Фельетон
Жувандини чаради лишанламишзавай мисалар чахъ гзаф ава. Чарадан шивцелай жуван ламра гудай хийир артух жеда лугьуда. Чарадан тавханадилай жуван демекда акъудай йиф къулайди жеда. Жуван перем я жуваз пара мукьвади. Жувахъ шедайбур жуван кьве вил, жував фад агакьдайбурни жуван кьве гъил тушни? Жува-жув виляй вегьин тавуртIа, масадавай агъузариз бажагьат жеда. Масадал алай къалин кIуртуни ваз чим акъуддач. Жуван вацI жува яцIу ая. Жуван кIамуз вацI лагь. Жуванди течирдаз чарадини чир жедач… Пагь, авай кьван камаллу келимаяр!
Зи рикIел абур икьван гзаф атунихъ себебар авачиз туш. Абурал зун саки гьар юкъуз, гьар камуна гьалтзава…
* * *
ИкI, вилерин азарди гьелекзавай Къулибег (за тIварар дегишарнава), югъни нянихъ элкъвенва, йикъан зегьемни тIимил хьанва, кIвачерини са тIимил кIвалахрай, рикIни алахьрай лагьана, кIваляй экъечIиз эгечIна.
— Вун гьиниз я и рагъдан береда? Куьчеда ви вуч квахьнава? — гьарайзава къайгъудар къариди.
— Ял яда, къари, михьи гьавадал. КIвале гьикьван ацукьда? Аптекадиз фена, сад-кьве дарманни къачуда…
— Мукъаят хьухь жувал. Аял кIвалевайтIа, гьамни ракъурдай, — генани къайгъударвал къалурзава къариди.
— Сагърай, къари! Вун хьтин кайвани авайди нивай ярхариз жеда! Зун яргъариз фидач, михьи гьавадал са тIимил къекъвена хкведа…
* * *
Кьуьзека жибинда тIвар рикIел хуьн патал дарман куьтягь хьанвай куьгьне къабни (чарчин кьвати) тунвай. Аптекадиз фена, жибиндай кьвати акъудна, вичиз кIанзавай дарман чирна аптекарь рушаз.
КукIвалай кIанелди лацу халатра авайда кьуьзуь касдин кьватидиз килигна, ава лагьана ахьтин дарман. “Гидрокортизон — глазная мазь” гафар алай кьватидал. Гъилелди икьи рангуналди кхьена, къиметни къалурнавай — 33 манат.
Руш дарман гваз хкведалди, кьуьзека, гьисабна, пулни гьазурна.
— Халу, чи дарман импортный я, а пулунихъ жедач, — лагьана хъуьрез-хъуьрез руша.
— Лагь ман, чан руш, дармандин къимет.
— 99 манат.
Кьуьзекан чина гьа геренда рагъул циф къекъвена. Тажубвилелди ам гагь гъилевай пулдиз, гагь дарман гвай рушаз килигзава. Суаллу хьанва кьуьзек.
Дарман гьа сад я. Казанда акъуднавайди. Куьмекни гузвай. Вилериз хейлин регьят жезвай, ам ягъайла. Гила къачузвайди — импортный. “Пуд сеферда багьади?” хиял физва кьуьзекан рикIяй. “Идаз вуна вучда? Къачудани? Тадани? Къачун тавуртIа?”…
— Халу, им хъсан дарман я. Импорт я!
— Чан руш, чи дармандилай артух адак вуч ква?
— Къецепатай пис затI гъидайди туш, халу. Ваз и кьватидин гуьрчегвал аквазвани?
— Гила дуьз лагьана. Кьватидилай гъейри адак цIийи маса затI бажагьат ква. “Гуьрчег кьватида тур цIимилдикай къенфет жеда жал?” — винел акъудна кьуьзека вичин фикир.
* * *
ЭкъечIна Къулибег, дарманни туна, аптекадай. Гуьгьуьл бегьем чIур хьана. Гьавадин серинвал къайивилиз элкъвез эгечIна. Вичин асадин кIвенкI чиле эцягъиз-эцягъиз хквезвай адал куьгьне таниш Мусабег гьалтна.
— ГьикI хьана, Къулибег стха? Пел атIугъна, чиле аса эцягъиз, вуна нелай кьисасар вахчузва?
