МАГЬМУД АБДУЛКЕРИМОВАН — 85 ЙИС
Гьуьрметлу Магьмуд муаллим!
Вад йис идалай вилик къадим Дербент шегьерда ви уьмуьрдин 80 йис тамам хьуниз талукьарнавай шад межлис кьиле фена. Ам башламишдалди вилик вуна са шумудра заз аник иштиракун теклифнай. Гьатта межлис башламишай юкъуз зун атун патал улакьни гьазурнавай. Лишанлу кар мадни ам тир хьи, и гурлу мярекатдиз Ватандин меркез Москвадай ва маса яргъарайни багьа мугьманар атанвай. Гьайиф хьи, йикъалай-къуз туьхуьзвай вилерин ишигъ себеб яз, ви уьмуьрда хьанвай и шадвилин суварик завай иштиракиз хьанач. Гьа чIавуз за ЧIехи Аллагьдивай за ваз уьмуьрдин 85 йис ва мадни артух яшар хьун тебрикдай мумкинвал гун тIалабнай.
ЯтIани пуд йис арадай фейила, зун галачиз регьимлу рикIин иеси Дашдемир Шерифалиева гъиле кьуна (гьайиф хьи, бязи талукь ксар и мярекатдикай къерех хьана), Ахцегьрин культурадин маканда анин бажарагълу коллективди зи уьмуьрдин 80 йисаз талукь мярекат тешкилнай. Ахцегь райондин кьилин заместитель Шуаев Алмаса, культурадин макандин жавабдар къуллугъчияр Агъаева Аделяди, Гъаниева Гуьлжагьана,гьакI зи тIварцIиз гьуьрметзавай Мамалиев Къардаш, Бабаев Гьемдуллагь, Урдуханов Усман, Жабраилов Шихкерим, Мегьамедов Жамал ва маса ихьтин рикI заха ксарихъ галаз санал вунани иштиракна. Аник гьакI чеб къе рагьметдиз фенвай Абдулрашид Рашидова ва Цуьк Мурсаловадини чими келимаяр лагьанай (женнетдин ахварай ават тавурай чеб).
Идалайни алава и вири йисара вуна, зи гьалдикай хабар кьаз, зенгерни ийиз хьана, ви рикI мад сеферда зи патав къведай ниятар аваз, гьакI зи руьгь мадни экуь хьуниз эвериз гьазур тир.
Гуьгъуьнлай ви чIехи велед Османан хиве Ахцегь райондин кьилин жавабдар везифаяр гьатайла, ада, республикадин меркез Махачкъалада яшамиш жезвай районэгьлияр санал кIватIна, важиблу мярекат кьиле тухванай. Гьайиф хьи, винидихъ лагьанвай себеб аваз, и мярекатдани завай иштиракиз хьанач. И кьве агьвалатдикайни бязи ксари зун патал туькьуьл нетижаяр хкудайди за къенин юкъузни гьисс ийизма. Лагьанва эхир:
Уьмуьр женг я, чун аскерар савашда,
Валлагь, дуст кас, тIалри-квалриявашда.
Гьикьван чна чIугуртIани зегьметар,
Гьикьван ийиз хьайитIани гьуьрметар,
Сад Аллагьдин гъиле ава кьисметар.
2009-йисуз Москвада, ви велед Абдулжелилан куьлгедик кваз, за теснифнавай “Изумруды” (“Багьа къашар”) ктаб чапдай акъатна. И багьа ядигар акъатунал вил алай вунни ви чIехи велед Осман тади гьалда заз мугьман хьана. И багьа савкьатдин са шумуд ктаб зазни багъишна, ви велед Османа лагьанай: “Казим халу! Белки, чи хайи хуьруьн мектебдани зи бубадилай чешнелу, зурба муаллимар хьана жеди. Ахьтинбур хайи районда, республикадани гзаф авачиз туш. Абурун жергедай зи бубадин тIвар кьуна, неинки са зи буба, чи хизан, гьакI хуьруьн баркаллу ксарни вуна чи чIехи уьлкведиз машгьур авуна. Чун, бубани хва, къе ваз рикIин сидкьидай баркалла лугьуз атанва. Вун а баркалладиз лайихлу кас я…”
Ингье, гьуьрметлу Магьмуд муаллим, къе зун ви уьмуьрдин 85 йис тамам хьанвай сенгердиз мукьва хьайила, за, ваз бахшна, са шумуд цIар шиир-жавагьирни теснифнава. Ваз талукь яз “Багьа къашар” ктабдай куьруь суьгьбетни таржума авуна гузва.
Зи рикIин ва руьгьдин келимаяр ва фикирар газет кIелзавай гьуьрметлу ксарив, компьютерда басма авуна, агакьарайди, вич са къаматда зи бубани хва Мегьамед-Шериф я.
Мубаракрай, Муаллим!
85 йис яргъал тир сефер я,
Камалдинни сагъламвилин бегьер я.
Ви къаматда берекатдин нур ава,
На лугьуди, ам уьмуьрдин сегьер я.
Фейи уьмуьр за сафунилай хъийизва
Жуван рикIел са-са легьзе хкизва.
Савадлуйрин жергедавай кас я вун
Зи фикирар хайи хуьруьз хъфизва.
Гьа и хуьруьн ирид йисан мектебда,
Башламишнай кIвалах асул метлебда.
Сифте камар къадимлубур хьайвиляй,
Жуван хуьруьз хъфенай вун, гьелбетда.
Муаллимрин муаллим хьун регьят туш,
Пехил касдин гъиле гьатай сенят туш.
Школадал нурни абур гъайи хва,
Хуьре-кIвале гьуьрмет-хатур хьайи хва.
