Украинадиз адетдин рахунра техилдин мяден, фу гузвай (“Житница”, “Незалежная”) чка лугьузва.  Гила анаг фашистрикай, цIийи миллетчийрикай — бандеровчийрикай михьи авун патал дяведин махсус серенжем кьиле тухуниз мажбур хьанва.

Вучиз икI хьана? — суал къвезва вич-виче­лай. Фу гузвай ватан — инсанриз ажал пайзавайди? Дуьньядин са кьадар ампаяр сад хьа­на, фашизм, миллетчивал, инсансузвал вилик кутаз алахъун? Яраб инсанриз фу хкIан­замач жал?..

Кьилиз текъвезвай фикир амач. Амма, гьа­къикъатда, алатай асирдин 91-йисалай га­тIунна, Украинада фадлай яракьризни азарриз, гъибетризни гъаразвилериз артух къимет гузвай. 2014-йисалай  фашизмдин рекьел­ рази туширбуруз акьалтIай инсафсузвилелди дяве малумарна, саки 14 агъзур кас чандивай авуна. Донбасс гилани нацистрин тупаринни гуьллейрин харцик ква.

Украинвияр — бандеровчияр мус, гьикI арадал атана? Тарихдай малум тирвал, зи кьа­тIун­райни, и халкьдихъ, миллет яз, вичин та­мамвал, садвал садрани хьайиди туш. И вилаят (мулкар) тарихда гагь румвийрин, гагь венгеррин, гагь османрин, туьркверин, гагь шведрин, гагь немсерин, пара вахтара полякрин пацук хьайиди я. Ина шумуд жуьре халкьар, ивияр, адетар, гафар, крар акахьнаватIа гьикI гьисабда? Государстводин къурулушни­ ­абуруз Советрин девирда В.И.Ленина ба­гъиш­на. Гуьгъуьнлай И.В.Сталина, рагъакIи­дай патан хейлин мулкар кIватI хъувуналди, мадни артухарна. Н.С.Хрущев лугьудай “патриотди” украинвийрин иштагьар лап виниз акъудна. ГьикI?

И мукьвара “Рен ТВ” каналдай (11-март) “Совбез”, “Россия — 24” каналдай “Украина вуч я, гьинай я?” лишандик кваз тешкилай программайрани  раиж авурвал, Н.Хрущева вичин хсуси ниятар, кьисасар элекьарун, тарихда вичи авур кьван гъалатIар кIевирун патал, И.Сталин хьтин регьбер кьейивалди, Компартиядин бинеяр къарсурдай, эхирни ам чу­кIурдай крарик кьил кутуна. Сталинан “культ” лугьудайди ХХ съезддал критика авун а крарин эвел хьана. Сталин “русвагьна” — Компартиядин намус, гъейрат кьацIурна, Хрущева вичин культ цава туна.

Кьвед лагьай “викIегьвал” — Украинада на­цистрални фашистрал, бандеровчийрал чан хкун ада 1955-1956-йисара тухвай “менефисдихъ” галаз алакъалу хьана. Ватандин ЧIе­хи дяведа, адалай гуьгъуьнизни Советрин гьукуматдин аксина кIвалахай (дяве тухвай) вирибуруз азадвал гана. Ибурун кьилел украинвийриз Крымни багъишна (1954-йис).

Адалай гуьгъуьниз чи государстводин кьиле хьайи вири руководителри (гьам Украинада, гьам Москвада — центрадани) Украинадиз садахъни авачир хьтин мумкинвилер гана. Революциядилай вилик лежберринди яз хьайи Украинадикай Советрин девирда виридалайни вилик фенвай промышлен­ностдин, илимдинни культурадин республика авуна. Гьеле гьа вахтара (60-70-йисар) Украина СССР-дикай хкудунин, Москвадилай аслу тахьунин теклифар са шумудра вилик эцигайди рикIел хкизва. Щербицкий лугьудай тапан коммунист, гзаф йисара Украинадин компартиядин ЦК-дин кьиле хьайиди, Хрущеван кар мадни вилик тухвайбурукай сад яз къалурзава. Украина ва украинвияр чпин кьетIен­вилер, артуханвилер, кьилди яшамиш хьана кIанзавайди яз малумариз хьана. Миллетчивилин цIай, гум акьалтзавай несилрин меф-тIера твазвай. СССР чукIуруник кьил кутурбурукайни сад Украинадин векил Леонид Кравчук  хьайиди тарихда гьатнава.

