Инсанди гуьгьуьллудаказ гузвай садакьадикай авай менфятдикай Пайгъамбардин (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) гзаф гьадисра лагьанва. Мисал яз, са гьадисда къейднава (мана): “Куьн, гьич тахьайтIа, хумравдин са паюнал кьванни жегьеннемдин цIукай хуьз алахъ” (Бухарий, Муслим). И гьадисдихъ ихьтин мана ава: диндал амал авуналди, куьне куьн цIукай хуьдай затI арадал гъваш. Мисал яз, гьич тахьайтIа, хумравдин са пай кьван (гьакьван гъвечIи) садакьа гуналди.
Адахъ авай берекат чир хьун патал тек са гьа и гьадис гъунни бес жезва. Садакьади инсан вилив хуьн тавур кьиникьикай хуьзва, мал-девлетдик мублагьвал кутазва, жегьеннемдин цIувай хуьзва. Садакьа гайи касдилай Аллагь рази жезва, гьикI лагьайтIа, ам гайи касди адахъ муьгьтеж инсандин рикIиз шадвал багъишзава.
Лагьана кIанда, садакьа кьве жуьре ава: инсанди тайин са касдиз гузвай пулунин такьат ва я пишкеш; давам жезвай садакьа (вири жемиятдиз хийир гъизвай садакьа). Кьвед лагьайдаз араб чIалал “садакъатул жария” лугьузва (яни инсан кьейидалай кьулухъни давам жезвай садакьа).
И садакьадин жигьетдай Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьанва (мана): “Инсан кьейидалай кьулухъ адан вири амалар кьатI жезва, анжах пуд кар квачиз: давам жезвай садакьа; чирвилер, илим — вичикай менфят къачузвай; диндар велед — вичин диде-бубадиз дуьа ийизвай” (Муслим).
Чна Мегьарамдхуьруьн райондин Советский хуьре, зун имам яз, жемият патал гузвай садакьа ишлемишун тежрибадик кутунва. Месела, хуьруьн мектебдин муаллим Зейнедин Къарибов рагьметдиз фейила, адан рухвайри мектебдин виликай физвай хвал асбестдин турбайра туна. Гила хвал михьи хьанва, тахьайтIа, гьар йисуз аялри, субботникар тешкилиз, хвал михьзавай, къайдадиз хкизвай.
Селимханов Эмирхан буба рагьметдиз фейила, адан рухвайри, садакьа яз, кьейи касдихъ сурарал капI ийидай махсус чка (навес) туькIуьрна. Ана вишелай виниз инсанривай капI ийиз жезва.
Сегьраб Эфендиева, вичин диде-бубадин гьуьрметдай, садакьа яз, хуьруьн футбол къугъвадай майдандал булах туькIуьрнава. Анал Къуръандин са аятдин келимаяр атIанвай махсус кьулни алкIурнава. Булахдикай менфят къачузвай гьар са касди адан тIварцIихъ сувабдин гафар лугьузва.
Советский хуьре цIийиз арадал атанвай микрорайондиз фин патал къубудилай элячIна кIанзавай. Анал вахтуналди са акьван къулайди тушир муьгъ эцигнавай. И мулкара яшамиш жезвай Шараф Ферзалиевани Бута Примова чпин харжийрихъ къубудал вижевай муьгъ эцигна. Са шакни алачиз, им абуру жемият патал авунвай садакьа я. Муькъуькай рахайла, Аслан Гьашумовни рикIел къвезва. Ада аялрин “Чубарук” бахчадиз физвай къубудал вичин такьатрихъ муьгъ эцигна. Саид Гьабибова лагьайтIа, и бахчадиз физвай чкадик ракьун варар кутуна.
Са сеферда Пайгъамбардивай (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) хабар кьуна: “Инсанрикай гьихьтинди хъсан я?”. Ада жаваб гана: “Халкьдиз хийир гузвайди, халкь патал менфятлу крар ийизвайди”. Ханагьмед Эсуфов рагьметдиз фейила, адан рухвайри чпин бубадин экуь къаматдин гьуьрметдай, садакьа яз, хуьруьн советдин дараматдин вилик квай паркуна агъсакъалар патал ял ядай кьур (беседка) эцигна. Яни абуру чна винидихъ гъанвай гьадисда къейднавай хьтин кар авуна. Къуй чпелай Аллагь рази хьурай!
Нуралиев Эюб муаллим рагьметдиз фейила, садакьа яз, адан рухвайри хуьруьн цIийиз туькIуьрзавай куьчедиз чиргъ вегьена. Чпин рагьметдиз фенвай багърийрилай гузвай садакьадихъ хуьруьн маса магьлейрани 25-30 касди и кар давамар хъувуна. За абурун виридан тIварар кьазвач, вучиз лагьайтIа, са касдин тIвар, рикIелай алатна, кьун тавуртIа, ам бейкеф жеда. Аллагьдиз вири аквазва, ван жезва. Винел акъуд тавуна, авунвай хъсан кардай къвезвай суваб мадни артух жезвайди я. Аллагьди кьабулрай виридан садакьаяр.
Гзаф лезги хуьрера инсан рагьметдиз фейи пуд лагьай юкъуз мукьва-кьилийри, хуьруьн жемят кIватIна, абуруз, мехъеррик хьиз, гьар са наз-нямет алай суфраяр ахъайзава. Бязибуру кьейидан сурухъ виш агъзурдалай виниз къимет авай мармардин къванер акалзава. Им, зи фикирдалди, исраф я. А такьатар вири хуьр, жемят патал менфят авай умуми са кIвалах кьилиз акъудуниз харж авуртIа, хъсан я: гьам кьенвай кас патал, гьамни адан багърияр, жемят патал.
Жув имам яз, за хуьре са кас рагьметдиз фейила, адан багърийриз пуд лагьай юкъуз сур-кьул атIайбуруз, кIел-бахш авурбуруз ва патарилай хтай мугьманриз са гъвечIи суфра ачухун теклифзава. Сурун кьилихъ къязавай къванцикай рахайтIа, за хуьруьнвийриз рагьметдиз фенвай кас хайи ва кьейи югъ, йис къалурнавай са гъвечIи къван кутун меслятзава. Эгер инсандилай алакьзаватIа, адахъ гьахьтин мумкинвилер аватIа, вири жемият патал хийирлу са кардик кьил кутурай. Кьенвай касдиз гьахьтин крарикай менфят жеда.
Къейд ийин хьи, Советский хуьре сад лагьай “садакъатул жария” авурди и хуьруьн агьали Челебова Рабият баде я. Ада, вичин итим — Билал буба рагьметдиз фейила, итимдин ва вичин патай (чан аламаз), садакьа яз, 1998-йисуз эцигнавай мискIиндин вилик пару ва чпин магьледал булах туькIуьрна. (Гаф кватай чкадал лугьун хьи, Билал бубадихъни Рабият дидедихъ чпин хайи веледар авачир).
Сулейман Пашаев
