Ахцегь райбиблиотекадин кIелдайбурун залда и йикъара Ахцегь Мирзе Али дидедиз хьайидалай инихъ — 250 йис, рагьметдиз фейидалай инихъ 160 йис тамам хьуниз талукь мярекат кьиле фена. Ана райондин кьиле авайбуру, интеллигенциядин, общественностдин векилри, Лезги госмуздрамтеатрдин дестеди, алимдин невейри иштиракна.
КIватI хьанвайбур тебрикуналди ва зурба алим, камалэгьли, къази, шаир, общественный деятель Мирзе Алидин кьетIен лайихлувилер лишанламишзавай делилрикай гаф рахуналди, мярекат райондин кьил Осман Абдулкеримова ачухна.
Ада къейд авурвал, Ахцегьрин азад обществодин къази, зурба камалэгьли ва ватанперес яз, Мирзе Алиди 1839-йисуз, гьеле къеле эцигдалди вилик, урус пачагьдин генерал Головинахъ галаз баришугъвилин икьрар кутIуннай, Ахцегьар барбатIунин къурхулувиликай хвенай.
1848-йисуз имам Шамилан кьушунри Ахцегьа урусрин къеледал вегьейлани, алимди, дагъвийрин гележег Урусатдихъ галаз санал жериди чиз, Шамилан тереф хвеначир. Вичин чIехи буба Агьмедкъуьлуьдивай къачунвай жерягьвилин чирвилер ишлемишуналди, къеледа урус аскерар сагъар хъийиз хьанай…
Марагълу рахунар Ахцегь Мирзе Алидин уьмуьрдинни яратмишунрин месэлайрал машгъул алим, шаир Азиз Мирзебегова авуна.
Пудра гьаждал фена хтай, лезги (аджам), араб, туьрк, фарс чIаларал шиирар кхьиз хьайи Ахцегь Мирзе Али Дагъустандин арабист шаиррин арада сад лагьайди тир. Лап вини дережадин культурадинни чирвилерин (алимдин хсуси библиотекада гьар жуьре илимрин 500-далай гзаф ктабар авай) инсан яз, ада дуьз 50 йисуз Самур округдин къазивал авун дамахдай кар я…
— Лезгистандин къадим ва баркаллу макан Ахцегьри лезги медениятдик кутунвай пай зурбади я, — лагьана Лезгийрин госмуздрамтеатрдин кьилин режиссёр, Дагъустандин халкьдин артист Мирзебег Мирзебегова. — Сифте яз лезги театр, лезги газет, светский мектеб ина арадал атана. Лезги чIалал сифте ктаб ахцегьвиди чапдай акъудна. И сиягь мадни давамариз жеда. Лезги театрдин коллектив патал Ахцегьар иллаки багьа я: милли театр арадал гъайибур ахцегьвияр ва 1905-1949-йисара театрдин маканни Ахцегьар хьана. Ахцегьрин арабист зурба алимринни шаиррин — Рагьманкъуьлуьдин, Магьарам эфендидин, Ахцегь Гьашиман, Абдурагьман эфендидин, Ахцегь Нуридин, Ахцегь Гьажидин — арада Мирзе Али къазидин дережа чIехи я. Адан къамат эбеди авун, девлетлу ирс кIватI хъувуна, несилрив ахгакьарун чи буржи я. Лезги театрдин коллективдиз алимдин къаматдал сегьнеда чан гъидай ният ава…
Мярекатдал гьакI Лезги театрдин директордин заместитель Нариман Буржалиев, Дагъустандин культурадин лайихлу работник Гьемдуллагь Бабаев (ада алимдиз памятник эцигунин теклиф гана), алимдин птул Насруллагь Абдуллаев, невеяр тир Жалил Жалилов, Гьасанат Касимова, Расина Абдуллаева (1-АСОШ-дин муаллимар), Низам Абдуллаев ва масабур рахана. Ахцегьрин 3-школада лезги чIаланни литературадин тарсар гузвай муаллим Лида Агьмедовади Мирзе Алидин “Къеледай”, райбиблиотекадин къуллугъчи Тамара Сафаралиевади “Я Расул” шиирар кIелна.
Эхирдай мярекатдин иштиракчияр Мирзе Алидин сурал-гуьмбетдал фена, адан руьгьдихъ дуьаяр кIелна…
Дашдемир Шерифалиев