— Я кIвал къени хьайиди, хъсан хьана вун гьалтна. Ваз аквазва зун аптекадай хквезвайди. Са варз вилик 33 манатдай къачур дарман къе заз 99 манатдай гузвай. Импорт я лугьузва. Чи дарман авач лагьана…
— На зи кайи чкайрал кьел алахна хьи. Ваз и зи гъилевайди аквазвани? Им за, гьамиша физ, вердиш хьанвай “1000 мелочей” туьквендай къачунва. Шаз ибур 200 манатдай тир. Хцин цIийи кIвалериз за 8 тIапIар 1600 манатдай къачунай. ЦIи заз и сад 1600-дай гана. Гьа ваз хьиз, зазни им “импорт” я лагьана… На низ арза ийида? Гьиниз фида? КIвалин рак тIапIар алачиз тадани?..
* * *
Къулибег са тIимил секин хьана. Вичелайни кайидал гьалтайди кьатIана, ада кIвалихъди гьерекатна. Рекье “НекIедин продуктар” кхьенвай туьквендиз фена. “Жуван шегьерда гьазурзавай са кьватида авай къатух къачуда”, — фикирна ада.
Гьамиша ацIанваз акур шкафдай адаз вичиз таниш кьвати жагъанач. Маса кьватияр, банкаяр къачудай пулни адав гвачир. 50 манатдихъ са кьвати къатух къачуз вердиш хьанвай Къулибегаз гилан кьватийрал алай къиметар акурла, адан зегьле фена. «Я и къапара авайди некIедин шей туш. Я абур вири къецепатай гъанвай импортар я», — хиял фена рикIяй. Дезгедихъ галай кьам яцIу туьквенчидиз кьуьзекан юзунар ерли хуш хьанач.
— ГьикI хьана, санкIар, гзаф къекъвена, затIни къачунач хьи? Ваз аквазвачни, вири импортный къапар я! Гьихьтин гуьрчегбур! Къеневайдини — чиниз гьа яргъарай гъанвайди. Ви кIурув кьан тийиз кичIезвани? Ужуз шей ни незмайди я?..
Къулибегаз вичин кьилиз кIута чуькьвейди хьиз хьана. Вилериз хъсандиз таквазвай ам са кIам-шам амай шуьшедин шкафда акьаз. РакIарин рехъ квахьнавай. Туьквендин иесиди кьуьзекан къуьн кьуна, куьгьне пек хьиз, къецел галчIурна: — Алад, кичиди! Са бала къведалди, жуван дехме жагъур хъия!..
* * *
Эхь, гуьгьуьл хъсанарда, нянин серинрикай лезет хкудда, герек кьве дарманни къачуда лагьай Къулибег, еб атIай чанта хьиз, хейлин вахтунда куьчедал ялгъуздиз аламукьна. Бахтунай хьиз, къуншидин гада акуна, вичиз куьмек гун тIалабна…
— ГьикI хьана, Къулибег даш? Рехъ алатнавани? Ялгъуздиз ви инал вуч ала?
— Хьайивал лагьайтIа, вахт пара кIан жеда. Гьиниз фенатIани, акурди “импорт” хьана. Ада зи кьил элкъуьрна, фир-тефир чка квадарна, хва.
— Я буба! Импорт туш, завал я, завал! Гуж я ам чал илитIнавай. Чина жезвай емишарни патай гъизвайла, ваз ужуз затIар кIанзавани? А вахтар фена…
— Я хва, бес жуван таъсибчияр амайди тушни? Бес къецепатай гила затIни хкизмач, къадагъаяр эцигнава лугьузвачни?.. Телевизордай югъди-йифди гузвай муштулухар гьабур тушни?..
— Вердиш масакIа хьанва, буба. КIвалах хъийиз кIанзамач. Мал — аниз, шей — иниз… Вазни — хийир, зазни хийир… Арачиярни — бул!.. Жувандини, къецепатандини сад хьанва. Чпиз кIанивал маса гузва… Вичизни “бизнес” лугьузва. Адал шумуд чин алайди ятIа, заз чидач… Вуна вучда?..
— Гьуц-ун чпин!.. Кьуьзеказ са вуч ятIа лугьуз кIанзавай, жегьилдин вилик вичи вич хвена.
— Сагърай, хва, вуна зун секинарна. Импорт амай кьван чав жуванди бажагьат агакьда. Арифдар Сулеймана гьавайда лагьайди тушир:
“Жуваз гьалал недай кIезри,
Тум кьуна, гатун хъсан туш…”.
Им лагьай гаф я хьи, жуван гьалаллу затIунин къадир хьухь, ам усалармир. Тум кьур балугъ хьиз, ам акъатда гъиляй, мад ахквадач. Бес! ГьакI я, чан хва, — куьтягьна яшлу Къулибега вичин ихтилат.
Мердали Жалилов, литературадин отделдин редактор
