторитет къазанмишай жегьил педагогдал ВЛКСМ-дин Кьасумхуьруьн райкомдин бюроди нубатдин пленумдал школада ватанпересвилин тербия гунин кIвалах кьиле физвай гьалдикай доклад авун тапшурмишна. И докладдилай гуьгъуьниз, лугьудайвал, Б.Агьмедован тIвар гьакимрин дафтарда, жегьилрин сивера гьатзава. Са тIимил вахтундилай нубатдин конференциядал делегатри Багьаудин муаллим ВЛКСМ-дин райкомдин секретарвиле хкяна.
Комсомолринни жегьилрин махсус бригадаяр тешкилна, жегьилар производстводиз желбна, культурадинни массовый кIвалахар тешкилна кIанзавай а йисара жегьил секретарди гъилер къакъажзава. Ам кIвачи-кIвачи тефей хуьр районда саки амукьнач.
Сифтегьан имтигьандиз — республи-
кадин жегьилрин фестивалдиз — фидай вахтни мукьва жезвай. Кьиле Б.Агьмедов аваз, мукьуфдивди гьазурвилер акуна, Кьасумхуьруьн жегьилрин десте меркездиз рекье гьатна. “Дуствал жегьилрин пайдах я” лишандик кваз Махачкъалада кьиле фейи республикадин фестивалда жегьилри сад лагьай чка кьуна. И агалкьун къазанмишунай ВЛКСМ-дин Дагъустандин обкомди Кьасумхуьруьн райкомдиз УАЗ-ик автомашин ганай.
…1966-йис. Ватандин вилик пак буржи бегьемарай комсомолрин башчи армиядай хквезва. Аквар гьаларай, республикадин дережада кар алакьдай, тешкилатчивилин ерияр авай жегьилар герек тир. А девирда ВЛКСМ-дин Дагъустандин обкомдин сад лагьай секретарь Абдулатип Гьажиева Б.Агьмедоваз обкомдиз кIвалахал атун теклифна. Ина отделдин заведующийдин заместителвиле, пропагандадин рекьяй секретарвиле кIвалахай йисара жегьил дагъвидин тежриба ва чирвилер мадни артух хьана.
КIвалахдиз устаддихъай кичIе жеда лугьудайвал, Багьаудина инани виниз тир пешекарвал къалурна. 1967-йисуз ам республикадин векилар галаз Софиядиз (Болгария) Виридуьньядин жегьилрин ва студентрин 9-фестивалдиз фена. 1970-йисуз варзни зура Чехословакияда СССР-дин кьушунрин дестеда хьана, Союздин, гьакI Дагъустандин аскеррихъ галаз гуьруьшар тешкилна ва абурухъ галаз тайин кIвалах тухвана. 1972-йисуз, меркезда районар тешкилиз башламишна, тежрибалу политик яз, Б.Агьмедов КПСС-дин Махачкъала шегьердин комитетдин пропагандадинни агитациядин отделдин заведующийвиле, гуьгъуьнлай партиядин обкомдин лекторрин дестедин регьбервиле, отделдин заведующийдин заместителвиле тестикьарзава. Сир туш, 80-йисара республикада медениятдин идарайри “кьецIи ийиз” башламишнавай. И зайиф хьанвай участокдизни (Дагъустан Республикадин культурадин министрвиле) Б.Агьмедов рекье твазва.
ЦIийи министр сифтени-сифте культурадин идарайриз, чкайрал физ, килигна, яратмишдай вири коллективра хьана. Фольклордин суварар, фестивалар ва маса серенжемар тешкилунин кIвалах хъсанарна. Республикадин музейдин филиалар ачухна. Сулейманан ватанда шаирдин музейдин цIийи, алай девирдин истемишунриз жаваб гузвай дарамат эцигна, ишлемишиз вахкана. (Гьайиф хьи, адаз вагьшийри цIай яна. Чкадиз хкай ам и йикъара ачух хъувуна.
1989-йис. КПСС-дин Дагъустандин обкомда пропагандадинни агитациядин ва илимдинни школайрин отделар сад хъийизва ва идеологиядин отдел тешкилзава. Заведующийвилени тежрибалу, кар алакьдай кас тир Б.Гь.Агьмедов тестикьарзава. Гуьгъуьнин йисуз Кьасумхуьруьн райондин сечкичийри ам РД-дин Верховный Советдин депутатвиле хкязава, гьа са вахтунда адакай ДАССР-дин Верховный Советдин Председателдин сад лагьай заместитель жезва.
…СССР чкIиз, реформаяр кьиле тухуз, базардин экономикадал элячIиз, милли гьерекатар тешкилиз башламишай четин йисара Багьаудин Гьажиагьмедовича министерствойрин, жегьилрин, илимдин, яратмишдай союзрин ва СМИ-рин идарайрин кIвалахрал гуьзчивалзава, яни гьа и хилериз талукь месэлайриз килигзава. Гьалтай четинвилеризни килиг тавуна, Багьаудин Гьажиагьмедоваич гьамиша кIвалахдин яцIа хьана. Гьеле лап жегьилзамаз тарихдин илимрин кандидатвилин тIвар къачур алим илимдин кIвалахдални мукьуфдивди машгъул хьана. Ам “Ватанпересар — интернационалистар яз тербияламишзава”, “Дуствал чи къуват я” ва маса ктабрин, гьакIни къанни цIудалай виниз илимдин кIвалахрин автор я. Идалайни гъейри, ам Социальный илимрин академиядин гьакъикъи членвиле хкянай. РД-дин Госсоветдин Указдалди адаз “Дагъустан Республикадин илимрин лайихлу деятель” лагьай гьуьрметдин тIвар гана. Б.Гь.Агьмедов гьакI РД-дин ва РФ-дин гьукуматрин хейлин гьуьрметдин грамотайриз, орденризни медалриз лайихлу хьана.
Багьаудин виридаз багьа инсан яз хьайиди гьеле адал чан аламаз прозаик, публицист, РД-дин Госпремиядин лауреат Космина Исрапиловади “РикIин гьарай” тIвар алаз кхьенвай ктабда ганвай республикада ва адалай къецепатани машгьур ксарин келимайри мад сеферда тестикьарзава. Абурукай садан фикир за агъадихъ гъизва:
“Гьайиф хьи, веледрин буба, вафалу уьмуьрдин юлдаш, хтулрин чIехи буба фад рагьметдиз фена.
Амма Багьаудина кутур багъди бегьерар гузва, ада куькIуьрай чирагъ туьхвенвач. “Уьмуьрдин юлдашдин чешне” тIвар ганвай Инжилата ам гьич са декьикьадани рикIелай ракъурзавач. “Уьмуьрдин философия” тIвар гана, вичин вафалу, муьгьуьббатлу юлдашдиз бахшна, ада чапдай акъуднавай ктабда чими келимаяр, яргъал йисара Багьаудина книжкада кхьенвай рикI алай гзаф камаллу къейдер, шикилар гьатнава…”
Къе юбилярдин веледар — рухваярни сусар, хтуларни багърияр санал кIватI хьанва. Играми кас рикIел хкунихъ галаз сад хьиз, абуру Инжилат дидедиз вич хайи югъни мубаракзава.
Куь рикIериз сабур гурай, гьуьрметлубур, рагьметлудан сурал нур къурай!
Алаудин Гьамидов
