29-июндилай  4-июлдалди Да­гъустанда фольклордин ва адетдин культурадин “Дагъвияр” тIвар алай международный XX фестиваль кьиле фена. Адан сергьятра аваз Махачкъалада, Р.Гьамзатован тIварунихъ галай Милли библиотекада, “Гзаф миллетрикай ибарат тир Россияда медениятдин хиле санал кIвалахун ва медениятдин ирс хуьн” элкъвей столдин кIвалах ачухдайла, РД-дин культурадин министрдин заместитель, Республикадин халкьдин яратмишунрин кIвалин (РДНТ) директор Марита Мугьадовади къейд авурвал, 2012-йисалай  ЮНЕСКО-дин къаюмвилик кваз кьиле тухузвай и фестивалдин кьилин макьсад Да­гъустандин, Россиядин ва дуьньядин халкьарин милли медениятдин ирс хуьн ва вилик тухун, жуь­реба-жуьре халкьарин арада дуствилин алакъаяр мягькемарун я. Адан тешкилатчияр — РФ-дин ва РД-дин культурадин министерствояр, Россиядин государстводин халкьдин яратмишунрин В.Д.Поленован тIва­рунихъ галай кIвал (ГРДНТ), РДНТ, “Арт-инициатива” международный холдинг ва икI мад.

ЦIи фестивалда Индиядин, Белоруссиядин, Киргизиядин (арада мензил аваз — Донецкдин халкьдин республикадин ва Азербайжандин), Россиядин 15-далай виниз регионрин, гьа гьисабдай яз Марий-Эл, Крым, Башкортостан, Калмыкия республикайрин, Архангельскдин, Ростовдин, Москвадин, Липецкдин, Новгороддин, Омскдин, Смоленск­дин областрин ва Ставрополдин крайдин, гьакI Дагъустандин 50-далай виниз фольклордин ва яратмишунрин коллективри иштиракна.

Фестивалдин программадик жуьреба-жуьре жанрайрин проектар квай: РДНТ-дин 85 йисан юбилейдиз бахшна, “Этнокультурадин Дагъустан” гала-концерт, “Каспий — дуствилин кьерер”, “Халкьдин парталдин шиират”, “Дербент  — цивилизацийрин къекъуьн”, “Мани лагь, ашукь!” концертар, милли пар­талар алаз къекъуьнар  ва икI мад. Фестивалди жуьреба-жуьре хал­кьа­рин культурадин векилар тир яратмишунрин гзаф кьадар коллективар, халкьдин алатар язавайбур ва халкьдин сеняткарвилин устадар са майдандал кIватIна.

Дагъустандин меркездилай гъейри, фестивалдин сергьятра аваз мярекатар Дербент, Каспийск, Хасавюрт, Къизилюрт шегьерра, Мегьарамдхуьруьн, Унцукул, Къули, Къаякент, Табасаран, Акуша ва Шамил районрани кьиле фена…

Мегьарамдхуьруьн райондин пресс-къуллугъди хабар гузвайвал, 2-июлдиз Липецкдин фольклордин “Вера” ансамбль и райондиз мугьман хьана. Мегьарамдхуьруьн райондин кьил Фарид Агьмедован тапшуругъдалди мугьманрин делегация райондиз гьахьзавай чкадал хкажнавай стеладин патав фуни кьел гваз ва “Мегьарамдхуьр” ансамблди тамамарай туьнт кьуьлералди къаршиламишна. Райондин культурадин отделдин директор Эседуллагь Селимова абуруз прог­раммадик квай мярекатрикай хабар гана. Шад мярекатда райондин администрациядин кьилин заместитель Сократ Мурадалиевани иштиракна. Райондин кьилин ва вичин патай ада мугьманар Россиядин кьиблепатан мулкарал атун тебрикна, Дагъларин уьлкве хьиз, адан гьар са районни мугьманар хушдаказ кьабулиз гьазур тирди къейдна.

Мугьманар патал итижлу программа туькIуьрнавай. Аник Советский ва Филерин хуьрериз мугьман хьунни квай. ИкI, Советский хуьруьн тарихдин ва край чирдайбурун музейда мугьманриз чи халкьдин тарихдинни медениятдин экспонатриз ва гьакIни инсанри кIвалин-къан ва хуьруьн майишатдин крар кьилиз­ ­­акъуддайла ишлемишай алатриз, Россиядин гьакимриз ва полководецриз (Дагъустандиз, гьа гьисабдай яз Мегьарамдхуьруьн райондиз атай ксарин картинаяр музейда ­хуьз­ва) талукь ва маса суьгьбетарна. Со­ветский хуьруьн культура­дин кIвале (культурадин хилен ва биб­лиотекадин къуллугъчийрин иш­тираквал аваз) лезги халкьдин уьмуьрдай са сегьне къалурна, мугьманриз чи халкьдин милли тIуь­­нар дадмишдай мумкинвал хьана.

