Гьуьрметлу стхаярни вахар! Пака, 9-июлдиз, Къурбанд сувар къейдда.

Лагьана кIанда, зуль-гьижжа “къадагъа алай кьуд вацрак” (ражаб, зуль-къаъда, зуль-гьижжа, мугьаррам) акатзава. И вацрахъ чIехи метлеб ава. Гьавиляй чакай гьар сад иллаки и вацра жуваз и дуьньядани, Эхиратдани менфят авай диндар крар ийиз алахъна кIанда.

Ибн Аббас асгьабдилай (Аллагь рази хьурай кьведалайни) атанвай гьадисда къейднавайвал, Пайгъамбарди (Аллагьдин патай салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана): “Авач (йисан) йикъара ийиз­вай са диндар амални — и йикъара (зуль-гьижжадин сифте цIуд юкъуз) ийиз­вай (дин­дар) амалрилай (сувабдиз) артух тир”. Абуру лагьана: “Жигьадни артух тушни?”. Ада лагьана: “Жигьадни (сувабдиз) артух туш, анжах са кас квачиз: вич (Аллагьдин рекье) хсуси чан ва мал-девлет эцигна экъечIай ва (анай) хтун тавур” (Бухарий).

Маса гьадисда лагьанва (мана): “Вири йикъарикай гьа и цIуд йикъа авур диндар амал Аллагьдиз виридалайни кIани я…” (Тирмизий).

Шариатдин алимри къейдзавайвал, йисан вири йиферикай виридалайни ла­йихлубур, суваб пара авайбур рамазандин вацран эхиримжи цIуд йиф я — абура Лайлатуль-Къадр авайвиляй. Йисан вири ­йи­къарикай виридалайни лайихлубур, суваб пара авайбур зуль-гьижжадин сифте цIуд югъ я (Арафадин ва Къурбанд су­варин йикъар авайвиляй)! Гьар са мусурман кас и йикъара кье­тIендиз, жезмай кьван гзаф хъсан крар, диндар амал ийиз алахъ­на кIанда.

Гьаждиз фейибур и цIуд юкъуз Меккада же­да. Гьаждиз тефенвайбур гьар сад чеб авай чкада хъсан крар ийиз алахъна кIанда: сунна сивер хуьз, садакьаяр гуз, Къуръан кIелиз ва къурбанддин гьайванар тукI­ваз… Арафадин юкъуз сив хуьзни­ ри­­­кIе­­лай алудна виже къведач. Гьадисда ла­гьанва (мана): “Арафадин юкъуз сив хуьни кьве йисан — алатай ва къведай йисарин­ гунагьар ва ашура юкъуз сив хуьни (мугьаррам вацран 10 лагьай югъ) алатай йисан гунагьар ба­гъишда” ­(Муслим).

Къурбанд авунин зурба суваб

Къурбанд суварин ва адан гуьгъуьналлай пуд юкъуз Аллагьдиз ибадат яз тукI­вазвай гьайванриз (девейрикай, калерикай, лапагрикай) къурбанд лугьуда. Къурбанд авун чIехи сунна кар я (са десте алимри ам важиблу кар я лугьузва) мумкинвал авай гьар са мусурман касдиз.

И кардиз делил яз Къуръандин аят къалуриз жеда (108-сура, 2-аят, мана): “(Гьавиляй) капI ая вуна ви Раббидиз (са Адаз) ва (са Адаз вуна) къурбанд гьайванар тукIукI”.

Гьадисда лагьанва (мана): “Адаман несилри Къурбанд суварин юкъуз ийизвай Аллагьдиз виридалайни кIани амал иви экъичун (гьайван тукIун) я…” (Ибн Мажагь — 3126).

Мад са гьадисда лагьанва (мана): “Ни, мумкинвал аваз, къурбанд авуначтIа…, къуй ам чи капIдай чкадиз мукьвални ­тахьурай” (Мугъний-Ибн Къудамагь,     11-94).

Са гьадисда гьакIни къейднава (мана): “Ам куь буба Ибрагьим пайгъамбардин сун­на я… ва квез (а гьайвандин сарин) гьар чIар­чIикай суваб ава” (Агьмад).

Къурбандзавай гьайвандин шартIар: ам сагъ-саламатди хьун герек я (кьецIи, буьр­кьуь, яхун, начагъ, карч ханвай, нукьсан квай гьайван виже къведач). Хипен са йис хьанваз кIанда (маса мазгьабра — зур йис къа­­лурнава), калин — кьве, деведин — вад йис.

ТукIвадай вахт: Къурбанд суварин йи­къан пакамаз, сувар капI авурдалай кьулухъ башламишда — та кьуд лагьай йикъан­ эхирдалди.

Са деве ва са кал ирид касдин паталай тукIуртIа жеда. Са хеб — са касдин паталай. ГьакIни са гьер жуван вири хизандин паталайни (чан алайбурулайни, кьенвайбурулайни) тукIуртIа жеда.

Къурбанд ийиз кIанзавай касдиз къа­да­гъа я: Зуль-гьижжадин сифте цIуд ­юкъуз вичин чIарар атIун, кикер атIун ва бедендикай  хам  атIун.  Гьадисда  лагьанва  (ма­на): “Низ къурбанд ийидай  (Къурбанд суварин йикъара гьайван тукIвадай) ният аватIа, къуй ада зуль-гьижжа ­вацран  сифте  цIуд  юкъуз  вичин  чIа­рарик,  ­хамуник  —  са куьникни  кя  тавурай”  ­(Мус­лим). (Эгер тийижиз ва я ри­кIелай фена а кар авуртIа, астагъфир авуна кIанда ва ийизвай къурбанд дуьз жезва).

ТукIунин къайда: шариатда къалурнавайвал, кьибледихъ элкъуьрна, дуьа кIел­на, ният авуна, къурбанд ийида. Ахпа пайда: пудай са пай жуваз (кIва­лиз) тада, амайд­и садакьа яз гуда. Къурбанд гьайван ту­кIур­далай кьу­лухъ кикер ва чIарар атIудай ихтияр ава.

Къурбанд авуниз гзаф лайихлувилер, адакай еке менфят ава: 1. Аллагьдиз мукьвал хьун я; 2. Хизанриз шадвилер ва булвилер я; 3. Ке­сибриз куьмек я; 4. Мукьва- кьилийрихъ ва къуншийрихъ галаз ала­къаяр хьун ва абур мягькемарун я; 5. Аллагьдиз шукур авун я…

Гьавиляй гьар са мусурман кас гьар йи­суз и зурба ибадат кьилиз акъу­диз алахъ­­на кIанда. Чна Аллагь-Тааладивай Ада чаз и карда куьмек гун, ам чавай кьабулун тIа­лабзава! Амин!

Ямин Мегьамедов, диндин алим