Гележегда ви баркаллу веледди
Авур савкьат мадни хьана эбеди.
Районрин шумудни са мектебар
Компьютеррал ийиз хьана таъминар.
Вун куьмекчи а фондунин кьил хьана,
Гзафбурун вун акунихъ вил хьана.
ТIебии яз мергьяматлу крарал,
Ви михьи рикI, ачух, жумарт гъил хьана.
85 йис яргъал тир сефер я,
Камалдинни сагъламвилин бегьер я.
Ви къаматда берекатдин нур ава,
На лугьуди, ам уьмуьрдин сегьер я.
Ви къаматда а нур зайиф тахьурай!
Худади ваз сагълам уьмуьр, бахт гурай!
Мубаракрай ваз хайи югъ, Муаллим!
И багьа тIвар ваз гайи югъ, Муаллим!
Магьмуд муаллимдин экуь гъетрекай куьруь суьгьбет
Араб чIалан “муаллим” гафунин мана гегьеншди я. Ам неинки мектебда аялриз тарс гузвай тербиячи, гьакI вичиз еке гьуьрмет авай, дережаяр виниз тир инсан, алимни я. Чи къенин суьгьбетни вич гьакъикъатдани чIехи гьарфунилай кхьиниз лайихлу Муаллимдикай я.
Лугьуда хьи, гьар са инсандиз, ам дуьньядин сегьнедиз пайда хьайила, адан тIвацIихъ цаварал гъедни куькIуьзва. Эхь, Магьмуд муаллимдиз цаварал неинки гъед, гьакI рагъни, варзни, гъетерни санал 2008-йисуз хъуьрена.
И йисуз къадим Хуьруьгрин хуьре, Верховный Советдин депутатвиле Дагъустандин халкьдин шаир Хуьруьг Тагьир хкягъай йикъара хьиз, гурлу межлис кьиле фена. Республикадин дережада тешкилнавай и мярекат Магьмуд муаллимдин 75 йис тамам хьуниз талукьарнавайди тир. Зун вичиз мугьман хьайила, ада суьгьбет авурвал, ам, уьмуьрда сифте яз вертолетда акьахна, гуьзел Самур дередин винел лекьерин кьакьанда лув гана. И мярекатда, республикадин Президент маса крарал машгъул яз, Гьукуматдин Председателдин Сад лагьай заместитель Низами Къазиева иштиракнай. Заз хиве кьурвал, “Самур дере аршдай мадни гьейран жедайвал аквада хьи”, — лагьанай Магьмуд муаллимди.
И межлисдал республикадай ва райондай атанвай жавабдар хейлин ксар рахана. Абурун жергедай яз, хайи хуьруьн мектебдин муаллим Халисат Гьажиевади лагьанай: “46 йисуз Магьмуд муаллимди чи акьалтзавай жегьил несилдиз чирвилерни тербия гузва. Ада неинки хайи хуьруьн жемятдин, гьакI райондин, республикадин дережадани гьахълудаказ гьуьрмет къазанмишнава…”
И мярекатдал гьакI Магьмуд муаллимдин велед Абдулжелила вичин харжийралди ачухнавай “Просвещение” тIвар алай фондуникайни суьгьбет фена. Гьеле Магьмуд муаллимди Кьиблепатан Дагъустандин хейлин мектебра, вич фондунин президент яз, компьютерарни пайнава. Адет тирвал, зи и йифни Магьмуд муаллимдин бубайрин кIвале акъатна. Чи вилик няметар бул алай суфра ачухна, адан уьмуьрдин юлдаш Рузията лагьанай хьи, мугьман-итим абурун кIвалин суфрадин абур я.”Магьмуд, вуна къенин йифиз Казим стхадихъ галаз санал йиф Абдулжелилан цIийи кIвалера акъуда ман…”, — лугьузва адан суса. За жаваб ганай хьи, Майрам дидедин гъилелай са тике фу дадмишай бубайрин кIвалера мадни къулай я. Чи патара икьван чIавалди санани тахьай хьтин гуьзел кIвалерин вири мертебайра зун Магьмуд муаллимдихъ галаз къекъвена ва абурал гьейранвал авуна. Мубаракрай!
Пакамахъ за, адет хьанвайвал, лап сегьер чIавуз къарагъна, Самурдин баядриз яб гуз, и гуьзел дередал гьейранвал ийизвай.КIвалерин вилик квай гъвечIи бахчада гъалунихъ галай кагьрабаяр хьтин чIижерин ящикар-кIвалер жизви кьатIуз жезва (Магьмуд муаллимдин алава машгъулат). Бахчада цуьквер цуькверив, абур маса набататрив рахазва. Винелди хкаж хьанвай уьзуьмдин тегьенгди гъвечIи балхундихъ чарх янава. Зи фикирдиз лагьайтIа, вич гьакъикъатдиз гзаф мукьва риваят хквезва. Лугьуда хьи, чпиз женнетда сугъул хьайила, малаикар сейрдиз экъечIнай. Гзаф чкайра лув гана, Самур дередин винел атайла, абуруз инаг гзаф бегенмиш хьана. Гьа девиррилай инихъ и баркаван дереда, Рутулрин дагълух магьалдилай башламишна, та рехи Каспийдив агакьна, сад-садалай гуьрчег хуьрерни арадал атана. Асул гьисабдай абур лезгийрин, рутулрин, цIахуррин, яхулрин, азербайжанрин, аваррин хуьрер я. Анра, лугьуда хьи, малаикрин невеярни яшамиш жезва. Абурукай сад Магьмуд муаллимни ятIа лугьуда за. И кар субут авун патал ам гьатта гьаждални фена.
Казим Казимов, писатель