Гуьгъуьнлай абур Филерин хуьруьз мугьман хьана. Ина хуьруьн майдандал жемят кIватI хьанвай. Халкьдин милли алатар ядайбуру, пагьливанри (иллаки квасадин уюнри), райондин культурадин кIва­лин къуллугъчийри тамамарай халкь­дин манийри, гьакI гъвечIи ва­тандикай ва Россиядикай урус ва лезги чIаларал тамамарай манийри мугьманар гьейранарна.

Чпин нубатдай яз, “Вера” ансамблдини халкьдин манияр лагьана ва гъвечIи сегьнеяр къалурна. Ансамблдин регьбер Екатерина Григорьевади районди чеб икьван чимидаказ кьабулунай гьар садаз — райондин кьилелай башламишна, гьар са агьалидал къведалди, виридаз сагърай лагьана.

Фестивалдин сергьятра аваз шад мярекатар 3-июлдизни давам хъхьана. И юкъуз “Фестивалдин открыткаяр” лишандик кваз меркездин кьилин майдандал кьиле фейи концерт РДНТ-дин “Лепе” хорди ачухна­. Дагъустандикай, ватанпересвиликай ва хайи край кIанивили­кай ашукь Алихан Мегьамедрагьимова, Мегьамед Агъарова, гьакIни фольклордин “Акуша” ансамблди, ЧIа­ро­дадин итимрин хорди ва маса коллективрин устадри ам мадни гурлу авуна.

Республикадин культурадин уьмуьрда лишанлу вакъиадин эхиримжи юкъуз, РДНТ-дин 85 йисан юбилейдиз талукьарна, “Этнокультурадин Дагъустан” тIвар алаз Махачкъалада, М.Горькийдин тIвару­нихъ галай Урусрин драмтеатрдин залда кьиле тухвай мярекат яр­гъал­ди рикIел аламукьдайди хьана. Тамашачийриз республикадин халкьдин яратмишунрин кIвал арадал атуникай фильм къалурна. Да­гъус­тандин Кьил Сергей Меликован тIварунихъай РД-дин Гьукуматдин Председателдин заместитель Муслим Телякавова тебрикдин Чар кIел­на. Мярекатдал Дагъустандин халкьарин культурадин къешенгвал къейд авур ва тебрикдин гафар лагьайбурун арада Россиядин государстводин халкьдин яратмишунрин В.Д.Поленован тIвару­нихъ галай кIвалин директордин заместитель Мэри Ру­санова (гаф кватай чкадал лу­гьун­, ада РДНТ-дин ди­ректор Марита Мугьадовадив РФ-дин культу­радин министерстводин ва ГРДНТ-дин тIва­рарихъай тебрикдин гафарихъ галаз санал 2021-йисуз Вирироссиядин “Халкьдин яратмишунрин виридалайни хъсан кIвал -2021” килигун-конкурсда 1-чка кьун тестикьарзавай лишанлу знакни вахкана), РД-дин Халкьдин Собранидин депутат Камил Давдиев (РД-дин НС-дин Председатель Заур Аскендерован тIваруни­хъай тебрикдин Чар кIелна) ва масабур авай.

Мярекат Дагъларин уьлкведин, гьакI къунши республикайрин ва Россиядин регионрин коллективри гурлу концерт гуналди акьалтIна.

Фестиваль акьалтIаруниз талукьарнавай шад мярекатда Дагъустандин культурадин министр Зарема Бутаевадини иштиракна. Ада XX фестиваль, РДНТ-дин 85 йис тамам хьун — республикадин медениятдин хиле лишанлу вакъиаяр — РФ-дин Президент В.Путина малумарнавай Россиядин халкьарин медениятдин ирсинин Йисал ацалтун, “Дагъвияр” неинки са Дагъустандин, гьакIни чи чIехи Ватан мадни яргъара машгьурзавай мярекат тирди къейдна. Эхирдай фестивалдин иштиракчийриз рикIел аламукьдай пишкешар багъишна.

Рагнеда Рамалданова