Эхь, 1991-йисан декабрдиз гьада Ель­цинахъ, Шушкевичахъ галаз санал СССР хьтин государство мад герек туширди яз малумарна. Гила украинви миллетчийрин иштагьар мадни къати хьана. И кардик Америкадин ва Европадин вири миллетчийри цIай кутуна. Украина Россиядиз акси къуватдиз элкъуьрна.

ГьикI лагьайтIа, ина виликан гетманринни махнойрин, петлюровчийринни бандеровчийрин тухумар амай. Абур садрани са халкь­дихъ ва я са къурулушдихъ галазни са мес­лятдал атайбур туш. Гьибур вилик ака­тайтIа, гьабуруз лукIвал ийиз, чинеба кIасиз хьайибур я. А.С.Пушкинан “Полтава” поэмада гетманрин хаинвал гьихьтинди ятIа, хъсандиз къалурнава. Стхади стха ягъунин ирсиникай Гоголан “Тарас Бульба” повестда мадни ачухдиз суьгьбетнава.

Гьавиляй, тарихдин гзаф документри ша­гьидвалзавайвал, Москвадиз аксивал авунин буьтIруьк украинвийрик гьеле Х-ХIV асирра квай. А буьтIруьк иниз Европадин католикри гъа­на… Анжах Богдан Хмельницкийди сифте­ яз украинвияр Москвади хуьдайди чирнай. (ХV асир). Гила миллетчийри Хмельницкийни хаинрин жергеда тунва.

Ихьтин ивидин иесияр Америкадинни Великобританиядин, гьакI немсеринни махсус къуллугъриз чпин чIалал гъун четин тушир. Хаинвилин звал юзурун, маса къачун акь­ван четин кIвалах туш. Фашистрин Герма­нияди СССР-дал гьужумай сифте  йикъарилай украинви миллетчийри гьабуруз къуллугъна. Дяве куьтягь хьайидалай кьулухъни,­  саки 1952-1954-йисаралдини дяведа хаинвал авурбуру, тамарани чуьллера чпин мукар ку­туна, хаинвилин (диверсиядин) кIвалах давамарзавай.

1991-йисалай Украинада государстводин кьилин сиясат яз миллетчивал — фашизм ви­лик кутуна. Кьилени америкави “пешекарар” акъвазна.

Ющенко хьтин Америкадин гъилибанди Петлюра, Шухевич, Мельник, Бандера хьтин хаинар, миллионралди украинвияр фашистрин лагеррани шахтайра къирмишуниз рехъ гайибур, игитар яз малумарна. Гитлеризмдин пайдахар, маршар, яржар майданрал ах­къуд­­на… Тамам 30 йисуз украинви аялриз цIийи тарих, фашистрин идеяяр хъсанбур яз чириз хьана. Къенин несилдин векилриз, гила чи уьлкведа къадагъа алай “Айдар”, “Азов”, “Пра­вый сектор” хьтин ва маса яракьлу, къанунсуз теш­ки­латра тербия къачурбуруз, гила Донецк, Ма­риуполь, Луганск тупарай язавай­буруз, ажуз, ялгъуз аяларни яшлубур подвалра ту­на, фу-яд тагана, гишилани мекьила рекьизвайбуруз Гитлер чпин буба, Бандерани Шухевич, маса хаинар чеб хвейибур хьиз я.

Амма Украина хуьн патал миллионралди советрин аскерар телеф хьайиди рикIелни гъизвач. Халисан игитар хаинар хьиз къалуриз, гьакъикъи геноциддив эгечIайла, Москва, чи вири общество са фикирдал атана, махсус серенжем кьиле тухунив эгечIна. Украинада фашизм, миллетчивал вилик фена. МефтIер чкадал тахьайла, акьалтзавай несилриз тарихдай гьакъикъи чирвилер тагайла, арадал маса идеология къведачни?

Советрин девир анжах 70 йисанди хьана. Адан са пайни дявейрани мусибатра, чукIу­­рунрани эхцигунра акъатна. Чахъ душманар  вири девирра авай. Гилани ама. Советрин девирда абур мадни гзаф хьана. Чи агалкьун­рал пехил яз, чи девлетра вил аваз. Гилани а чIулав къуватар тIимил хьанвач. Гьавиляй чун чи уяхвал, садвал, къудрат­лувал, гъейратлувал паквилелди хуьниз  мажбур я.

Мердали Жалилов